Virkjum fiskimiðin

Grein sem ég skrifaði í Fréttablaðið:

Í Fréttablaðinu 17. júlí s.l. var sagt frá því að skipa ætti nefnd, sem skila á af sér á kjörtímabilinu, til þess að kanna áhrif kvótakerfisins á landsbyggðina, þrátt fyrir að fyrir liggi skýrsla um málið frá 2001, og allir nema ráðamenn geri sér grein fyrir að kerfið hafi nú þegar lagt mörg sjávarpláss í rúst. Neikvæð áhrif kvótakerfisins á landsbyggðina hafa verið öllum ljós, nema sægreifum og ráðamönnum.
Ég átti erindi á Breiðdalsvík um daginn, þar voru fáir á ferli nema ferðamenn að fylla á bifreiðar sínar - úr sjálfssala. Tvær trillur voru við bryggju en enginn var á ferli við höfnina. Enginn bátur sást á hafinu svo langt sem augað eygði. Þaðan ók ég norður um til Egilsstaða, yfir Hellisheiði eystri og norður fyrir Sléttu til Akureyrar.
Ofan af Hellisheiði eystri var engan bát að sjá til hafs á Héraðsflóa og engan heldur á Vopnafirði. Í kauptúninu var lítið um að vera og ekkert líf við höfnina. Á Bakkaflóa sáust 2 trillur undan Langanesi. 
Á Þórshöfn var sama sagan, örfáir bátar við bryggju en ekkert fólk að vinna, enginn fiskur og enginn bátur sást á sjó á Þistilsfirði.
Af veginum við Súlur sunnan Raufarhafnar sást enginn bátur á sjó. Raufarhöfn er varla skugginn af sjálfri sér, örfáar trillur en engin virtist vera í veiðiskap og engin sála var við höfnina. Þarna sá ég Kúbueinkennin, sem ég kalla svo: Húsum ekki haldið við, þau ekki máluð en látin grotna niður. Ein búð, opin fáa tíma á dag, engin dagblöð um helgar og eldsneyti aðeins úr sjálfssala. Þegar ekið var fyrir Melrakkasléttu var heldur engan bát að sjá, ekki heldur í Öxarfirði og á Kópaskeri voru fáir bátar við bryggju og enginn umgangur. 
Annð sem einkenndi þessi sjávarþorp var að þar var nær engan fugl að sjá, örfáa hettumáva og fáeinar kríur, það var allt. Þetta var öðruvísi meðan með stunduðu sjó á Íslandi, þá iðuðu allar hafnir af fugli, sem var að fá sér í gogginn.
Út af Tjörnesi var engan bát að sjá, það ver ekki fyrr en kom að Húsavík að einn hvalskoðunarbátur sást á leið í land með ferðamenn. Talsvert var af trillum í höfninni en lítið um að vera, flestar í biðstöðu vegna kvótaleysis. 
Í öllu krepputalinu núna leggja menn til að taka erlent lán til að auka gjaldeyrisforðann. Engum virðist detta í hug að fara í sjóinn og sækja gullið þaðan. Þjóðinni er haldið í kreppu vegna þess að Hafró heldur því fram að það þurfi að "byggja upp þorskstofninn" með friðun, helst veiða ekki neitt. Ráðamenn gleypa ráðlegginganar hráar þó löngu hafi verið sýnt fram á að þetta sé líffræðilega ómögulegt. Vitnar þar best um 30 ára árangursleysi þessarar "tilraunar".
Það er á færi sjávarútvegsráðherra að bregða töfrasprota yfir sjávarþorpin og landið allt með því að auka aflaheimildir, stokka allt kerfið upp - og reka þjálfarann. Fyrir hverja er annars verið að reyna að byggja upp fiskstofnana? Það verða brátt engir eftir til þess að veiða.

Birt í Fréttablaðinu 24. júlí 2008

Færeysk stjórnvöld vilja fækka fiskidögum um helming

Í dag, Ólavsvökudag kunngerði Sjávarútvegsráðherra Færeyja að veiðidögum hjá krókabátum og trollbátum skuli skert um 50% og um 20% hjá ufsatogurum, en met ufsaveiði hefur verið undanfarin ár, 60-70 þús tonn.
Þetta er sama og segja við þjóðina að nú skulu allir fara að vinna hálfan daginn. Ráðherrann gerir þetta að kröfu ríkisrekinna fiskifræðinga sinna sem aldrei hafa haft rétt fyrir sér varðandi þróun fiskistofna.
Ljóst var árið 2002 að þorskstofninn væri að fara í niðursveiflu því fiskurinn var farinn að horast og lítið var í maga fiskanna. Að mínu mati var það vegna fæðuskorts og versta, sem menn gætu gert í slíku ástandi væri að draga úr veiði. Ég taldi að hann myndi fara minnkandi í nokkur ár og ekki fara að rétta við fyrr en 2006-2007. Það reyndist ekki alveg rétt, nú er 2008, en mér er sagt að afli sé að aukast og ástand fisksins að lagast.
Færeyska Hafró er nýkomin úr túr, - og niðurstaðan er að nú sé allt á blússandi uppleið, mikið af átu og seiðum allra tegunda, m.a. sandsílis þorsks.  http://www.frs.fo


Hér er fiskveiðráðgjöf mín í Færeyjum frá 2004, ráðgjöf sem ekki var farið eftir:

Ég var í Færeyjum 13.-20. júní 2004 á vegum sjómanna og útgerðarmanna að vinna að því að meta fiskveiðiráðgjöf ársins eins og hún birtist frá færeyskum fiskifræðingum og ICES, Alþjóða hafrannsóknaráðinu. Ég setti fram eigin tillögur en samtök sjómanna og útgerðarmanna sendu sjávarútvegsráðherra bréf með tillögum sem byggðust á mínu áliti. 

Þorskur
Samkvæmt tölum ICES, sem er það eina sem til er til að styðjast við, fer þorskstofninn minnkandi og því er lagt til að draga úr veiðum til að "spara" þorskinn. Tillögur ICES fólust í að byggja þorskstofninn upp eins hratt og unnt væri og stöðva þorskveiðar. Til vara, byggja upp aðeins hægar og skera aflann um 2/3. Kannast einhver við þetta?  
Ég lagðist eindregið gegn niðurskurði, vegna þess að þorskstofninn er að minnka vegna fæðuskorts. Þorskur var horaður í fyrra og hann er ekki búinn að ná sér enn og því var að mínu mati rangt að draga úr veiðum. Ég gerði ráð fyrir því að þorskafli myndi minnka áfram í 2-3 ár og við því væri ekkert að gera.
Stofnar þorsks, ufsa, og ýsu hefðu verið í miklum vexti undanfarin ár, veiðarnar ekki megnað að halda aftur af stækkun stofnanna og draga mætti þá ályktun að sóknin hefði verið og lítil. Þorskstofninn hefði vaxið sér yfir höfuð og væri nú að minnka og aðlaga sig að minna fæðuframboði.

Ýsa
Jafnframt álitu þeir að ýsustofninn væri stór og í góðu standi, en samt skyldi draga úr veiðum um 17% vegna þess að veiðiálag til langs tíma væri of mikið skv. varúðarreglunni. Þetta væri athyglisvert vegna þess að ýsustofninn hefði verið í stöðugum vexti frá 2001.

Ufsi
ICES taldi að ufsastofninn væri í góðu lagi, en samt lögðu þeir til 30% samdrátt í ufsaveiðum, vegna þessarar varúðarreglu.
Færeyingar áttu ákaflega erfitt með að skilja þessa ráðgjöf, sérstaklega vegna þess að veiðarnar væru blandaðar og ekki hægt að stjórna afla einnar tegundar án þess að henda öðrum. Það væri eins og fiskifræðingar héldu að verið væri að veiða í kvótakerfi en ekki sóknarkerfi, sögðu þeir.

Í ljósi þessa lagði ég til að fiskidögum yrði fjölgað um 10-15%: http://www.fiski.com/faero/rapp04.pdf

Sama hafði ég gert árið áður, lagði til 10-15 fjölgun daga og minnkun möskva í ufsatrolli til að mæta mikilli fjölgun smáufsa: http://www.fiski.com/skrar/rapp03.pdf  Í hvorugt skiptið var farið eftir minni ráðgjöf.

Nú er að sjá hvað gerist þegar þetta fer fyrir þingið. Fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, Jörgen Niclasen formaður Fólkaflokksins, segir þetta "óðamannaverk".  

Ja hérna, - enda er Kísiliðjan farin

Það er ekki langt síðan að birtist grein í Nature þar sem "vísindamenn" sögðust hafa módellerað sveiflurnar í lífríkinu og sökudólgurinn væri Kísiliðjan, sem grafið hafði gryfjur, sem komu í veg fyrir "setflutninga" í vatninu. Ríkisútvarpið flutti frétt um málið.

Nú virðist allt annað uppi á teningnum. Lífríkið er í hámarki, náttúruundur, náttúrulegar stofnsveiflur, - hvar er nú Kísiliðjan og gryfjurnar? Kísiliðjan er hætt, vegna áralangra árása Árna og líffræðinga hjá HÍ.

Árni segist hafa rannsakað mýið í 30 ár, fylgt sveiflunum og reynt að finna skýringar á þeim. Kennir svo mýinu um að tortíma sjálfu sér! Já, mikil er viskan.

Fram kemur einnig að viðtalið við Árna fór fram "úti í móa" í Syðri Neslöndum. Það er gott að vera "úti í móa."

Miklu líklegra er að fiskurinn í Mývatni, fyrst og fremst hornsílið, valdi sveiflunum:

Nú er gott fæðuástand í vatninu, fiski fjölgar hratt, hornsílið er á undan bleikjunni, étur undan henni, viðkoma bleikjunnar brestur og hún sveltur. Hornsílið fyllir vatnið, yfirgefur það, beitinni á mýið og aðra fæðu léttir og hringnum er lokað. - Einfaldleikinn... er hann ekki bestur?

Rykmýið í Mývatni í hámarki

Smáfiskfriðun kolröng

Það er ánægjulegt að sjá að það sem ég og fleiri höfum haldið fram, bráðum í aldarfjórðung, staðfest af "vísindamönnum við Kaliforníuháskóla". Stóra fréttin er að friðun smáfiskjar hafi þveröfug áhrif en þau sem ætlast er til. Smáfiskafriðun byggir ekki upp stofninn, hún getur rústað honum og hún veldur stofnsveiflum. Ríkjandi fiskveiðistjórn er einfandlega "Exactly Wrong" eins og segir í frétt Fishing News og vitnað er til í Mbl. fréttinni.

Ég hef sett alla 'Fishing News' fréttina á vefinn: www.fiski.com/english/smallfish22.html

Rétt er að vekja athygli á að ekkert  er minnst á erfðir, en það er í tísku að halda því fram að hægvaxta smáfiskur sé úrkynjaður.

Rangt að ofvernda smáfiskinn

Á að fara að tillögum Hafró ? - Sagan endurtekur sig!

Árið 1993 lagði Hafró til að þorskaflinn yrði skorinn niður í 150 þús tonn. Þá var til vikublað sem hét "Pressan" og blaðið leitaði álits nokkurra manna á tillögunum. Fróðlegt er að skoða svörin í ljósi þess sem hefur gerst á þessum 15 árum sem liðin eru, en þorskstofninn er búinn að vera í gjörgæslu allan tímann og ekki rættust loforðin frá 1993.  Þess má geta að sömu tillögur um niðurskurð voru settar fram vorið 2007 - hvernig verða næstu 15 ár.

- ÁLIT -  (Pressan 3. júní 1993)

Hafrannsóknastofnun hefur lagt til að þorskkvótinn verði lækkaður niður í 150 þúsund tonn. Slíkur níðurskurður hefur miklar afleiðingar fyrir allt þjóðarbúið. Á að fara eftir þessum tillögum stofnunarinnar eða hætta á að veiða meira?

Á að fara að tillögum Hafró?

Halldór Ásgrímsson þingmaður: "Ég er þeirrar skoðunar að það sé ekkert annað að gera. Stofninn virðist vera í slæmu ásigkomulagi og veruleg hætta á því að hrun verði í þorskstofninum. Slíka áhættu getum við ekki tekið og ég tel að það verði að fara mjög varlega í þessum efnum. Það kemur mjög hart niður á öllu þjóðfélaginu en hitt myndi koma miklu harðar við þjóðfélagið í framtíðinni."

Jón Kristjánsson fiskifræðingur: "Nei. En málið snýst ekki bara um hvort eigi að veiða tonninu meira eða minna. Það verður að breyta sóknarmynstrinu. Eftir að trollmöskvinn var stækkaður 1976 og farið að vernda smáfisk sérstaklega hefur allt verið á niðurleið. En tillögur Hafró um mikinn niðurskurð 1975

og 1983 voru hunsaðar af þáverandi- sjávarútvegsráðherrum og þá gengu svipaðar hrakspár og nú alls ekki eftir. Síðustu ár hafa stjórnvöld hins vegar farið eftir hræðslustefnunni og meðal annars vegna þess að stofnstærðarmatið er tengt afla reiknast stofninn sífellt minni, nokkuð sem kallar á enn meiri friðun. Það, að stundum hefur gengið illa að ná úthlutuðum afla, bendir til þess að stofninn hafi verið á niðurleið undanfarin ár. Ekki vegna þess að veitt hafi verið of mikið úr honum, heldur vegna þess að veitt hefur verið skakkt. Of mikil áhersla hefur verið lögð á aflasamdrátt og friðun smáfisks. Nú verðum við að gjöra svo vel að fara að veiða okkur út úr vandanum: minnka möskvann og gefa sóknina frjálsa eins og við gerðum áratugum saman. Ef stofninn þolir það ekki, þá erum við hvort sem er búin að vera sem fiskveiðiþjóð. Fiskfriðun er alls ekki ráðið í stöðunni eins og hún er."

Vilhjálmur Egilsson þingmaður: "Já, ég tel að það eigi að hafa þessar tillögur fyrst og fremst til hliðsjónar. Að sjálfsögðu óttast ég afleiðingarnar en ég óttast afleiðingarnar ennþá frekar ef ekki er farið eftir tillögunum. Það yrðu ennþá verri afleiðingar. Þetta er ekki spurning um hvort hagkerfið þolir þetta eða þolir þetta ekki, heldur er þetta spurning um hvort það þolir það betur núna eða seinna. Ég held að skellurinn sem við tökum núna sé minni en skellurinn sem við myndum taka seinna ef ekki yrði farið eftir þessum tillögum. Þjóð sem lifir á þorski hlýtur að finna fyrir því þegar þorskstofninn hrynur."

Ásgeir Guðbjartsson skipstjóri: "Nei, ég get nú ekki samþykkt að það eigi að fara eftir tillögum Hafrannsóknastofnunar. Náttúran spilar það stórt hlutverk í þessu dæmi. Þetta væri ósköp einfalt mál ef það þyrfti bara að friða fiskinn og ekkert annað. Þeir mega ekki halda að þeir geti ræktað upp þorsk þó að þeir minnki þorskveiðarnar um 30-40 þúsund tonn. Það er alltaf verið að minnka þetta ár frá ári og afraksturinn versnar og versnar. Það er enginn árangur af friðuninni því að náttúruleg skilyrði í sjónum eru slæm og stofninn hefur ekkert náð sér upp. Það hefur verið kvóti í tíu ár og aflinn minnkar alltaf og minnkar. en þetta getur auðvitað komið fljótt, það er ekki það." 

Þorsteinn Már Baldvinsson, framkvæmdastjóri Samherja: "Já. Ég held að það sé ekki neinn sem veit neitt betur en þeir á Hafrannsóknastofnun. Við höfum séð hvað hefur gerst í nágrannalöndunum í kringum okkur og mér finnst ekki réttlætanlegt að taka þá áhættu, fyrir okkur Íslendinga, að fara ekki eftir þessum ráðum. Ísland án þorsks myndi þýða dapurt líf. Spurningin er ekki hvort við ráðum við svona mikinn aflasamdrátt heldur hvort við ráðum við Ísland án þorsks. Mitt fyrirtæki byggir afkomu sína fyrst og fremst á þessum þorski og að sjálfsögðu væri æskilegt að fá að veiða miklu meira. En við höfum ekki leyfi til að taka þá áhættu." 

 

 

Þessi mynd sýnir  aflaráðgjöf og raunafla 1978-2008. Pressugreinin var skrifuð 1993. Þorsteinn Pálsson fór eftir ráðgjöfinni en það gerðist ekkert. Ráðgjöf smá- hækkaði fram til 1999 og menn töluðu fjálglega um að nú hefði "uppbyggingin tekist. En það var öðru nær, stofninn féll úr hor og ofmatið fræga var notað sem skýring.

Hafró liggur á upplýsingum

Ég bað um gögn frá Hafró í lok febrúar og fékk viðbrögð í byrjun apríl, var þá erlendis og svaraði ekki fyrr en í fyrradag. Það var sjeffinn Björn Ævarr sem svaraði og fara viðskipti okkar hér á eftir:

 

Björn skrifar:

 Sæll Jón. Í lok febrúar sendir þú Einari Hjörleifssyni tölvupóst þarsem þú óskaðir eftir gögnum um lengdardreifingu þorskafla og úrstofnmælingu með botnvörpu (SMB) að vorrlagi. Sökum anna höfum við þvímiður ekki getað svarað þér fyrr. Í erindi þínu er ekki alveg ljósthvað þú átt við með "lfd þorskaflans". Við eigum þessi gögn eftirveiðarfærum, svæðum og tíma árs. Þegar við tölum um um lengdardreifinguþorsksaflans eftir árum er átt við lengdardreifingu sem vegin hefurverið með afla í hvert veiðarfæri. Er það slík gögn sem þú ert að óskaeftir ? 

 

Ég svaraði honum:

> Ég skrifaði grein í Brimfaxa nýlega, þar sem ég sýni lengdardreifingu í

> afla Breta 1960-64 til að sýna fram á að þeir hafi veitt mikið af

> smáfiski undir viðmiðunarmörkum.  Hún er byggð á grein JJ 1969, Einar

> Hj. þekkir hana. Brimfaxagreinina finnur þú á:

> http://www.fiski.com/meira/meira117hernad.html

>

> Vil ég gera samanburð á sóknarmynstri þá og nú, til þess vantar mig

> sambærilega lfd afla, sem sýnir hvernig er sótt í stofninn. Gjarnan má

> greina sundur togara, línu net, vertíð- ekki vertíð svipað og JJ gerði

 

Einnig spurði Björn:

 Varðandi lengdardreifingu úr SMB er ekki alveg ljóst hvað þú átt við með"rauntölur". Áttu við einstakar lengdarmælingar ?

                           

Ég svara:

 

> Ég á við lengdardreifingu afla í ralli, þess sem kom samtals á dekk

> allra skipanna, án nokkurra leiðréttinga eða uppreikninga m.v.

> togflöt, svæði eða þessháttar.

>

> Gjarnan að honum yrði skipt í suður- og norður svæði.

 

Björn svarar:

 Sérfræðingar okkur eru önnum kafnir þessar vikurnar við úttekt á stöðunytjastofna og ráðgjafarvinnu og við getum því miður ekki sinnt þessuerindi fyrr en um miðjan júlí. Vinsamlegast hafðu samband við EinarHjörleifsson ([e-mail]) eftir 15. júlí og mun hann þá vinna gögniní samræmi við ósk þína og senda þér. Þar sem gögnin liggja ekki fyrir á því formi sem þú óskar eftir gerum viðráð fyrir um 10 tíma vinnu við þetta verk og samkvæmt upplýsingum fráfjármálstjóra kostar útseld vinna sérfræðings  6400 kr/klst ánvirðisaukaskatts. Kv. Björn Ævarr

 

Ég svaraði um hæl:

> Þakka svarið Björn

> 

> "Það er ekki óðagotið á mönnum þarna undir Jökli" eins og biskup sagði

> við Umba í Kristnihaldinu.

> 

> Ef ég þarf að greiða fyrir þessar upplýsingar er eins gott að sleppa

> þessu. Verði svo, afturkalla ég beiðnina hér með.

> kveðja, Jón

Segir brottkast að aukast gífurlega

Og alltaf bíta fréttamennirnir á!

Enn ein dómsdagsspáin, og alltaf bergmála fréttamenn vitleysuna. "Spámennirnir" fá alla athygli, en ef gerðar eru athugasemdir við vitleysuna hefur enginn áhuga.
Nú er Hafró að fara í enn eitt rallið, sennilega til þess að finna út að þorskstofninn sé ofveiddur - eina ferðina enn. - Sjáum til!

Allir fiskistofnar í hættu

Beðið eftir loðnunni...

Oftast hefur loðnan látið standa á sér á vorvertíð nú seinni árin. Alltaf hefur hún þó dúkkað upp á endanum en í mis- miklu magni. Það er enginn leikur að stunda veiðar meðan skipin mega ekki hreyfa sig fyrr en Hafró hefur "tekist" að mæla stofninn. Þá má fyrst fara af stað. Og aðeins ef þeir hafa "mælt" 400 þús. tonn og þá má einungis veiða það sem er umfram það magn, skv. tölum snillinganna. Var það ekki líka hinn sami Þorsteinn Sigurðsson sviðsstjóri sem kom heim úr leiðangri í hitteðfyrra og sagði að karfastofninn væri hruninn....þeir hefðu ekkert fundið.

Hvaðan kemur loðnan?
Loðnan hrygnir við S- og V- ströndina að vori og seiðin dreifast með straumi kring um land. Ungloðan heldur sig á grunnslóð, landgrunninu, fyrstu tvö sumrin, gengur þá norður í höf og kemur aftur til hrygningar eftir rúmt ár. Það er sú loðna sem nú er veidd, veiðar á ókynþroska ungloðnu heyra nú orðið sögunni til.
Loðnan er mikilvægust þorskinum sem fæða á meðan hún er að alast upp á grunnslóðinni. Stóra hrygningarloðnan, sú sem ber uppi loðnuaflann, nýtist þorskinum hins vegar aðeins þann vetur sem hún gengur til hrygningar og þá aðeins þar sem hún gengur um. Oft étur þorskurinn yfir sig og því hlýtur hún að nýtast fremur illa til vaxtar auk þess sem þetta gerist á kaldasta tíma ársins.

Hver stjórnar loðnunni?
Því er gjarnan haldið fram að þorskur sé horaður vegna þess að það vanti loðnu - Er það ekki fremur svo að hlutfallslega stór þorskstofn sé horaður vegna þess að hann hafi gengið of nærri fæðu sinni, loðnunni, og minnkað þannig stofninn?
Sú staðreynd að þorskurinn nærist á uppvaxandi loðnu gerir það að verkum að það er í raun hann sem stjórnar því með áti sínu hve mikið af loðnu gengur norður í höf til að fita sig og koma síðan aftur til hrygningar við S-land.
Svartfugl lifir líka á loðnu og sandsíli og horaður svartfugl er merki um vöntun þessara tegunda. - Á sama svæði er horaður þorskur! Hver er sökudólgurinn?
Þorskveiðar fyrir N-landi hafa verið í lágmarki í tvo áratugi. Í kvótakerfi með takmörkuðum þorskafla geta menn ekki stundað veiðar á svæðum sem gefa nær eingöngu þorsk. Þorskkvótinn er notaður sem aðgangur að öðrum tegundum og er nú orðinn nánast sem meðafli. Þess vegna hefur þorskurinn óáreittur fengið að éta upp rækjuna, loðnuna og sandsílið e.t.v. líka, en ekki nýst okkur vegna þess hve staðbundinn hann er á uppeldistímanum.
Nú sem aldrei fyrr þarf að ræða vistfræði, samhengið í náttúrunni, og hætta að einblína á ofveiði. Hvernig væri að gefa þorskveiðar frjálsar um tíma á stórum svæðum fyrir N-landi og sjá hvað gerist?
Ég stakk upp á þessu við ráðherra 2001 en því var ekki gefinn gaumur, ekki einu sinni tekið til umræðu.

Leggja til loðnuveiðistöðvun

Hernaðurinn gegn sjávarútveginum

Aðförin að sjávarútveginum heldur áfram, því fyrir áramót bárust enn neikvæðar niðurstöður frá Hafró um þorskstofninn. Niðurstöður haustralls voru kynntar í byrjun desember og reyndist vísitalan hafa minnkað um 20% frá í fyrra." Þetta er svipað og við bjuggumst við" sögðu snillingarnir. Ekki hafa verið veidd nema tæp 200 þús tonn, svo vöxtur í stofninum er enginn. Hann nær ekki að framleiða nóg til að standa undir veiðinni við þessa litlu sókn, hvað þá að vaxa.

Ein skýringin er sú makalausa setning að "nú eru lélegir árgangar að bætast í veiðistofninn"! En hvað með hina árgangana sem voru þar í fyrra? Maður skyldi halda að þó lítið bættist við eitthvað ætti það samt að stækka. Vöxtur þess sem var til áður en lélegu árgangarnir bættust við er því minni en enginn. Svona röksemdir eru endaleysa.

Furðulegast af öllu er að ráðamenn skulu leyfa Hafró að halda þessari niðurrifsstarfssemi áfram endalaust. Nú sitja í ríkisstjórn 2 ráðherrar sem áður hafa lýst mikilli vantrú á ráðgjöf Hafró, en þeir hafa nú snúist um 180 gráður og beygja sig í duftið. Annar er ráðherra sjávarútvegs en hinn ráðherra byggðamála. Þetta vekur upp spurningu um hvað valdi þessari hlýðni við "vísindin" og hver RAUNVERULEGA stjórni þessu. Það er ekki aðeins verið að valda tjóni á Íslandi heldur riðar sjávarútvegur til falls víðast í hinum vestræna heimi. Það er verið að búa til hungursneyð með því að banna mönnum að sækja sjó.

Sagan
Það er búið að gera tilraun til að byggja upp eða stækka þorskstofninn með því að draga úr veiðum. Tilraunin hefur staðið í 30 ár. Árangurinn er að afli á næsta fiskveiðiári verður aðeins fjórðungur af því sem hann var þegar tilraunin hófst. Í byrjun var lofað skjótum árangri, 400 - 500 þús tonna jafnstöðuafla úr stofninum. Í stórum dráttum var farið eftir ráðgjöfinni, möskvi var stækkaður og það leiddi til mjög minnkaðs veiðiálags á smáfisk, sem var ætlunin.
Sérstakar aðgerðir til verndar smáfiski, sem unnt var að fara í þegar Bretar yfirgáfu miðin 1976, reyndust mjög vel. Þannig var veiðistofn í byrjun tilraunar miðaður við 3 ára fisk og eldri en þegar frá leið breyttist þetta í að vera 4 ára og eldri. Þarna tókst vel til, afli fór vaxandi. Þrátt fyrir s.k. skrapdagakerfi sem tekið var upp til að hemja af þorskaflann, fór hann í 465 þús. tonn 1981. En galli varð á gjöf Njarðar því fljótlega dró úr vexti og afli féll um tæp 200 þús. tonn milli áranna 1981 og 1983.
Þegar þarna var komið hefðu menn átt að sjá að tilraunin hafði misheppnast og hugsa sinn gang. Mikil gagnrýni á þessum tíma fólst í að í stað þess að skera niður, ætti að auka veiðarnar til að koma á jafnvægi í fæðubúskapnum. En sérfræðingarnir voru staðfastir, niður skyldi skera og ráðherrann stóð með þeim.
Kvótakerfið sett á svo unnt væri að takmara enn betur aflann því menn skýrðu aflabrestinn með ofveiði. Fyrstu árin var farið nokkuð fram úr ráðgjöf og afli fór aftur vaxandi, stofninn hafði minnkað og fæða aukist. Tveir mjög stórir árgangar fæddust upp úr þessu stofnhruni, árgangarnir 1983 og 84, tveir stærstu samliggjandi árgangar sem fram hafa komið í sögunni.

Merkilegt nokk fóru tillögur Hafró hækkandi þrátt fyrir að farið væri fram úr ráðgjöf á hverju ári. Árið 1987 var séð hvert stefndi. Flóar og firðir fyrir Norðurlandi fylltust af horuðum svöngum smáþorski sem m.a. hreinsaði rækjuna úr Skagafirði, Öxarfirði og Húnaflóa á einum vetri. Silunganet sem lögð voru í Fljótavík fylltust af þorski en enginn veiddist silungurinn. Horaður smáþorskur sem minnti helst á skiptilykla, var uppistaðan í togaraaflanum við Vestfirði, þrátt fyrir stækkaðan möskva í trolli.
Þessir árgangar, 83- og 84- entust illa í afla, komu ekki fram sem stórfiskur m.v. hve þeir mældust stórir sem ungviði. Skýring Hafró var að þeir hefðu verið veiddir gegndarlaust, stútað með ofveiði.
Miklu sennilegri skýring er að þeir hafi drepist úr hungri. Sem dæmi um magnið má nefna að árgangur 1983 mældist 6 sinnum stærri en meðaltal árganga 1986-2003 sem 2 ára fiskur. Saman mældust 83- og 84- árgangarnir, þegar þeir voru 2 ára svipað stórir og þeir 11 árgangar samanlagðir sem eftir komu! (tafla 3.1.11. í Ástandsskýrslu 2007). Summan af þeim 3 ára var stærri en summa næstu sex árganga þar á eftir. En þeir hurfu út í myrkrið, brunnu upp í hungri sem stafaði af vanveiði.

Kenningarnar
Hafró hefur komið sér upp nokkrum kennisetningum fram og heldur í þær dauðahaldi. Þegar að er gáð standast þær hvorki nánari skoðun né heldur reynslu. Segja má að hugmyndafræði Hafró brjóti í bága við náttúrulögmál, almenna vistfræði og reynslu. Skoðum kennisetningar þeirra nánar:

1. Hrygningarstofninn þarf að vera stór til þess að hann gefi af sér góða nýliðun.

Sé stærð hrygningarstofns og nýliðun þorskstofnsins er sett upp í tímaröð kemur annað í ljós. Þegar hrygningarstofninn vex þá minnkar nýliðun. Þegar hrygningarstofn fer minnkandi þá vex nýliðun. Þetta er í hróplegu ósamræmi við það sem Hafró heldur fram.

Þetta öfuga samband má skýra þannig að þegar hrygningarstofn er stór, er heildarstofn einnig stór og hvorki þörf, pláss né matur fyrir ungviði. Það hefur takmarkaða möguleika til uppvaxtar og er oft étið af stærri fiski. Þetta er hin sjálfvirka stjórnun stofnsins á sjálfum sér.

Stærð hrygningarstofns og nýliðun þorsks 1960-2004, 3 ára keðjumeðaltöl. Sjá má að allt til 1987 sveiflast nýliðun reglulega. Heil sveifla er 10 ár. Á þessu tímabili er ekki að sjá jákvætt samband hrygningarstofns og nýliðunar, fremur hið gagnstæða: Stór stofn gefur litla nýliðun og öfugt. Stigsmunur verður á nýliðun eftir 1984 þegar stjórnun með aflamarki hefst. Meðalnýliðun fellur úr 212 milljónum í 133 milljónir 3 ára fiska. Líklegt er að stjórnun með aflamarki takmarki aflatoppa og feli þar með nýliðun - og vanmeti stofnstærð.

 

2. Mikilvægt er að friða smáfisk svo hann nái að stækka og fleiri verði stórir.
Reynslan hefur leitt í ljós að þetta hefur ekki gengið eftir. Friðun smáfisks veldur auknu beitarálagi á fæðudýr, þau eru étin upp áður en þau ná að gagnast stærri fiski. Stærri fiskur þarf því að velja um að svelta eða éta undan sér. Hvort tveggja virðist gerast. Árið 1998 var ástandið svona, horaður fiskur með lítið annað en eigin ungviði í maga. Enda minnkaði stofninn þá snögglega, þvert á væntingar því á þessum tíma taldi Hafró að uppbyggingin væri að skila sér og bætti í kvótana. Eftir að stofninn minnkaði var þetta skýrt með "ofmati" í fyrri mælingum. Einkennilegt hjá heimsliði í ralli eins og þeir mátu sjálfa sig á þeim tíma.

Mikið var veitt hér af smáþorski allt fram að því að útlendingar fóru af miðunum og unnt var fara að "stjórna" veiðunum. Dæmi um þetta er veiði Breta á sjöunda áratugnum en þá voru rúm 50% afla þeirra að fjölda til við eða undir núverandi viðmiðunarmörkum.
 

Smáfiskadráp Breta. Hér má sjá samanburð á lengdardreifingu í afla íslenskra og breskra togara árin 1960-64 að báðum árum meðtöldum. Sýndur er fjöldi fiska í 5 cm lengdarflokki, samtals fyrir öll árin. Lengdarflokkar eru skilgreindir þannig að í flokknum 25 t.d. eru fiskar á bilinu 25-29 sm. Helmingur aflans, að fjölda til, er jafn eða undir 55 cm, þeim viðmiðunarmörkum sem notuð eru í dag. Einnig er athyglisvert að bera saman lengdardreifingu hjá Íslendingum og Bretum. Takið eftir muninum í afla, bresku togararnir veiða 7 sinnum fleiri fiska en þeir íslensku. Á þessum árum veiddu útlendingar, aðallega Bretar, um 160 þúsund tonn af þorski við landið á ári. Það er jafn mikið og allur þorskaflinn er í dag. Það hljómar því vægast sagt einkennilega þegar fullyrt er í dag að smáfiskadráp komi í veg fyrir stækkun þorskstofnsins (eftir Jón Jónsson 1965).

Þegar býsnast var yfir smáfiskadrápi og meintri ofveiði 1964, sendi þáverandi forstjóri Hafró, Jón Jónsson, þetta frá sér:

..fjöldi einstaklinganna er ekki einráður um útkomuna, heldur er vaxtarhraði hvers einstaklings mjög mikilsverður. Hæfileg grisjun stofnsins er því mikilvæg til þess að viðhalda hámarksvaxtarhraða einstaklinganna, þannig að bezt nýtist framleiðsla sjávarins hverju sinni."
3. Fiskurinn þarf að fá frið til að hrygna.
Stuðlað er að þessu með s.k. hrygningarstoppi, þ.e að veiða ekki á hrygningarslóð um hrygningartímann og til öryggis kringum allt land í einhverjar vikur.

Til er að svara að fiskur hrygnir hvort sem hann fær "frið" eða ekki. Fiskur í slíkum hugleiðingum er yfirleitt ekki að hugsa um hvað gerist í kring um hann. Þeir sem hafa fengist við lax eða silungsveiðar þekkja slíkt vel. Tíðkast hefur frá alda öðli að herja á hrygnandi fisk, m.a. vegna þess hve auðvelt er að ná honum þegar hann safnast saman til hrygningar og er lítt var um sig. Áður fyrr var djöflast á hrygningarfiski án þess að það hefði nokkur áhrif en nú er floti netabáta sem áður stunduðu þessar veiðar að nær engu orðinn. Áður fyrr var á vertíðinni einni veitt tvöfalt það magn sem nú er leyfilegt að veiða allt árið.

Ekki er að sjá að þessi aðgerð hafi nokkru skilað. Því meiri friðun, þeim mun lélegri árgangar, það er reglan. (þetta má auðveldlega skýra, þegar stofninn er stór er ekki þörf á ungviði.

4. Með því að veiða minna mun stofninn stækka.
Reiknimeistararnir á Hafró trúa því að veiðar séu sá þáttur sem mest áhrif hefur á stofninn, hann stækki og minnki í hlutfalli við það sem úr honum er veitt. Til þess að þjóna þessu hafa þeir búið til "lögmál" sem er að gera alla áhrifaþætti að fasta, setja náttúruleg afföll 20% á ári. Svo er leitast við að mæla afföllin og allt sem er umfram 20% er skrifað á veiðar. Þetta heitir nú á mannamáli að stinga höfðinu í sandinn og þykir ekki gæfulegt.

Sannleikurinn er sá að náttúruleg afföll eru mun meiri en veiðarnar, enda sýna rannsóknir á hrefnu að hún étur tvöfalt meira úr þorskstofninum en Hafró gefur sér sem öll náttúruleg afföll. Þeir sögðu sjálfir frá útreikningum á áti hrefnunnar en settu það ekki í samhengi. Merkilegt.

Þrátt fyrir svona upplýsingar um þversagnir í "vísindum", ásamt þeirri bláköldu staðreynd að þorskafli hafi minnkað um 2/3 á tímabili tilraunarinnar gerist ekkert. Stjórnmálamenn virðast alveg hafa tapað glórunni því þeir mæla með auknum fjárveitingum til Hafró. Þarna liggur e.t.v. hundurinn grafinn: allt í fári, meiri rannsóknir, meiri peninga. Stofnanir þurfa nefnilega að viðhalda sjálfum sér. Fróðlegt verður að fylgjast með framhaldinu, því líklegt er að mikil fiskgegnd verði á vertíð í vetur, - en engir mega veiða.

(Birt í "Brimfaxa" í janúar 2008)

"Ekkert stendur eftir"

Það setti að mér hroll þegar ég las greinina um Akranes í Mogga þann 1. Febrúar." Ekkert stendur eftir" hét hún og þar sagði frá því að þar hefðu róið 35 bátar fyrir kvótakerfi. Þeir hefðu landað 4500 tonnum af vertíðarfiski bara í skreið, auk annars afla afganginn af árinu.
Nú róa frá Skaganum 4 bátar með örfáum köllum og hafa 450 tonn í kvóta! Allt vegna kerfis sem sett var á og er haldið við í nafni fiskfriðunar. Að sögn er enn ofveiði en vart eru lengur nein skip á sjó. Akranes er þó ekki eini staðurinn, heldur samnefnari um ástandið í flestum fiskveiðibæjum landsins. Það er að styttast í endalokin. Hve lengi ætla stjórnmálammenn að líða meinlokuna í Hafró? Þegar allt verður búið - þarf enga “ráðgjöf”.