Lošnuraunir- einu sinni enn

Lošnuvertķš er aš ljśka en gengiš hefur vel aš nį ķ žaš sem mįtti veiša og er žar mestu aš žakka einmuna blķšu sķšari hluta vertķšar. Įšur fyrr, "ķ gamladaga", var lošnuvertķšin stunduš frį sumri og fram undir vor žegar lošnan fór aš hrygna, drepast og leggjast į botninn sem fóšur og įburšur. Žį var lošan "męld" į hrygngargöngunni og mįtti veiša žaš sem var fram yfir 400 žśs. tonn, sem skilja skyldi eftir til hrygningar. Viš (Hafró) įkvįšum žį sjįlfir hversu mikiš mętti veiša. Eftir 2005 var bannaš aš veiša lošnu aš hausti žvķ mest var žaš unglošna sem veiddist og allt ķ einu žótti mönnum ekki gott aš drepa ungvišiš. Betra vęri aš geyma žaš til vertķšar aš įri. Nś er öldin önnur. Viš erum bundnir af alžjóšlegum samningum, sem krefjast žess aš lošnustofninn skuli męldur įšur en veišar hefjast, en gefinn er śt upphafskvóti, byggšur į męlingu į ungviši, tveggja įra lošnu įriš įšur! Įriš ķ įr var ķ takt viš lošnuraunirnar į undanförnum įrum, lķtiš fannst aš lošnu ķ haustmęlingu og svartsżni rķkti. Svo allt ķ einu gaus hśn upp, eins og hśn hefur alltaf gert, en vegna fyrri svartsżni drógu menn aš fara af staš til žess aš geta veitt veršmestu lošnuna, hrognafiskinn, og nįšu žvķ oft ekki leyfilegum afla. Vęntingar ķ fyrra voru miklar eftir męlingu į unglošnu, sem yrši uppistaša ķ vetraraflanum nśna. En, viti menn, mjög lķtiš fannst ķ leišangri fyrir įramót og voru menn svartsżnir. Svo smį bęttist viš "męlinguna" og allt ķ einu voru menn ķ vafa um hvort tękist aš nį kvótannum, en blķšan į mišunum reddaši žvķ og svo mikiš var af lošnu aš skipin fylltu sig oft ķ einu kasti. Stofninn hafši veriš stórlega vanmetinn. Lķtum ašeins yfir sögu lošnuveiša, sem mį sjį į myndinni hér aš nešan. Haust og sumarveišar eru stundašar til 2004, žį eru žęr bannašar. Ellefu sinnum fer heildaraflinn ķ eša yfir millljón tonn og į žvķ tķmabili er vetraraflinn, sem er eingöngu hrygningarlošna, 7-800 žśs. tonn. Eftir aš unglošnuveišar į haustin, snar minnkar vetraraflinn og fer frį engu ķ 2-300 žśs. tonn. Frišun unglošnu hefur bara skilaš minni heildarafla. Hefur einhver pęlt ķ žessu? - Enn ein tilraunin til aš friša svo megi geyma fisk ķ sjónum aš misheppnast.

Lodda


Hafró sśrsar lošnu ķ volgum sjó - Nż afurš?

LošnusśrNś held ég aš safnašur loftslagskirkjunnar sé aš ganga fram af sér. Hafró, sem žarf aš fį styrk til aš geta haft eftirlit meš fiskeldi, er aš reisa tilraunastöš ķ Grindavķk žar sem ętlunin er aš sśrsa lošnu ķ hlżjum sjó!

Žeir hjį Hafró eru hręddir um aš lošnan žoli ekki hlżjan og sśran sjó, segjast ekki žekkja įhrif sśrnunar į fiska en segja aš ef lošnan žolir ekki sśrnun žį sé žorskstofninn ķ brįšri hęttu žvķ žorskur ku éta lošnu. Fyrst er aš žvķ aš hyggja aš sjór hefur fariš kólnandi viš Ķslandsstrendur og reyndar ķ öllu NA- Atlantshafi, Noršmenn kvarta yfir žvķ aš laxinn vaxi hęgar ķ kvķunum vegna kólnunar sjįvar. 

Žį er žaš sżrustigiš

PH skali ķsl

Sjórinn er alls ekki sśr, langt frį žvķ, hann er basiskur, Sżrustigiš, PH, er um 8, en pH 7 er hlutlaus og sśrt žegar talan veršur lęgri. Verstu spįr segja aš PH sjįvar muni lękka ķ 7.7 įriš 2100. Žaš er enn bullandi basiskt en ekki sśrt. Kann enginn oršiš aš lesa?

Ferskvatn er talsvert viškvęmara fyrir breytingum vegna žess aš žaš er miklu snaušara en sjórinn af söltum, sem virka sem buffer (stušpśši). Sżrustig ķ vatni stjórnast af plöntuframleišslunni sem bindur CO2. Žannig er sżrustig ķ Vatnsendavatni um 7.6 aš vetrinum en hękkar ķ 10.0 ķ įgśst žegar plöntuframleišsla er į fullu. Sama er ķ sjó, žörungaframleišslan stjórnar sżrustiginu. Ég held menn geti alveg veriš rólegir. Hér mį hvar PH sjįvar er į skalanum

Sżrustig-2

Sżrustig ķ Vatnsendavatni(St.1)

į Engjunum (St.2)

ķ Vatnsvatni (St.3)

ķ Bugšu (INN) og ķ Śtfalli (ŚT)

31.jślķ 2002 til 17.september 2003.

 

Kanna į įhrif fallandi sżrustigs į lošnu, en menn viršast hręddir um aš hśn drepist og žar meš komist žorskurinn ķ fęšužurrš - Nż ógnun. Žeir Hafrómenn viršast ekki hafa kynnt sér eldri ķtarlegar rannsóknir į įhrifum sśrnunar į lagardżr. Ég vann viš rannsóknir į 40 vötnum į hįlendi Noregs 1969 og 70. Žaš var į tķmum sśrrar rigningar sem stafaši af kolabrennslu ķ Evrópu en hśn leiddi til myndunar brennisteisnssżru sem svo féll sem sśrt regn ķ Skandinavķu, prófritgerš mķn fjallaši um žessar rannsóknir en žęr voru undanfari virkjunar į svęšinu, Ulla-Förre. Ķ vötnunum žarna féll sżrustig nišur ķ Ph 5-6 og olli sums stašar fiskidauša. Ekki var ég var viš ašrar breytingar, svif- og botndżralķf var meš ešlilegum hętti en ķ nokkrum vötnum hafši fiski fękkaš eša hann horfiš. Žegar fariš var aš rannsaka hvaš žaš var sem olli fiskidaušanum ķ įm og vötnum kom ķ ljós aš žaš var ekki sżrustigiš sem slķkt, sem drap fiskinn heldur žaš aš viš lįgt sżrustig féll śt įl į tįlkn fisksins svo hann kafnaši. Žeim sem nś vilja rannsaka įhrif "sśrnunar" į lošnu viršist ekki kunnugt um žessar eša ašrar rannsóknir, sem žegar hafi veriš geršar, makalaust aš žeir skuli ekki fylgjast betur meš; enn ein tilraunin til žess aš finna upp hjóliš.

 


Tęming Įrbęjarlónsins og "landnįm" laxins į gamla lónssvęšinu er sögš laxinum til góša. Er žaš rétt?

Įrbęjarlóniš ķ Ellišaįnum var tęmt ķ hittešfyrra aš öllum forspuršum. Ķbśar voru óįnęgšir, svo og ašrir sem žótti lóniš, sem var oršiš uppistaša fuglalķfs, mikil prżši ķ staš žeirra sviftinga sem įšur tķškušust vor og haust, aš hleypa śr žvķ į vorin svo laxveišimenn gętu stundaš sķna išju og fylla žaš svo į haustin til aš geta framleitt rafmagn yfir vetrartķmann. Orkustofnun hundsaši öll mótmęli og neitaši aš fylla lóniš aftur. Sķšan hafa žeir fengiš fręšinga fugla og fiska til aš męla gerš sinni bót. Fuglatalningamašur taldi aš žessi gjörš hefši ekki haft nein įhrig į fuglalķf, svanirnir af lóninu hefšu bara fundiš sér nżjan staš nešan stķflunnar. Fólk var aš horfa į žetta ķ sumar, greyin skildu ekki neitt ķ neinu, tjörnin žeirra farin svo žeir neyddust til aš flytja sig annaš, til verri stašar. Nöturlegt. Fiskifręšingurinn męlti žessu bót, sagši brotthvarf lónsins hiš besta mįl, žaš vęri til bóta fyrir laxinn ķ Ellišaįnum.

https://www.frettabladid.is/frettir/ellidaarlax-nemur-ny-lond-i-lonstaedi/

"Žegar lóniš var lįtiš hverfa į braut žį nįttśrlega fengust uppeldis- og hrygningarskilyrši į stašnum sem lóniš fyllti,“ segir Jóhannes Sturlaugsson.

Žaš er ekki veriš aš endurheimta neitt. Laxinn hefur alltaf hrygnt ķ Įrbęjarkvķslinni, nś, vegna töppunar lónsins hafa bęst viš nokkrir tugir metra af rennandi vatni og mögulegt er aš rafveiša žarna nś. Jóhannes veiddi žarna ķ (sennilega) fyrsta skipti ķ haust og fann aušvitaš seiši, žau eru alls stašar.

Nišurstašan er svo fęrš ķ auglżsinga- og įróšur til aš réttmęta töppun lónsins. Žetta hefur ekkert aš gera meš "nżtt landnįm" laxins. Laxarnir ofan stķflu, sem myndašir hafa veriš mikiš, eru sennilega upprunnir ķ Įrbęjarkvķslinni, komnir heim, en žurftu fyrst aš fara upp aš Hundasteinum og žašan nišur ķ gamla lónsstęšiš eins og žeir hafa alltaf žurft aš gera, en ekki er fiskgegnt ķ lóniš noršanmegin, og bķša žess aš fara aš hrygna žegar tķminn kemur.

Hér er žvķ ekki um neina "višbót" aš ręša heldur įróšur ķ žįgu Orkuveitunnar, sem borgar rannsóknir Jóhannesar eiganda Laxfiska. - Mašur bķtur ekki ķ höndina į žeim sem ...


Of mikil hrygning ķ Leirvogsį veldur minnkun į framleišslu laxaseiša

Nokkrum sinnum hefur lax veriš fluttur upp fyrir Tröllafoss, sem er ófiskgengur, ķ žeim tilgangi aš auka seišaframleišslu įrinnar. Įrangur žessa hefur ekki veriš rannsakašur en ljóst er aš hryging hefur tekist og hefur žaš veriš stašfest meš rafveišum. Sl. 5 įr hefur hafa veriš geršar rannsóknir į afkomu og vexti seiša ofan viš Tröllafoss, en žar er hrygningarstofn žekktur, męldur ķ fjölda hrygna į hvern kķlómeter. Botngerš įrinnar er mjög svipuš ofan og nešan viš Tröllafoss og žvķ mį segja aš žarna sé veriš aš bera saman įhrif stęršar hrygningarstofns, fjölda hrogna, į seišaframleišslu įrinnar. Leirvogsį er fiskgeng um 11 km aš Tröllafossi. Žar kemst enginn fiskur upp en žar fyrir ofan er įin um 3 km löng upp aš Leirvogsvatni. Til žess aš fullnżta svęšiš hefur veriš sleppt nokkrum laxapörum, sem svarar til 2-4 hrygna į kķlómeter įrinnar. Nešan viš Tröllafoss hrygna allir ašrir laxar og žar hrygna fimm til tķu sinni fleiri hrygnur į hvern kķlómeter. Hrygning laxa į ófiskgenga hluta įrinnar hefur tekist mjög vel į undanförnum įrum, en flutningur laxa į svęšiš hefur ekki veriš įrviss. Fyrir nokkrum dögum kannaši ég įrangur hrygningar ašfluttra laxa frį sl. hausti. Kom ķ ljós aš įin var vel setin seišum, sem voru stór og mjög vel haldin. Mešallengd žeirra var um 6 cm, en nešan viš Tröllafoss var mešallengd jafn gamlla seiša ašeins 3,5 cm. 6 cm seiši eru 4 til 5 sinnum žyngri er 3-4 cm seiši. Skżringin į žessum feiknarlega mismun ķ vexti er aš hrygning nešan viš Tröllafoss er allt of mikil. Įin er ofsetin smįseišum og viršist öll fęša vera upp étin um mišjan įgśst, žvķ eftir žaš stękka žau ekki og eru reyndar jafn stór ķ maķ įri sķšar.
 
Ķ ljósi žessarar reynslu hefur veišifyrirkomulagi veriš breytt žannig aš ekki er skylda aš sleppa fiski og leyft er nś aš veiša į mašk. Veišin nś er oršin sś mesta frį 2015, tęplega 500 fiskar eru komnir į land, og žį meina ég - Į LAND.
 
Žaš var sumariš 2017 sem teknar voru upp nżjar veišireglur, eingöngu veitt į flugu og öllum laxi sleppt. Įrangurinn var skelfilegur, einungis veiddust 117 laxar. Stór hluti įrinnar veršur ašeins veiddur meš maški og viš žessar breytingar hurfu "gömlu" veišimennirnir śr įnni.
LeirDens
 
 
 
 
 
Hér mį sjį aš fjöldi seiša sem klekst, 0+, hefur aukist mikiš en jafnframt hefur vöxtur seiša fariš minnkandi sķšustu įr. Sumargömul seiši eru alltaf um 4 cm löng en ašeins fariš smękkandi sķšustu įr.
 
P1020209c
 
 
 
 
 
 
 
 
Jafngömul seiši, klakin sl. vor. Žau sem ólust upp ofan viš Tröllsfoss, žar sem hrygningarstofn er hęfilegur, eru 5 sinnum žyngri en žau sem ólust upp nešan viš fossinn žar sem hrygningin var 5-10 sinnum meiri. Of mikil hrygning dregur śr vexti seiša og žar meš framleišslu įrinnar.
 
Žessar nišurstöšur eru reyndar ķ samręmi viš nišurstöšur rannsókna, sem viš Tumi Tómasson birtum ķ bęndablašinu Frey 1981 til aš skżra sveiflur ķ laxagengd į NA- landi en žęr bentu einnig til žess aš heppileg įsetning vęri um žrjįr hrygnur į kķlómeter.
 
Žaš mį ljóst vera aš sleppingar į veiddum fiski gera illt verra, gagnstętt žvķ sem įhangendur žess halda fram.
 

Glęnż kenning um sveiflur ķ Mżvatni

2022 Fréttablašiš greinir frį žvķ 15. jślķ aš Mżvatn sé ķ mikilli lęgš, mżlaust og algjör ungadauši og setur fram glęnżja kenningu (įgiskun), aš mżlirfurnar į botninum hefšu étiš sig śt į gaddinn og dįiš śr hungri įšur en žęr gįtu pśpaš sig og flogiš.

Sama įstand var žar 2015 og skrifaši ég nokkur blogg af žvķ tilefni sumariš eftir, spįši framhaldinu og nś er spį mķn aš rętast.

Žaš er hornsķliš sem skrifar handritiš, stjórnar leikritinu og leikur ašalhlutverkiš ķ atburšarįsinni og fęr stundum ašstoš bleikjunnar. Nei, nei, žaš er ekki nefnt ķ fréttinni heldur sošin upp nż įgiskun og ekki er minnst į Kķsilišjuna eša skolpiš, sem įšur var kennt um allt saman. Hvort tveggja er horfiš, Kķsilišjan fyrir 20 įrum.

 

https://fiski.blog.is/blog/fiski/entry/2172438/

https://fiski.blog.is/blog/fiski/entry/2173316/

https://fiski.blog.is/blog/fiski/entry/2174755/

https://fiski.blog.is/blog/fiski/entry/2179479/

 

Įriš 2015 var mjög mikill žörungablómi ķ Mżvatni og ķ aprķl 2016 upphófust miklar umręšur um orsakir blómans. Deildi menn į en margir töldu aš mengun af manna völdum vęri orsökin. Naušsynlegt vęri aš gera miklar umbętur į klóaki og draga žyrfti śr mengun frį landbśnaši.
Margir viršast halda aš hér sé eitthvaš nżtt į feršinni, en svo er alls ekki eins og sjį mį af Morgunblašsvištali frį 1998 žar sem forstöšumašur RAMŻ lżsir įstandi vatnsins į žeim tķma ķ vištali viš Morgunblašiš:

"Framvinda lķfrķkis Mżvatns og Laxįr undanfarin misseri lķkist mjög žeirri sem varš įrin 1988­ 1989 žegar įtustofnum vatnsins, rykmżi og krabbadżrum, hrakaši snögglega meš tilheyrandi veišileysi og fękkun ķ andastofnum, en svipašir atburšir geršust įrin 1970, 1975 og 1983. Į undanförnum įrum hafši lķfrķkiš annars veriš ķ mikilli framför, įtustofnar veriš sterkir og öndum og silungi fjölgaš. Žetta kemur fram ķ fréttabréfi Nįttśrurannsóknastöšvarinnar."

Athyglisvert er aš vķsindamenn og ašrir viršast ekki hafa komist neitt nęr skilningi eša lausn į vandamįlinu į žeim 18 įrum sem lišin eru. Ekki er aš sjį aš neitt tillit hafi veriš tekiš til tillagna alžjóšlega matshópsins frį 1999.
Ekkert er talaš um vistfręšitengsl smįfisks (hornsķla) - svifkrabba (vatnaflóa) og žörunga, sem vķsindasamfélög annars stašar telja aš eigi hér hlut aš mįli. Starfsmenn RAMŻ og HĶ hafa alltaf neitaš žeim kenningum, s.b.r. Kķsilgśrnįm og skżrsluna ķ Nature

 Hornsķli Mżvatn 1988

Bleikja Mżvatn 1988

 


Hafró gefst upp viš stjórn humarveiša. Brśka žaš eina sem žeir kunna. Setja veišibann

Nś er Hafró bśin aš gefast upp į humrinum. Nżjasta rįšgjöfin er aš veiša ekkert ķ 2 įr, hvaš tekur svo viš? Lķklega įframhaldandi frišun eins og meš lśšuna.

Ég hef bent į aš stór žorskur éti mikiš af humri, aš humarinn éti undan sér, hann helgar sér jś holur og vill ekki keppinauta. Žekkt er frį Bretlandseyjum mikil sókn er naušsynleg, annars minnkar stofninn og aflinn, eftir verša ašeins stórir og fįir humrar eins og hér.

Til aš komast nęr svarinu hef ég stungiš upp į žvķ aš beita mjög mismunandi sókn į ašskildar humarbleyšur og sjį hvaš gerist. En ę nei, ķ stašinn fara žeir ķ rįndżrar hljóšmerkjarannsóknir til aš kortleggja hegšun humars į botninum.

Miklar rannsóknir hafa veriš geršar į hinum nįskylda vatnahumri (Astakus). Ég veit ekki hvort žeir hafi sótt žekkingu žangaš eša til ķrskra og skoskra sjómanna, nokkuš sem ég hef gert. Varla, žeir vilja gera allt sjįlfir og alls ekki hlusta į ašra.

Ég skrifaši nżlega nokkuš ķtarlega grein ķ Bęndablašiš žar sem ég velti upp nokkrum tillögum aš skżringum į įstandi stofnsins. Ég hef ekki fengiš nein višbrögš frį Hafró, ekki einu sinni skammir, og įtti heldur ekki von į žvķ aš fenginni reynslu.


Į ekki aš sękja ķ fiskibankann?

Nś er hér dżpsta kreppa ķ 100 įr. Eftir aš feršažjónustan féll er talaš er um aš auka žurfi framleišslu. Eina sem heyrist frį stjórnmįlamönnum er aš efla žurfi nżsköpum. Ég vil lķkja nżsköpun viš aš hagnašurinn sé fólginn ķ śtflutningi į 100 įra gömlum eikartrjįm. Styrkurinn til nżsköpunar felst ķ žvķ aš veita fé til aš kaupa frę til nišursetningar. Nś er žaš svo aš viš eigum ķ hafinu 1,3 milljón tonna žorskstofn en veišum einungis 18% af honum, 250. žśs tonn, en į įrum įšur 35-40% og gaf žaš góšan og jafnan 350-450 žśs. tonna afla. Enginn stjórnmįlamašur nefnir auknar veišar til aš auka framleišslu. Nś er žaš svo aš mestur hluti aflans kemur ķ hlut svonefndra sęgreifa, sem hafa hag ķ žvķ aš halda afla nišri til aš skapa skortstöšu og halda uppi leiguverši į aflaheimildum. Getur veriš aš vald žeirra sé svo mikiš aš žaš fįi rįšamenn til žess aš minnast ekki į aukningu sjįvarafla? Ekki einu sinni aš lįta óhįša ašila gera įhęttumat į žvķ aš auka t.d. žorskveišar um 100-200 žśs. tonn og tvöfalda ufsaveišar? Mér flaug žetta ķ hug žegar ég horfši į fréttirnar ķ kvöld um Noršurfjörš į Ströndum, sem brothętta byggš og hvaš vęri žar til rįša. Menn žoršu ekki aš nefna hiš augljósa, byrja į aš gefa trilluveišar frjįlsar. Sama mį segja um Grķmsey og fleiri staši. Lausn žessara staša er svo augljós aš menn ęttu aš detta um hana. En rįšherra sjįvarśtvegs er ekki ķ žeirra liši.
 


Loksins tóku žeir hjį Hafró sönsum og drógu śr smįfiskafrišun - eitt hęnufet ķ rétta įtt

Skyndilokanir hafa tķškast ķ įratugi eša allt sķšan viš fengum yfirrįš yfir allri landhelginni. Mišaš var viš aš friša skyldi 3 įra fisk og var višmišiš viš 55cm ķ žorski. Svęšum var lokaš ef fjöldi fiska ķ afla undir 55 cm nįšu 25%. Oft hefur žessi smįfiskaverndun veriš gagnrżnd m.a. vegna žess aš sums stašar gat smįfiskur undir 55 cm veriš allt aš 8 įra gamall. Auk žess voru fęrš rök fyrir žvķ aš rangt vęri aš skekkja stofnformiš meš žvķ aš veiša ofan af eins og sagt er, hlķfa žeim smįa en veiša žann stóra. En Hafró žrjóskašist alltaf viš žótt žeir hafi aldrei gert neina śttekt į gagnsemi skyndilokana eša smįfiskafrišunar. Nś hefur višmišunarmörkunum veriš breytt svo nś žarf aš hlutfall 55 cm žorsks aš vera 50% eša meira til žess aš žaš sé lokaš, viš žaš hefur dregiš mjög śr žessum lokunum. En nś hefur kaleikurinn veriš tekinn af Hafró og fęršur til Fiskistofu. Hafró er sumsé ekki lengur stjórnvald. Samtķmis missa žeir stóran spón śr aski sķnum; Fiskifręšingar į stofnuninni hafa fengiš greitt fyrir aš standa vakt allan sólarhringinn ķ um 40 įr. Aš mķnu mati hefur žaš veriš launaspursmįl aš višhalda žessu kerfi žvķ žaš gefur aura ķ lommen hjį sérfręšingnum į vakt hverju sinni. Hér er tilvitnun ķ frétt um flutning skyndilokana milli stofnana:

"Hafrannsóknastofnun hafa stašiš vaktir undanfarin įr og sett į skyndilokanir ķ kjölfar męlinga Fiskistofu og Landhelgisgęslu. Talsveršar sveiflur hafa veriš ķ fjölda skyndilokana frį upphafi en flestar voru žęr įriš 2012 eša 188. Skyndilokunum fękkaši mikiš į sķšasta įri og žaš sem af er žessu įri vegna breytinga į višmišunarmörkum sem gerš var 2019. Frį upphafi hefur Hafrannsóknastofnun sett į um 3900 skyndilokanir, meirihluta til verndunar smįžorsks og flestar į lķnuveišar."

"Žrįtt fyrir aš skyndilokanir hafi veriš veigamikill žįttur ķ stjórnkerfi fiskveiša į Ķslandsmišum ķ įratugi, žį er fremur lķtiš um rannsóknir į įhrifum žeirra ašgerša. Nżveriš kom hinsvegar śt ritrżnd grein um įhrif skyndilokana viš aš hindra veišar į smįfiski (Woods o.fél. 2018). Helsta nišurstaša greinarinnar er aš skyndilokanir séu gagnlegar til verndar smįfiski žegar veišihlutfall er hįtt. Hinsvegar žegar veišihlutfall er hóflegt, lķkt og nś er į flestum bolfiskstofnum, hafa skyndilokanir takmarkaš gildi. Mešal annars ķ žvķ ljósi lagši Hafrannsóknastofnun til hękkun į višmišunarmörkum įriš 2017 ķ tillögu til starfshóps um faglega heildarendurskošun į regluverki varšandi notkun veišarfęra, veišisvęši og verndunarsvęši į Ķslandsmišum um breytingu į višmišunarmörkum."

Žeir hafa m.ö.o. aldrei gert neinar rannsóknir į žessum róttęku ašgeršum sjįlfir.

Įriš 2001, į tķma sem žorskurinn var aš éta sig śt į gaddinn vegna vanveiši, vildi Įrni M. Mathiesen ekki hlusta į sjómennina, eins og sagši ķ Mogga:

"TÖLUVERT hefur veriš um skyndilokanir vegna smįfisks į helstu togslóšum fyrir Vestfjöršum, Noršurlandi og Austfjöršum į undanförnum mįnušum. Togaraskipstjórar hafa mótmęlt lokununum og segja žęr gera skipum nęr ókleift aš stunda veišar. Įrni M. Mathiesen sjįvarśtvegsrįšherra segir sterka žorskįrganga į undanförnum įrum gefa vonir um góša veiši į komandi įrum en um leiš verši aš tryggja aš įrgangarnir skili sterkum hrygningarstofni."

Rök hans voru ótrślega žvęlin:

Įrni segir aukna smįfiskagengd flókiš en um leiš jįkvętt vandamįl aš eiga viš. Žorskįrgangurinn frį įrinu 1997 sé greinilega mjög sterkur en hinsvegar sé ekki vitaš hve sterkur hann er fyrr en hann kemur inn ķ veišina. "Vandinn felst ķ žvķ viš veršum vitaskuld aš halda įfram veišum žó žessi sterki įrgangur sé aš koma inn ķ veišina. Žaš er hins vegar minna af stęrri fiski į veišislóšinni en meira af smįfiski en oft įšur. Žaš er žvķ erfitt aš veiša stęrri fiskinn en foršast um leiš aš veiša žann smęrri. Jafnvel žar sem smįfiskurinn er blandašur viš stęrri fiskinn er kjörhęfni veišarfęranna ekki nęgilega žekkt. Viš höfum fram til žessa beitt žeirri ašferš viš verndun smįfisks aš loka veišisvęšum, lķkt og gert hefur veriš aš undanförnu. Žaš leišir skiljanlega til erfišleika og aukins kostnašar viš veišarnar. Viš höfum reynt aš śtfęra žessar lokanir į skynsamlegan hįtt, til dęmis meš žvķ gera ašferširnar stašlašari og hafa meira samręmi milli žess sem einstakir eftirlitsmenn eru aš gera į mišunum.

Žess mį geta aš į žessum įrum vorum viš ķ tómu tjóni, žorskaflinn rétt skreiš yfir 200 žśs. tonn og žaš komu engir sterkir įrgangar inn ķ veišina, žeir uršu hungurvofunni og sjįlfįtinu aš brįš.

En nś hefur žetta stjórnvald veriš flutt frį Hafró en enn žarf aš hlķta rįšgjöf žeirra ķ žessu efni eins og fleiru. Minna mį į aš enn er ķ gildi lśšufrišun, žar sem sleppa (henda) skal allri lķfvęnlegri lśšu, en sé henni landaš rennur 80% ķ AVS rannsóknasjóšinn. Žaš er žvķ ekki hvati sjį sjómönnum aš landa lśšu. En ķslenskir sjómenn eru žannig geršir aš žeir henda ekki ętum fiski og landa žvķ lśšunni ķ skjóli nętur og koma henni ķ lóg til vina og vandamanna, sem eru farnir aš fóšra ketti sķna į lśšu. Žessi lśšufrišun er aš mķnu mati algjör fķflagangur vegna žess aš lśša veišist sem mešafli og hefur alltaf gert. Mig grunar aš framhald žessarar vitleysu sé tekjutengdur, lönduš lśša gefur peninga ķ kassann og togarasjómenn henda ekki stórlśšu, landa henni en fį ekki nema 20% af veršinu, afgangurinn fer til Hafró eins og žeir segja.

Er virkilega enginn sem žorir aš taka į svona vitleysu?

 

 

 


Śt śr hvaša hóli kemur sjįvarśtvegsrįšherra?

Gušni kjaftur sagši žetta gjarnan viš okkur ķ Menntaskólanum ķ Reykjavķk žegar honum lķkaši ekki viš svör okkar nemenda. Og enn er spyr ég hins sama. Žetta rifjast upp fyrir mér ķ dag žegar KrJśl sjįvarśtvegs įkvaš aš auka afla trillubįta um tvo togarafarma:

Hvers lags risa bull og vanžekking er ķ gildi hjį sjįvarśtvegsrįšherra vorum? Hann var aš auka leyfilegan afla handfęrabįta į strandveišum um 720 tonn? Śt śr hvaša lofti var žessi tala gripin? Tveir togarafarmar!

Jś, hann hafši legiš undir feldi og "fundiš" órįšstafašar aflaheimildir innan 5,3% kerfisins į žessu fiskveišiįri til aš koma til móts viš aukna įsókn ķ strandveišar į žessu fiskveišiįri.

Hvurslags fķflagangur er žetta? Trśir rįšherrann žvķ virkilega aš Hafró viti hver stofnstęršin er upp į tonn og viti einnig hve mikiš mį veiša? Ekki hafa žeir sżnt žaš ķ gegn um įrin hvernig eigi aš fį sem mestan afla śr žorskstofninum og reyndar öšrum stofnum lķka. Žeir hafa endalaust klśšraš nżtingu fiskstofna og svo eftir į kallaš žaš żmist ofmat eša vanmat.

Svo er sęgreifum leyft aš "geyma" sķnar aflaheimildir, en allir vita aš óveiddur fiskur žarf aš éta og er žvķ įlag į stofninn žvķ ekki lifa allir į sama fóšrinu.

Į žessu eru Fęreyingar nś aš brenna sig, įn žess aš "fręšingarnir" višurkenni aš, fiskur er aš drepast žar śr hungri vegna vanveiši og er aš verša óętur, óseljanlegur og veršlaus. Žį er ófyrirgefanlegt og refsivert aš mķnu mati, aš rįšherra sjįvarśtvegs įtti sig ekki į mikilvęgi strandveiša fyrir byggšir landsins, og skilji ekki eša hafi ekki leyfi til aš skilja aš tķu žśsund "auka tonn" skipti öllu mįli fyrir sjómenn og sjįvaržorp, en engu mįli, nema sķšur sé, fyrir žorskstofninn og alls engu mįli fyrir stjórnendur landsins, sęgreifanna.

En ašgeršir skulu skv. skipun rįšamanna, lesist sęgreifa, leiša til žess aš drepa sjįlfstęša smįśtgerš ķ landinu.


ŽEIR VITA MEST – SKAKKT. - Grein Įsgeirs Jakobssonar frį 1979 - Forspį um mistök

Nżlega bošaši Hafró 6% nišurskurš ķ žorskafla ķ tilraun žeirra til aš byggja upp stofninn" eins og žeir kalla žaš. Žetta hafa žeir reynt ķ um 50 įr meš žeim įrangri aš aflinn nś er um helmingur žess sem hann var žegar uppbyggingin hófst. Og enn skal haldiš įfram.

Hafró er löngu bśin aš sanna fyrir okkur venjulegum mönnum aš žessi žrautpķnda ašferš gengur ekki upp en samt skal henni haldiš įfram. Žaš er alla tķš bśiš aš benda į aš forsendur uppbyggingar meš frišun gengur ekki, einfaldlega vegna žess aš buršaržol fiskimišanna er takmarkaš fęšulega séš. Įsgeir heitinn Jakobsson benti į žetta fyrir įratugum og skrifaši fjölda greina ķ Moggann um mįliš. Žessar greinar voru gefnar śt į bók, sem hét Fiskleysisgušinn og kom śt įriš 2001.

Mér finnst vel viš hęfi aš rifja upp greinar śr žessari bók og hef fengiš til žess leyfi Jakobs Įsgeirssonar, sem stóš aš śtgįfu bókarinnar. Eftirfarandi grein, ŽEIR VITA MEST SKAKKT fjallar um nokkrar grundvallarspurningar ķ vistfręši sem žarf aš svara įšur en fara śt ķ svona ašgeršir, sem ég hef kallaš "veiša minna nśna til aš veiša meira seinna".

Tķminn hefur sannaš rękilega aš Įsgeir heitinn hafši fullkomlega rétt fyrir sér en greinina skrifaši hann įriš 1979, žremur įrum eftir aš erlend fiskiskip voru farin af mišunum og viš gįtum fariš aš stjórna nżtingunni sjįlfir. Žeir sem eru nśna um fimmtugt og taka žįtt ķ umręšum um fiskveišistjórn, voru 10 įra žegar greinin ver skrifuš. Žess vegna į upprifjun fullan rétt į sér.

          ŽEIR VITA MEST – SKAKKT 

„VIRŠINGIN FYRIR ANNARRA SKOŠUNUM er  stęrsti  löstur mannsins sem skynsemisveru“, sagši Robert Bacon, enskur heimspekingur į 13du öld, og er žaš eflaust rétt, aš žaš er löstur hjį skynberandi fólki aš gleypa allt hrįtt, sem löggiltir spekingar tala til fólksins ofan af stalli, sem žeir hafa veriš fęršir į.

Žegar efast er um fullyršingar ķslenzkra fiskifręšinga um fiskstofnana og įętlanagerš žeirra sömu fręšinga, er viškvęšiš: „Žeir vita mest.“

Menn lįta žessa röksemd nęgja, og leiša ekki hugann aš žvķ, aš ķ mikilvęgum mįlum er oft ekki nóg aš einn viti meira en annar, ef enginn veit nóg – og žašan af sķšur leiša menn getum aš žvķ, sem vķša blasir žó viš okkur ķ lķfinu, aš mesta žekking ķ tilteknu efni reynist oft hęttulegri en minnsta žekking, ef sś fyrri er alröng, og einmitt žetta hefur gerzt ķ fiskifręšidęminu.

Nś eru aš berast skżrslur erlendra fiskifręšinga, žar sem jįtaš er fullum fetum, aš kenningar žeirra sjįlfra um fiskstofnaog įętlanagerš ķ žvķ sambandi hafi hvort tveggja veriš byggt į röngum forsendum og žaš žurfi aš stokka algerlega upp aš nżju alla įętlanageršina, byggja öll stjórnunar-„lķkön“ upp frį grunni. Žęr skżrslur, sem ég hef ķ höndum og hér veršur sķšar vitnaš ķ, eru annars vegar frį dönsku Hafrannsóknastofnuninni, rituš af dr. Erik Ursin og sś grein birtist ķ Ęgi, 4. tbl. 1979, en hins vegar śtdrįttur śr įlitsgerš brezkra fiskifręšinga og hollenzkra sem gefin er śt af brezku fiskimįlastjórninni og heitir „Mikilvęgi fiskstofna ķ Noršursjó“ (The Importance of Fishery Resources of the North Sea). Sį śtdrįttur, sem ég hef undir höndum, er samhljóša dönsku greininni og ég vitna žvķ ekki til žeirrar brezku nema žessara slįandi orša: „Stęrsta hindrunin ķ verndun fiskstofna er fiskurinn sjįlfur.“ Ķslenzkir fiskifręšingar hafa veriš hljóšir um žessar gerbyltingarskżrslur erlendra starfsbręšra og voru žęr žó komnar į döfina 1977. Ķ fiskifręšilegum efnum, sem og mįski fleirum, bśum viš Ķslendingar viš vķsindalega žekkingareinokun. Hafrannsóknastofnunin getur mataš okkur į sķnum „vķsindum“ gagnrżnislaust fiskifręšilega.

Fyrir nokkrum įrum (1975) skrifaši ég grein, og kom reyndar oftar inn į efniš ķ Morgunblašinu og Ęgi, um beitaržol ķslenzkra sjįvarhaga. Mér fannst žį oršin śr hófi fullvissa fiskifręšinganna um framtķš žorskstofnsins, og ķ žann mund var og hafinn forkostulegur vašall um stjórnun fiskveiša, stórkostleg plön, sem tölvuglašir nżgręšingar voru aš hrófla upp, settu upp greindarleg en haldlaus dęmi, gįfu sér eitt og annaš, sullušu öllu inn ķ tölvu, og bundu śtkomuna saman ķ pappķrskilju, sem Rannsóknarrįš rķkisins gaf śt sem mikinn vķsdóm. Auk žess losnaši um lķkt leyti skrśfa ķ gömlum verksmišjueiganda og hann fór eins og flóšbylgja yfir landiš meš kenningar sķnar.

                        Grundvallarspurningarnar žrjįr 

Žaš voru ašallega žrjįr grundvallarspurningar, sem ég  velti fyrir mér ķ fiskveišidęminu, sem ég taldi naušsynlegt aš fį svar viš įšur en lengra vęri haldiš ķ spįdómum og įętlanagerš. Aušvitaš var ekki um neina speki af minni hįlfu aš ręša, spurningarnar lįgu allar beint viš lęršum sem leikum, žótt fiskifręšingar okkar kysu aš horfa framhjį žeim, af žvķ aš žeim lį svo mikiš į aš gera sig gildandi ķ stjórn veišanna. Žeim er nś aš hefnast fyrir žaš aš żta žessum grundvallarspurningum frį sér. Erlendir starfsbręšur žeirra lżsa žvķ nś yfir aš nżjustu rannsóknir sżni, aš naušsynlegt sé aš fį svar viš öllum žeim spurningum, sem ég spurši ķ fįfręši minni fyrir 4 įrum, įšur en hęgt sé aš fjalla af viti um stjórnun veiša: 

1)  Hver įhrif hefur vöxtur eins fiskstofns į annan?

Ķslenzku fiskifręšingarnir tölušu alltaf um aš auka alla stofna į ķslenzku fiskislóšinni. Žeir įttu allir aš dafna. Ķ barnaskap mķnum trśši ég ekki į žessa kenningu, mér fannst hśn svo óešlileg og sótti um žaš dęmi til landsins. Žaš žrķfast ekki allar tegundir bśfjįr jafnt ķ takmörkušum beitarhögum. Žaš hlżtur žaš sama aš gilda ķ sjįvarhögunum. Ein tegund étur ašra af, žegar žar sękja margar ķ sama ęti. Žessa skošun stašfesta erlendu fiskifręšingarnir eins og fram kemur ķ kaflanum hér į eftir um „samspil tegundanna“.

Į öšrum staš ķ greininni frį dönsku hafrannsóknastofnuninni segir oršrétt um žetta: „Žegar tekiš er tillit til hinna lķffręšilegu kešjuverkana į milli fisktegundanna, kemur ķ ljós, aš sś hugsun, aš markmišiš meš stjórnun fiskveiša sé aš nį fram hįmarksnżtingu į hverri tegund er blekking. Mikill afrakstur af sumum tegundum getur leitt til lķtils afla af öšrum tegundum.“ (Leturbreyting į oršinu blekking er ekki mķn heldur danska fiskifręšingsins, sem hikar ekki viš aš taka svo djśpt ķ įrinni.)

2)   Hver eru įhrif fulloršins fisks į yngri įrganga? 

Įstęšurnar fyrir žessari spurningu voru žęr, aš žegar ég fletti sögulegum heimildum, žį virtist mér votta fyrir tiltekinni fylgni meš mikilli fiskgengd sunnanlands į vertķš og aflaleysi, stundum ördeyšu, ķ kjölfariš. Sögulegar heimildir um aflabrögš eru mjög strjįlar og skżrslur nį stutt aftur, rśmlega žessa öld, og vissulega spurši ég af takmarkašri žekkingu, en žaš er nś komiš į daginn, aš ķslenzku fiskifręšingarnir hefšu betur stašiš fastar ķ fęturna einnig ķ žessu efni įšur en žeir fóru aš gera įętlanir um varanlega stęrš hrygningarstofns.

Ķ dönsku skżrslunni segir, aš 200 žśsund tonna stofn stóržorsks ķ Noršursjó éti 450 žśsund tonn af smįžorski įrlega (ķ brezku skżrslunni er sagt, aš žaš séu 500 žśsund tonn  og vitnaš til rannsókna hollenzkra fiskifręšinga). Ķ bįšum skżrslunum er bętt viš, aš žessi smįžorskur sé sį sem veriš sé aš friša meš aukinni möskvastęrš. Ķslenzku fiskifręšingarnir hafa gert rįš fyrir aš koma hér upp, og hafa aš stašaldri 4–500 žśsundtonna stofn af fiski 7–14 įra. Žaš žżddi eftir žessum nżjustu rannsóknum, aš sį stofn ęti 800 žśsund til milljón tonna af smįžorski (1–2 įra) og ęti sķšan krabbadżr og annaš ęti frį įrgöngunum 3–6 įra og žaš er ekkert smįręši, kannski 2–3 milljónir tonna eftir įtinu į Noršursjįvaržorskinum aš dęma. Žaš getur žvķ varla talizt heimskulegt, aš ég vildi fį svar viš spurningunni, hvaš  ķslenzka  fiskislóšin žyldi mikiš af stóržorski įn žess aš žaš hefši örlagarķk įhrif į yngri įrganga. 

3)    Er ekki höfušnaušsyn aš žekkja magn plöntuog dżrasvifs į klakstöšvunum og į slóš 1. įrs seiša?

Žessi spurning er reyndar frumspurningin ķ öllu fiskstofnadęminu – og henni fylgir svo önnur: Žar sem plöntuog dżrasvifiš er mjög viškvęmt fyrir įrferšisbreytingum ķ sjónum, getur žį ekki allt eins žurft ķ slęmu įrferši aš grisja seiši eins og aš vernda žau? Žessar spurningar uršu įleitnar, žegar rękjuveišar voru stöšvašar ę ofan ķ ę, nįnast veriš aš eyšileggja žann atvinnuveg, vegna mikillar seišagengdar į įkvešnum svęšum. Žaš lį beint viš aš spyrja įšur en gengiš var ķ skrokk į fiskimönnunum: Er žaš tryggt, aš žetta mikla seišamagn į tiltekinni slóš hafi nóg ęti krabbadżra (ljósįtu, etc.)? Getur ekki allt eins veriš aš viš ęttum aš grisja seišin, svo aš žau gerfalli ekki vegna ętisleysis? Žaš kemur išulega fyrir aš žaš er finnanlegt mikiš seišamagn, en įrgangurinn reynist ekki žar  eftir, žegar hann į aš koma inn ķ veišarnar. Hvaš hefur žį gerzt?

Venjan hefur žį veriš aš kenna fiskimönnunum um, žeirhafi veitt svo mikiš af smįfiski śr įrganginum. Nś vitum viš, aš rįnfiskar, selur og fugl eru ašgangsharšari smįfiskinum en fiskimennirnir og žaš gęti hafa veriš of mikiš af stóržorski į slóšinni eša sel, en gęti žaš ekki lķka hafa gerzt, aš seišamagniš hafi veriš of mikiš fyrir dżrasvifiš og seišin hreinlega falliš fyrir ętisskort?

En fleira kemur til ķ sambandi viš žetta frumatriši lķfkešjunnar ķ sjónum, plöntuog dżrasvifiš. Žaš sękja nefnilega flestar fisktegundir į okkar slóš ķ žessa frumfęšu, berjast um hana.

Žaš er langt sķšan fiskimenn fóru aš velta fyrir sér, hvort hinn stóri lošnustofn tefši ekki, aš hinn frišaši sķldarstofn kęmist upp aftur. Um leiš og sķldarstofninn var oršinn veikur hljóp vöxtur ķ lošnustofninn og hann ruddist inn į mišin, lagši žau undir sig og tók ęti frį ungsķld. Nś segja žeir lošnustofninn vera aš veikjast, og nś er lķka fariš aš verša vart ungsķldar vķša viš landiš. Žaš er stutt sķšan fiskifręšingur sletti ķ góm viš žessari „fįrįnlegu“ kenningu. Ég heyrši žaš ekki sjįlfur, en mér er sagt, aš nżlega hafi einn žeirra (į rįšstefnu į Hótel Loftleišum) veriš aš draga upp framtķšarmynd af 10 milljón tonna sķldarstofni, 10 milljón tonna lošnustofni og 10 milljón tonna kolmunnastofni, öllum ķ senn į slóšinni. Allur žessi fiskur sękir žó ķ sama dżrasvifiš!

Hvaš ętli sį dagur heiti, žegar žaš kemst inn ķ höfušiš į ķslenzkum fiskifręšingum aš žeir rįša ekki fiskmagni į ķslenzku fiskislóšinni, heldur nįttśran. Žeir skilja žetta vķst oršiš starfsbręšur žeirra viš Noršursjóinn. Žeir höfšu ķmyndaš sér aš žar gęti žrifizt 27 milljón tonna heildarfiskstofn,  žaš  er,  alls  af  öllum  tegundum,  en  nś  segja  žeir:

„Meš nśverandi žekkingu okkar į ašstęšum ķ hafinu viršistósennilegt aš frumframleišslan (framleišsla sjįvarplantna) geti stašiš undir svo miklum stofni.“ Og žessir fiskifręšingar, sem žora aš jįta rangar įętlanir sķnar, telja nś aš Noršursjórinn žoli ekki nema sem svarar 12 milljón tonna heildarfiskstofn. Žetta er ekki nema 65% frįhvarf frį fyrri įętlun. Hver ętli śtkoman verši hjį ķslenzkum fiskifręšingum ef žeim skyldi til hugar koma aš endurskoša sitt dęmi? Ef fiskifręšingur hefur slegiš fram žessari hugsun, aš hér ķ kringum Ķsland gęti hugsanlega žrifizt 30 milljón tonna stofn af įšurnefndum fisktegundum auk allra annarra sem sękti allur ķ plöntuog dżrasvif į slóšinni, žį hlżtur eitthvaš aš hafa fariš śrskeišis ķ kollinum į žeim manni.

Žaš eru ekki fiskimennirnir, sem halda nišri fyrir honum Jakobi [Jakobssyni fiskifręšingi] Sušurlandssķldinni, heldur kolmunninn, spęrlingurinn, lošnan og stóržorskurinn.

Orsök kollsteypunnar

Žaš, sem olli žvķ aš erlendu fiskifręšingarnir hrukku viš og fóru aš efast um kenningar sķnar og lķkanagerš, og geršu sér ljóst, aš žeir yršu aš žekkja frumętismagniš og „samspil tegundanna“ var žaš, aš į daginn kom aš žaš var sama hversu mikiš veitt var śr Noršursjónum, heildarfiskmagniš hélzt alltaf hiš sama. Hin gķfurlega sókn ķ Noršursjóinn, sem allir voru sammįla um aš vęri alltof mikil, įtti aušvitaš aš leiša til minnkandi fiskmagns. Ķ staš 1,5 milljóna tonna įrsveiši var fariš aš taka hin sķšari įr 3 milljónir tonna įrlega, en samthélzt stofninn ķ 9 milljónum tonna, samanber žessa töflu:

Stofnstęrš (millj. tonna)

                    1964      1976

Sķld og makrķll     6          2

Ašrar tegundir     3          7         

Samtals              9          9

Meš žessari töflu skrifar greinarhöfundur, dr. Ursin: „Žaš liggur beinast viš aš įlykta af žessu, aš sķldin og sérstaklega makrķllinn hafi étiš mjög mikiš af ungfiski, sem nś fékk möguleika į aš lifa af, žegar sķldar og makrķlstofninn var takmarkašur. Jafnvel žótt ašeins 5% af fęšu makrķlsins og enn minna af fęšu sķldarinnar sé fiskur, žį hafa žessar 5–6 milljónir tonna af makrķl og sķld lķklega étiš aš minnsta kosti helming af framleišslu Noršursjįvarins į fiskseišum (Ursin, 1977). Stór hluti žessara seiša fékk skyndilega möguleika į žvķ aš vaxa upp, m.a. vegna žess aš skeršing sķldarog makrķlstofnsins hafši létt į beitaržunganum į žeim smįu svifberum sem flest fiskseiši lifa į.“ 

Samspil milli fisktegunda 

Ķ kaflanum „Samspil tegundanna“, sem hér birtist oršrétt, kemur flest žaš fram ķ tölulegum stašreyndum, sem  ég  hef veriš aš ręša um hér aš framan:

„Į sķšustu įrum hefur hins vegar żmislegt gerst, sem gerir žaš erfitt aš halda fast viš tegundalķkönin. Fiskveišarnar eru oršnar svo stórtękar aš žaš geta įtt sér staš miklar breytingar į fįum įrum. Žetta hefur ķ för meš sér aš samkeppnisašstaša tegundanna breytist mjög fljótt, og aš įhrif rįnfiskanna kunna aš vera allt önnur nś en įšur. Samspil milli fisktegunda fer aš skipta ę meira mįli.

Nżjar bandarķskar rannsóknir (Laevastu og Favorite, 1978) benda til žess aš fiskar į Beringshafi éti 700.000 tonn af sķld į įri, en selir og hvalir taki um 400.000 tonn til sķn. Žar sem sķldveišarnar gefa ašeins 40.000 tonn į įri er žaš vonlaust verk aš hafa stjórn į sķldveišunum įn žess aš hafa jafnframt stjórn į stofnstęrš annarra fisktegunda og spendżra.

Śtreikningar, sem pólskir vķsindamenn hafa gert, hafa leitt ķ ljós aš žorskurinn ķ Eystrasalti étur minnst 600.000 tonn af sķld og brislingi į įri, sem er nokkurn veginn jafnmikiš og veitt er af žessum tegundum.

Ķ Noršursjónum er įstandiš ekki alveg eins slęmt. Ķ sušurog mišhluta Noršursjįvar er fiskneysla žorsksins um žaš bil

300.000 tonn į įri (Daan, 1975). Ef žessi tala er margfölduš meš 1,5 til žess aš fį śt töluna fyrir allan Noršursjóinn er śtkoman 450.000 tonn, eša 15% af heildaraflanum. Žaš veršur hins vegar aš taka tillit til žess, aš sį fiskur, sem žorskurinn étur, er mestmegnis smįfiskur, sem fiskifręšingarleggja til aš sé frišašur meš lįgmarksstęrš og hęfilegri möskvastęrš,  žar  til  hann  hefur  nįš  hęfilegri  stęrš.  Žau

450.000 tonn af fiski, sem žorskurinn étur ķ Noršursjónum, mundu žvķ vęntanlega koma til meš aš vega mun meira, ef žau kęmu inn ķ aflann ķ staš žess aš lenda ķ gini žorsksins. Žaš er  nś freistandi  aš draga žį  įlyktun, aš žorskurinn  sé skašręšisskepna, sem best vęri aš śtrżma. Mįlin eru hins vegar flóknari en svo, žar sem heildarfęšuneysla žorsksins ķ Noršursjónum   nemur   1,2   milljónum   tonna,   og   einungis

450.000 tonna af žvķ er fiskur. Afgangurinn, 750.000 tonn, eru krabbadżr, skelfiskur, ormar og annaš, sem yrši mjög erfitt, eša allsendis ómögulegt fyrir mennina aš nżta ķ öšru formi en žorsksins.“

Ķ lok greinar sinnar segir dr. Ursin: „Žaš eru mörg vandamįl, sem žarf aš skżra og fiskifręšingar geta ekki tekiš afstöšu til žeirra įn pólitķskra fyrirmęla um žau markmiš, sem stefnt er aš.“

Ķ žessum ummęlum kemur ljóst fram, aš erlendir fiskifręšingar lķta į sig sem lķffręšinga fyrst og fremst, ekki stjórnunarmenn og žeir eigi aš hlķta pólitķskum fyrirmęlum. Og ennfremur segir dr. Ursin:

„Žegar tillit er tekiš til hins vistfręšilega samhengis tegunda, veršur meiri žörf fyrir samband į milli lķffręšinga og hinna įbyrgu stjórnmįlamanna en žegar gengiš er śt frį einföldum lķkönum. Žaš verša einfaldlega mun fleiri atriši, sem taka žarf afstöšu til, žegar fiskveišistefna er mótuš og ętlazt er til, aš hśn verši framkvęmanleg ķ reyndinni.“

Ég hef nś rakiš, hvernig Hafrannsóknastofnunin, žessi unga vķsindastofnun, hefur hlunnfariš sjįlfa sig, fiskimenninaog alla žjóšina ķ įętlanagerš sinni um žróun fiskstofna. Žaš er ekki ég lengur, vesall mašurinn, aš slį fram illa grundušum skošunum, heldur erlendar fiskifręšistofnanir į nęstu grösum viš okkur. Stjórnmįlamenn okkar segjast taka mark į fiskifręšingunum (žeir vita mest, etc.) og sé žaš rétt, žį hljóta žeir aš taka mark į žvķ, sem hér hefur veriš sagt og žeir geta sjįlfir kynnt sér ķ frumheimildum frį nefndum fiskifręšistofnunumįšur en žeir rįšast ķ aš stjórna fiskveišum okkar aš tillögum Hafrannsóknastofnunar.

Hinar įrlegu skekkjur

Žótt grundvallarskekkjur Hafrannsóknar séu örlagarķkastar, hefši žaš įtt aš blasa viš, aš minnsta kosti fiskimönnum, aš stofnunin reiknaši lķka skakkt frį įri til įrs. Nś veršur žaš dęmi rakiš, lķtillega žó, žaš er af miklu meira aš taka, og ķ leišinni veršur gerš grein fyrir af hverju Hafrannsóknastofnun lenti ķ žeim pytti, sem hśn er ķ.

Įriš  1971  fullyrti  ķslenzka  Hafrannsóknastofnunin,  aš ķslenzki žorskstofninn vęri „fullnżttur“, 1972 aš hann vęri„ofnżttur“ og 1973 aš hann vęri ķ „brįšri hęttu“. Mišaš viš žaš, aš sś er venjan aš vķsindastofnanir séu tregar til fullyršinga og oršalag žeirra lošiš og fullt af fyrirvörum var ekki óešlilegt, žegar hver fullyršingin rak ašra meš įrs millibili, aš leikmenn żmsir spyršu, hvort žessi unga vķsindastofnun vęri ekki aš villast śt śr kortinu. Žaš var erfitt aš hugsa sér slķkar stökkbreytingar  ķ  vķsindalegum  rannsóknum,  ekki  sķzt  žegarum var aš ręša vķsindarannsóknir viš mjög erfišar ašstęšur. Menn létu žó kyrrt liggja, žeir sem efušust, og töldu ekki tķmabęrt aš draga yfirlżsingar Hafrannsóknar ķ efa, viš įttum ķ styrjöld og žęr komu sér vel, hefšu reyndar mįtt vera fyrr į feršinni sem įróšursgagn. Svo gekk nś strķšiš yfir, en samt breyttist ekkert um „sķšasta žorskinn“, žótt hundruš skipa hyrfu af mišunum. Žį fóru grunsemdir aš vakna. En efasemdaraddir voru kęfšar umsvifalaust (žeir vita mest).

Ķslenzkur  almenningur  tók  žvķ  meš  miklum  fögnuši  aš eiga nś vķsindastofnun, sem gęti sagt fyrir örugglega um alla žróun  ķ  ašalatvinnuvegi  žjóšarinnar,  fęrši  Hafrannsóknamenn į stallinn og gerši skżrslur žeirra įrlegar aš gušspjalli įrsins.  Žetta  leiddi  stofnunina  ķ  žį  freistni,  sem  hśn  féll  ķ. Hafrannsóknastofnunin tók aš leika stęrra hlutverk en hśn hafši getuna til. Žegar yfirlżsingin kom um „sķšasta žorskinn“ fékk  žjóšin  eitt  móšursżkiskastiš,  lķkt  og  ķ  handritamįlinu, landhelgismįlinu  og  reyndar  öllum  meirihįttar  mįlum.  (Ég hef įšur skrifaš greinar um aš taugakerfi žessarar žjóšar vęri ekki ķ sem beztu lagi og henni vęri stundum betra aš nota fremur heilann en nżrnahetturnar ķ mikilvęgum žjóšmįlum.) Fjölmišlar okkar fįtękir af ęsifréttum, tóku sér stöšu viš dyrnar į gjörgęzludeildinni į Skślagötu 4, og spuršu įfjįšir į hverjum morgni:

„Hvernig leiš honum ķ nótt, er enn von … ?“ Fjölmišlarnir žurftu sannarlega ekki aš kvarta yfir žvķ aš gjörgęzludeildin lęgi į upplżsingum um įstand sjśklingsins. Žaš fór sķversnandi, nż hęttueinkenni komu fram į hverri nóttu. Loks var almenningur oršinn svo hrelldur aš hann tók aš krefjast žess aš žjarmaš vęri aš žessum fįu mönnum, sem voru aš róa og geršu allt sem žeir gįtu til aš kįla sjśklingnum,„sķšasta žorskinum“, og heimtaši aš um žetta hefši gjörgęzludeildin forgöngu en ekki stjórnmįlamenn, sem hefšu sumir ekki nęgan skilning į hvernig komiš vęri. Hafrannsóknastofnunin skorašist vissulega ekki undan žessu įbyrgšarmikla hlutverki og tillögum um stjórnun veišanna tók aš rigna yfir žjóšina. Įrlega frį 1973 fram til 1980 įtti aš skerša veišarnar um sem nęmi 10–12 milljarša tekjumissi į įri fyrir fiskimenn og fiskvinnslufólk. Gegn žessu lofaši stofnunin fiskimönnum, sem žį yršu į lķfi, bęrilegum afla įriš 1985.

Žeir geršu fyrst spį um hvernig aflabrögšin yršu į Ķslandsmišum (śtlendingar meš ķ dęminu) frį 1973 og vel įratug fram ķ tķmann til aš skżra hvernig fara myndi, ef ekki vęri fariš aš tillögum žeirra. Sś spį var vissulega ekki glęsileg. Žorskaflinn įtti aš fara sķminnkandi og nś į žessu įri [1979] įtti hann aš hafa hrapaš nišur ķ 226 žśs. tonn (śr 374 žśs. tonnum 1973) og hrygningarstofninn kominn nišur ķ 94 žśs. tonn.

Raunveruleikinn er aftur į móti sį, aš į žessu spįtķmabili, sem nś liggur fyrir, 1973–1978, fór aflinn sem nęst um 30 žśs. tonnum fram śr spįšum afla hvert įr og nam um sķšustu įramót [1978/1979] alls 180 žśs. tonnum umfram spįna. Į yfirstandandi įri, sem įtti aš verša aflaleysisįr, er mokafli um allt land og nęr žvķ bśiš aš veiša į hįlfu įrinu žaš magn, sem Hafrannsóknarmenn spįšu aš yrši heildarįrsafli 1979 (226 žśs. tonn), og žrįtt fyrir įšurnefnda 180 žśs. tonna veiši umfram spįna er hrygningarstofninn ekki 94 žśs. tonn heldur 200 žśs. tonn, ef eitthvaš er aš marka talninguna.

Til aš kóróna žennan žorskspįdómsferil geršu žeir einnig spį um lošnuveišarnar og spįšu milljón tonna afla įrlega ogmenn ruku til aš smķša sér nżtķzkuleg lošnuveišiskip, en rétt sem žau komu į mišin kom önnur spį um aš lošnustofninn vęri ķ hęttu og stöšva žyrfti veišarnar umsvifalaust.

Mašur hefši nś haldiš eftir žennan feril, sem rakinn hefur veriš, og margt órakiš af smęrri mistökum, aš mennirnir létu sér hóglegar ķ tillögugeršinni og ekki sķzt žar sem žeir jįtušu ķ sķšustu skżrslu sinni aš žorskstofninn vęri ekki lengur ķ lķffręšilegri hęttu. Sem hann reyndar aldrei var.

Žaš hefši ég einnig haldiš, aš lękurinn vęri oršinn svo bakkafullur aš fiskimenn hefšu uppi einhver mótmęli, žegar žeir eru reknir ķ land śr góšum afla į grundvelli spįdóma žessarar nefndu stofnunar. Žaš er žó eitthvaš annaš, žeir jįta hver um annan žveran, aš ekkert sé sjįlfsagšara en draga upp net sķn seiluš og vörpur sķnar fullar og halda til lands aš binda skipin. „Žeir vita mest, fiskifręšingarnir.“

Žaš mį nś segja, aš viršingin fyrir annarra  skošunum lętur ekki aš sér hęša ķ mannlķfinu, fremur en į dögum Bacons.

  1. maķ 1979.

Hvar eru 500 žśsund tonnin?

Žegar kvótakerfiš var sett į 1984 stóš ég į fertugu og rétt bśinn aš öšlast nęgjanlega reynslu ķ fiskifręši og fiskveišistjórn til aš hrökkva viš žegar Hafró lagši til aš draga śr veišum į sveltandi fiskstofni til rétta hann viš, nokkuš sem var algerlega andstętt žeirri vinnu sem ég var ķ, aš grisja veišivötn til aš auka vöxt fiska og afrakstur vatna.

Žeir sem nś standa į fimmtugu voru rétt um fermingu žegar kvótakerfiš var sett į og umręšan um kosti žess og galla fór fram. Žaš fólk žekkti lķtiš til śtgeršar į Ķslandi fyrir upptöku kerfisins, en eru nś margir aš tjį sig aš žį hafi allt veriš rekiš meš tapi og aš allt hafi veriš į hausnum. Žvķ er ekki śr vegi aš rifja upp žau loforš sem žį voru gefin um hver yrši afrakstur aušlindarinnar ef fariš yrši aš rįšleggingum sérfręšinga Hafró. Žorskafli yrši įrvisst stöšugur 500 žśs. tonn. Yrši žaš gert meš žvķ aš friša ungfisk og leyfa honum aš aš vaxa žar til hann yrši stór. Hafró lagši nś til 6% nišurskurš į žorskkvóta og er aflinn nś um helmingur af loforšinu góša og žörf į žvķ aš rifja upp söguna ķ ljósi reynslunnar.

Arthur Bogason skrifaši grein ķ sjómannadagsblaš Brimfaxa ķ fyrra žar sem hann spyr um hvaš hafa oršiš um 500 žśs. tonnin af žorski sem Hafró lofaši aš unnt yrši aš veiša įrlega um aldur og ęvi, yrši fariš aš žeirra rįšum. Arthur gaf mér góšfśslegt leyfi til aš endurbirta žessa grein:

Hvar eru 500 žśsund tonnin?

Žaš fer varla fram hjį neinum sem fylgst hafa meš mįlefnum sjįvarśtvegsins aš Hafrannsóknastofnun lķtur į verndun smįfisks sem eitt af lykilatrišum starfsemi sinnar. Į hverjum einasta degi eru lesnar tilkynningar ķ rķkisśtvarpinu frį stofnuninni um skyndilokanir og nżveriš skilaši nefnd, skipuš af sjįvarśtvegsrįšherra, af sér skżrslu žar sem lagšar eru til stękkanir į svęšum žar sem smįfisks veršur vart. Helst um aš ręša svęši sem handfęrabįtar stunda veišar, rétt eins og žęr veišar skipti mįli ķ žessu sambandi.

Žessi heilagi bikar stofnunarinnar rekur uppruna sinn til 200 mķlna śtfęrslu landhelginnar įriš 1975. Žį var ein af megin röksemdunum fyrir hinni einhliša śtfęrslu gegndarlaust smįfiskadrįp Breta allt upp ķ fjörusteina. Fįir andmęltu žessu į sķnum tķma. Hiš rökrétta hlyti aš vera aš geyma smįfiskinn ķ sjónum og veiša hann sķšar. ž.e. sleppa aš veiša.

Kvótakerfiš var innleitt įriš 1984 (til brįšabirgša, svo žvķ sé haldiš til haga). Fyrstu įrin var žaš reyndar blanda af aflamarki og sóknarmarki. Rįšgjöf Hafró var 200 žśsund tonn af žorski fyrir įriš 1984 – fyrsta „kvótaįriš".

Rįšuneytiš gaf į endanum śt leyfi fyrir 243 žśsund tonnum en aflinn varš 284 žśsund tonn. Žaš hindraši stofnunina ekki ķ žvķ aš gefa śt sömu rįšgjöf fyrir įriš 1985 (200 žśs. tonn), žrįtt fyrir aš veišin hafi fariš 42% framśr rįšgjöf įrsins į undan. Raunar er žaš svo aš rįšgjöf stofnunarinnar virtist elta aflann įriš įšur. Svo rammt kvaš aš žessu aš į skrifstofu LS var fyrirbęriš skżrt –„Eltilķkaniš". Ekki varš vart mikilla undirtekta viš žį gagnrżni, utan örfįrra einstaklinga.

Įriš 1988 rann upp og smįfiskamantran hafši žį veriš kvešin linnulaust ķ einn og hįlfan įratug.

Žaš er ekkert viš žaš aš athuga aš skörpustu hnķfarnir ķ skśffunni hafi veriš Hafrannsóknastofnun ķ einu og öllu sammįla. Į žessum įrum var gefiš śt tķmarit tvisvar į įri sem hét Sjįvarfréttir. Žęr voru gefnar śt af sama fyrirtęki og gaf śt Fiskifréttir, vandašasta rit sem sjįvarśtvegurinn hefur bśiš aš hérlendis – fyrr og sķšar - og aš mķnu mati į heimsvķsu.

Ķ 2. tbl. Sjįvarfrétta 1988 var forsķšan lögš undir fyrirsögnina –„Gręddur er geymdur žorskur". Hryggstykkiš ķ žessu tölublaši er hversu grķšarlega žjóšin myndi gręša į žvķ aš „vernda smįfiskinn". Messan hefst ķ ritstjórnargreininni. Mér er hreint djöfullega viš aš nefna hana fyrst til sögunnar, žvķ žįverandi ritstjóri Fiskifrétta (og žar meš Sjįvarfrétta) er įn nokkurs vafa besti blašamašur sem ég įtti samskipti viš žau tępu 30 įr sem ég gegndi formennsku Landssambands smįbįtaeigenda. En hann skrifaši žetta į sķnum tķma ķ bestu trś. Hvort hann er enn sömu skošunar veit ég ekkert um og skiptir ķ engu mįli.

Ķ žessari ritstjórnargrein dregur hann saman žaš sem allt snerist um. Žvķ er best aš birta hana hér ķ fullri lengd:

–„Ein af röksemdum Ķslendinga fyrir śtfęrslu fiskveišilögsögunnar į sķnum tķma var sś, aš stöšva žyrfti gegndarlaust smįfiskadrįp breskra togara į Ķslandsmišum. Ętla mętti, aš eftir aš Ķslendingar fengu einir yfirrįš yfir fiskimišunum umhverfis landiš hefši allt fęrst ķ betra horf ķ žessu efni. En er žį allt ķ góšu lagi nśna? Varla, ef marka mį ummęli forstjóra Hafrannsóknastofnunar, sem jafnar nżtingu žorskstofnsins nś viš versta smafiskadrįp Bretanna fyrir hįlfum öšrum įratug viš Ķsland.

Samkvęmt śtreikningi Hafrannsóknastofnunar sem birtur er hér ķ SJĮVARFRÉTTUM, gefur stór žorskįrgangur (eins og t.d. 1983 og 1984 įrgangarnir sem nś eru mest ķ veišinni) af sér 100 žśsund tonnum meira, sé hann frišašur sem smafiskur, ķ staš žess aš vera veiddur ķ žeim męli sem nś stefnir ķ. Mešalįrgangur žorsks gefur af sér tęp 90 žśsund tonnum meira, fįi hann friš sem smįfiskur. Žį hefur Ragnar Įrnason doktor ķ fiskihagfręši reiknaš śt fyrir SJĮVARFRÉTTIR fjįrhagslegan įvinning af žvķ aš friša 3ja og 4ra įra žorsk. Kemst hann aš žeirri nišurstöšu aš meš slķkri frišun megi auka įrlegan žorskafla til frambśšar um 50-60 žśsund tonn og jafngildi aflaaukningin rķflega žremur milljöršum króna ķ aukinni žjóšarframleišslu.

En hvers vegna er smįfiskurinn ekki frišašur, śr žvķ įvinningurinn er svona mikill? Ętli svarsins sé ekki aš leita ķ hugsunarhętti žjóšarinnar. Hśn telur sig ekki hafa efni į aš lįta žessa aušlind ķ hafinu įvaxta sig sjįlfa, jafnvel žegar ytri skilyrši ķ žjóšarbśinu eru hvaš hagstęšust, hvaš žį žegar haršnar į dalnum. Stjórnmįlamenn koma og fara og žeir treysta sér ekki til aš standa fyrir naušsynlegum samdrętti ķ veišum svo hęgt sé aš byggja upp žorskstofninn meš langtķmasjónarmiš ķ huga.

Reynar draga sumir menn ķ efa aš hęgt sé aš geyma fisk ķ sjó mešan hann sé aš vaxa upp,- grķpa žurfi hvern ugga žegar hann gefst. Žessir menn benda gjarnan į, mįli sķnu til stušnings, aš į įrunum kringum 1980 hafi reynst mun meiri fiskur ķ sjónum en fiskifręšingar töldu. Žarna var um aš ręša göngur frį Gręnlandi sem fiskifręšingar geršu ekki rįš fyrir,- sem reyndar sżnir aš hęgt er aš geyma fisk ķ sjónum viš Gręnland meš góšum įrangri og žvķ žį ekki viš Ķsland žar sem skilyrši eru mun betri?

Meš frišun smįfisks vinnst tvennt. Annars vegar er fiskurinn veiddur stęrri og hins vegar mun veišin smįm saman byggjast į fleiri įrgöngum og sveiflur ķ afla frį įri til įrs verša minni en įrgangastęrš gefur til kynna, eins og Jakob Jakobsson forstjóri Hafrannsóknastofnunar bendir į ķ vištali hér ķ blašinu. Žetta hefur ķ för meš sér aukinn afla į sóknareiningu og minni tilkostnaš viš veišarnar.

Žegar žetta er skrifaš er Hafrannsóknastofnun aš undirbśa tillögur sķnar til stjórnvalda um hįmarksafla į nęsta įri. Fróšlegt veršur aš fylgjast meš žvķ hvaša afgreišslu žęr fį."

Pistillinn er kjarnyrtur og stęrstu kanónurnar dregnar fram og hleypt af žeim: žįverandi forstjóri Hafró og žį- og nśverandi fiskihagfręšingi Hįskóla ķslands. Žaš sorglega er aš nś, rśmum 30 įrum sķšar hefur aldrei veriš augljósara aš žaš stendur ekki steinn yfir steini ķ žessum mįlflutningi. Enn dapurlega er aš įhugaleysi fjölmišla og stjórnmįlamanna į žvķ aš kynna sér žessar stašreyndir er algert.

Loforšin um stóraukinn žorskafla voru endalaus. Hér er rįšgjöf Hafró fyrir įriš 1981:

"Verši aflinn takmarkašur viš 400 žśs. tonn, fer žorskstofninn vaxandi nęstu įr, einkum hrygningarstofninn, ef forsendur um stęršir įrganga eru nęrri réttu lagi.” "Hafrannsóknastofnunin leggur įherslu į, aš žorskstofninn verši byggšur enn frekar upp į nęstu įrum og veišar žvķ takmarkašar į įrinu 1981 viš 400 žśs. tonn.”

Aflinn į įrinu 1981 varš 469 žśsund tonn. Hvaš sem žvķ leiš, žį stendur žetta ķ 24. hefti Hafrannsóknastofnunar, gefiš śt įriš 1982:

Hér eru tekin tvö dęmi, en žau eru margfalt fleiri. Žaš er engin įstęša til aš efast um aš mönnum gekk gott eitt til. Žeir trśšu žvķ sem žeir settu fram. Dómur sögunnar er hinsvegar beiskur. Smįfiskaverndinni hefur svo sannarlega veriš fylgt eftir. Risastórum svęšum hefur veriš lokaš į Ķslandsmišum ķ žvķ augnamiši og hin sķšari misseri er hamast viš aš loka svęšum žar sem fyrst og fremst handfęrabįtar drepa nišur fęri.

Aftur aš Sjįvarfréttum frį įrinu 1988: Žar er aš finna ķtarlega umfjöllun undir fyrirsögninni:

„Milljarša įvinningur af frišun smįfisks!" Aš vandlega ķhugušu mįli komst ég aš žeirri nišurstöšu aš óhjįkvęmilegt vęri aš endurrita textann ķ žessari stórmerkilegu umfjöllun, eins og ķ ritstjórnargreininni.

Svona hljómar bošskapurinn frį įrinu 1988:

–„Er eitthvaš vit ķ žvķ aš moka žorskinum upp smįum, žetta innan viš tveggja kķlóa žungum aš mešaltali, žegar hęgt er aš geyma hann ķ sjónum ķ tvö til žrjś įr og fį žį helmingi žyngri fisk? Er žetta ekki svipaš žvķ aš bęndur myndu slįtra lömbum sķnum aš vori ķ staš hausts? Eša er kannski ekki hęgt aš geyma fisk ķ sjó? Er sį fiskur sem ekki er veiddur žegar hann gefst, glatašur aš eilķfu?"

Fiskifręšingar eru ekki ķ vafa um aš hęgt er aš geyma fisk ķ sjónum meš góšum įrangri. En hversu mikill er fjįrhagslegur įvinningur žjóšarbśsins aš veiša fiskinn stęrri en nś er gert?

SJĮVARFRÉTTIR bįšu Ragnar Įrnason dósent viš Hįskóla Ķslands og doktor ķ fiskihagfręši aš slį į žį tölu, en Ragnar hefur velt žessum mįlum nokkuš fyrir sér. Ķ stuttu mįli telur Ragnar, aš meš žvķ aš friša žriggja og fjögurra įra žorsk ķ tvö įr megi auka įrlegan žorskafla aš jafnaši um 50-60 žśsund tonn aš frišunartķmabilinu loknu og žaš jafngildi žriggja milljarša króna įvinningi į įri hverju upp frį žvķ. Žessi įlyktun er byggš į įkvešnum forsendum sem ķ stórum drįttum mį śtskżra sem hér segir:

Nęrri lętur aš hver 10 žśsund tonn af žorski samsvari tęplega 600 milljónum króna ķ žjóšarframleišslu į gildandi veršlagi (1988). Sé gert rįš fyrir aš algjör frišun žriggja og fjögurra įra žorsks auki įrlegan žorskafla til frambśšar um 55 žśsund tonn aš jafnaši, samsvarar sś aflaaukning žvķ rķflega žremur milljöršum króna ķ aukinni žjóšarframleišslu, eins og įšur sagši.

Žrįtt fyrir žennan įvinning mį ekki gleyma žvķ, aš frišun žriggja og fjögurra įra žorsks skilar ekki aflaaukningu fyrr en tveimur įrum eftir aš hśn hefst. Ķ millitķšinni veršur aflaminnkun, mest į fyrsta įrinu. Ragnar telur, aš mišaš viš nśverandi sókn ķ smįfisk lįti nęrri, aš frišun hans dragi śr žorskaflanum um 60-70 žśsund tonn į fyrsta įrinu og e.t.v. 15-20 žśsund tonn į öšru įru. Į žrišja įri, žegar žorskur, sem hefši veriš alfrišašur frį upphafi, kęmi inn ķ veišina sem 5 įra fiskur, yrši hinsvegar varanleg aflaaukning upp į žetta 50-60 žśsund tonn įrlega aš jafnaši.

Frišun smįfisks mį skoša sem hverja ašra fjįrfestingu, segir Ragnar, og žaš er ljóst aš sś aukning framtķšarafla, sem ofangreind frišun hefur ķ för meš sér borgar upphaflegu fjįfestinguna margfalt til baka. Öšru mįli gegnir um frišun 5 įra fisks aš įliti Ragnars. Athuganir hans benda ekki til žess, aš žaš sé žjóšhagslega hagkvęmt aš friša 5 įra žorsk. „Nś ber aš taka žaš skżrt fram segir Ragnar, „aš aušvitaš er ekki framkvęmanlegt aš friša žriggja og fjögurra įra žorsk algjörlega. Smįfiskur er innan um stóran fisk į sömu mišunum og žį veršur ekki komist hjį žvķ aš veiša einhvern smįfisk. Žessar tölur gefa hins vegar vķsbendingu um įvinninginn af žvķ aš friša smįfisk. Besta leišin til aš vernda smįfiskinn er aš draga śr heildarsókn.

Įfram er fabśleraš um gróšann af frišun smįfisksins og reiknaš śt hver hann er ķ tonnum tališ. Žetta er oršrétt śr žeim vangaveltum:

–„Sé gert rįš fyrir stórum įrgangi žorsks meš 300 milljónum nżliša (eins og įrgangarnir frį 1983 og 1984 eru), gefur hann af sér 551 žśsund tonn mišaš viš mikla verndun..en 437 žśsund tonnum mišaš viš žaš sóknarmynstur..sem nś stefnir ķ meš mikilli smįfiskaveiši. Mismunurinn er 114 žśsund tonn. Sé hinsvegar mišaš viš mešalįrgang sem telur um 230 milljónir nżliša, gefur hann 423 žśsund tonn mišaš viš mikla frišun..en 335 žśsund tonn mišaš viš nśverandi sóknarmynstur. Mismunurinn er 88 žśsund tonn."

Allar žessar tölur eru stjarnfręšilega langt frį žvķ sem leyft hefur veriš aš veiša til fjölda įra. Sé t.d. aš žvķ hugaš aš į žessum įrum var smįbįtaflotinn aš veiša 20-30 žśsund tonn af žorski og segjum sem svo aš 10-15% aflans hafi veriš smįfiskur, žį var hann aš veiša į bilinu 2 - 4,5 žśsund tonn af smįfiski. Žetta er svo lįgt hlutfall af heildaraflanum aš žaš tekur žvķ ekki aš reikna žaš.

Engu aš sķšur klingja ķ eyrum landsmanna dag hvern tilkynningar frį stofnuninni um skyndilokanir, aš uppistöšu į handfęraveišar. Ķ jólahefti Brimfaxa var sżnt fram į fįranleika žessa eltingarleiks viš skakmenn Ķslands, en ef eitthvaš er, hefur stofnunin bętt ķ sķšan žį.

Žaš er 31 įr sķšan žessi grein birtist ķ Sjįvarfréttum, grein sem endurspeglar žį stefnu sem mörkuš var og er enn keyrš af hörku, bęši af hendi stjórnvalda og Hafrannsóknastofnunar. Aldrei į öllum žessum įrum, sem telja oršiš aš lįgmarki 6-7 kynslóšir žorsks, hefur hin minnsta athugun fariš fram į žvķ hvort hśn hafi skilaš einhverjum įrangri.

Į žessum tķma var ķtrekaš hamraš į žvķ aš ef rįšum Hafró yrši hlżtt, gęti žjóšin įtt von į hįmarks afrakstri žorskstofnsins, sem stofnunin mat sjįlf aš vęri 500 – 550 žśsund tonn. (Sjį skżrslu Sigfśsar Shopka 1996, Fjölrit Hafró nr. 133). Žaš vantar lķtiš uppį aš stofnuninni hafi veriš hlżtt: til margra įra hefur žorskaflinn veriš mjög nįlęgt rįšgjöfinni og lįtlausar skyndilokanir undanfarin įr bera žvķ rękilegt vitni. Įrangurinn? Leyfilegur heildarafli į yfirstandandi fiskveišiįri er į svipušu róli og įriš 1984, žegar kvótakerfiš var innleitt. Stašreyndin er sś aš öll smįfiskafrišunin og svokallaš hrygningarstopp (sem er hinn heilagi kaleikur stofnunarinnar) hafa nįkvęmlega engu skilaš ķ auknum aflaheimildum.

Žaš er löngu kominn tķmi til aš stjórnvöld grķpi her innķ og fari aš krefjast svara. Ķ raun tel ég aš stofna žurfi opinbera rannsóknarnefnd vķsindamanna og leikmanna (sem eru oft į pari viš vķsindamenn, hafandi starfaš į vettvangi til įratuga) sem hafa engin tengsl viš žaš ferli sem rįšgjöf Hafró er föst ķ og fer į sjįlfstżringu ķ gegnum rįšuneyti og Alžingi.

Stjórnmįlamenn eiga hér sķna sök. Hręšslan viš aš andmęla vķsindamönnum hefur žaggaš nišur ķ mörgum (ég žekki dęmi, alltof mörg) vel meinandi stjórnmįlamönnum. Jafnframt er slįandi hvernig jafnvel öflugustu blaša- og fréttamenn žjóšarinnar viršast hafa įkvešiš aš skauta framhjį gagnrżninni umfjöllun į vinnubrögš Hafró.

Mišaš viš fjölmargar yfirlżsingar Hafrannsóknastofnunar hér į įrum įšur um afrakstur žorskstofnsins, vęri fariš aš hennar tillögum, og žess sem blasaš hefur viš til fjölmargra įra, er ljóst aš śtreikningar og ašferšir stofnunarinnar hafa mistekist hrapallega.

Svo illa, aš hęgt er aš reikna tekjutap žjóšarbśsins ķ hundrušum milljarša króna frį įrinu 1984. Ekki žremur milljöršum króna į įri ķ gróša, eins og Ragnar Įrnason reiknaši.

Ég er nokkuš viss um aš žaš frķspil sem Hafró hefur haft į hendi ķ įratugi, er dżrasta vķsindatilraun sögunnar hjį nokkurri žjóš og žarf žar ekki aš nota höfšatölu ķ žvķ sambandi.

Žaš vęri eitthvaš sagt ef framkvęmdastjóri stórfyrirtękis gęfi śt slķka framtķšarsżn og śtkoman yrši svo ķ žessum dśr.

Arthur Bogason, Brimfaxi sjómannadagsblaš 2019


Nś žarf aš veiša meiri fisk

Kreppan mun aš öllum lķkindum dżpka meš haustinu. Rķšur žvķ į aš auka framleišslu til aš afla žjóšinni gjaldeyris. Löngum voru sjįvarafuršir veršmętasti śtflutningurinn en sķšustu įr hefur feršažjónusta oršiš sķfellt mikilvęgari ķ gjaldeyrisöflun žjóšarinnar. En hśn er horfin, hvarf eins og dögg fyrir sólu į einni nóttu. Nś žarf aš veiša meiri fisk og fyrsta skrefiš er aš gefa handfęraveišar alveg frjįlsar.


Sjįvaraušlindin meš fiskinum er enn į sķnum staš en hśn hefur gengiš ķ gegn um hremmingar ašallega vegna nišurskuršar ķ nafni uppbyggingar fiskstofna og misskiptingar, žar sem sķfellt meiri hluti aflans hefur fęrst til stórśtgerša į kostnaš žeirra smęrri og sjįvaržorpa landsins. Žį viršist žaš vera keppikefli kvótahafa aš halda afla nišri, mynda skorststöšu, sem hękkar fiskverš og leiguverš į kvóta.

Nišurstöšur śr nżförnu togararalli sżna aš žorskstofninn fer hrašminnkandi en vķsitala žorsks męldist nś um 25% lęgri en ķ fyrra og um 50% lęgri en hśn var 2017. Žar sem rįšgjöf um leyfilega veiši byggir į aš veidd séu 20% stofnsins er nęsta vķst aš aflaheimildir ķ žorski muni fara śr 260 žśs. tonnum ķ um 200 žśs. tonn, minnka um 60 žśs. tonn, beiti Hafró ekki einhverjum reiknibrellum til aš fegra myndina um įrangur sinn ķ uppbyggingu fiskstofna.

Žar sem nś er bęši sölutregša og veršfall į fiskafuršum, var gefin śt reglugerš žar sem heimilt veršur aš fęra  25% af kvóta nśverandi fiskveišiįrs yfir į nęsta įr. Ef allir nżta sér žaš žį veršur  einungis 15% sókn ķ žorsk į žessu fiskveišiįri. Nęsta įr, žegar geymslunżtingin bętist viš, hękkar veišihlutfalliš ķ 30% og veršur enn hęrra ef aflaheimildir verša minnkašar nśna, eins og margt bendir til. Veišihlutfalliš fer jafnvel ķ 30%. Auk žess rżrnar fiskur viš geymslu ķ sjó eins og dęmin sanna. Žaš veršur śr vöndu aš rįša fyrir Hafróiš ef žessi staša kemur upp?

Žessi stefna um fast veišihlutfall ķ sķbreytilegu umhverfi, frišun smįfiskjar, hrygningarstopp og hvaš žetta nś allt heitir hefur bešiš algjört skipbrot. Žetta eru allir bśnir aš sjį nema rįšamenn žjóšarinnar, sem leyfa Hafró aš dandalast įfram ķ vitleysunni afskiptalaust. Sķšasti skandallinn er stóra grįsleppumįliš, žar sem menn voru skikkašir til aš taka upp veišarfęri ķ bullandi fiskgegnd og sjómenn į vestanveršu landinu komust ekki einu sinni į sjó. Til grundvallar "stofnmati" var afli ķ botntroll ķ togararalli en grįsleppa og raušmagi eru uppsjįvarfiskar og eru śtbreiddir um allt N- Atlantshaf.

Žegar vegferšin undir žeirra stjórn hófst var lofaš 500 žśs. tonna stöšugum įrlegum afla žorsks en nś fer hann lķklega nišur fyrir 200 žśs. tonn. Ķ hverra žįgu eru rįšamenn okkar aš vinna, sem trśa blint į "vķsindamenn" eša réttara sagt lįta žį plata sig endalaust?

Grein śr Morgunblašinu 9. jśnķ 2020

Hér mį svo afleišingu af uppbyggingu hrygningarstofns, sjįlfsįt eša kannibalisma.


Humarraunir Hafró. - Um įrangurslausa stjórnun humarveiša

Žessi grein birtist ķ Bęndablašinu 19. desember 2019. Ekki hef ég heyrt nein višbrögš frį Hafró, enda eru žeir ekki vanir aš taka viš įbendingum utan frį. Žeir gįfu svo śt 214 tonna kvóta 22. janśar s.l. og bönnušu jafnframt allar veišar ķ Jökuldjśpi og Lónsdżpi "til verndar uppvaxandi smįhumri".

1 Humar txt

Ķ Bęndablašinu 24 október s.l. var grein  sem hét "Rįšgįtan um humarstofninn"

Sagt var frį žvķ aš humarstofninn vęri ķ dżpstu lęgš frį žvķ aš veišar į humri hófust fyrir rśmum 60 įrum, en nżlišunarbrestur hefur veriš sl. 9 įr. Veišar séu aš mestu bannašar og mišist nś viš s.k. könnunarveišar til aš fylgjast meš įstandi stofnsins.

Žar er Jónas Pįll Jónasson fiskifręšingur į Hafró, sem stżrir rannsóknum į humarstofninum, spuršur aš žvķ hvers vegna sé svo illa komiš fyrir humarstofninum.

"Stutta svariš er aš viš höfum ekki skżringu į žvķ hvaš veldur" segir Jónas.

Ljótt er ef satt er, sérfręšingurinn sem stżrir veišum, nżtingu og rannsóknum į humri veit ekkert hvaša žęttir hafa įhrif į stofninn, sem hann er įbyrgur fyrir.

En hann fer žį leiš aš giska į żmslegt sem gęti valdiš žvķ aš nżlišun, endurnżjun stofnsins, hafi brugšist:

1. Makrķllinn varla sökudólgurinn, segir hann, nżlišunarbresturinn hófst ekki fyrr en 2005

2. Breyttar umhverfisašstęšur lķkleg skżring, en frekari rannsóknir žurfi til, athuga žurfi hvort frumframleišslan hafi veriš seinna į feršinni meš žvķ aš skoša gervihnattagögn.
Žį kunni hęrra hitastig kunni aš hafa įhrif į žroskunarferli eggjanna. Žį žurfi aš vakta fyrstu skeišin į žroskunarferli humarsins betur.


Žaš vekur athygli mķna aš hann minnist ekkert į žęr hęttur sem humarinn žarf aš foršast. Annaš er sjįlfrįn eša sjįlfįt žar sem stór humar étur smęrri humar. Hitt er afrįn, žar sem ašalóvinurinn er žorskur. Varšandi hitastig sjįvar mį benda į aš žaš hefur veriš stöšugt eša lķtllega lękkandi frį 2003 skv. męlingadufli viš Vestmannaeyjar. 

Sjįlfįt humars
Vatnahumar (Astacus) er nįskyldur leturhumri (Neprops) og žar sem hann er ręktašur veršur hver og einn aš vera ķ sérstöku bśri į stęrš viš eldspżtustokk til aš koma ķ veg fyrir aš žeir éti hver annan.  Ungarnir leita skjóls undir skildi kvendżrsins annars étur karlinn žį. En eftir um 30 daga verša žeir aš flżja žvķ annars étur mamman žį.Smįhumar txt
Vatnahumarinn er nęturdżr, hann fer į kreik śt śr holu sinni žegar rökkvar til aš foršast aš verša rįndżrum aš brįš. Hann er ķ mestri hęttu aš verša étinn žegar hann skiptir um skel. En hann fer śt śr holunni į daginn til skelskipta žvķ hann metur žaš svo aš žaš sé öruggara aš vera į feršinni žegar ašrir humrar eru ķ holum sķnum og taka frekar įhęttuna į aš vera étinn af fiskum.

Alžekkt er frį Skotlandi og Ķrlandi aš humar étur undan sér. Tilraunir meš aš friša svęši ķ žeim tilgangi aš stękka stofninn hafa reynst afar illa. Žegar svęši voru opnuš aftur eftir nokkurra įra frišun gripu menn ķ tómt, einungis veiddust nokkrir stórir humrar. Žar hafa menn lęrt aš mišin žurfa stöšuga įnķšslu til aš hindra sjįlfįt en žessi mikla sókn leišir aušvitaš til žess aš humarinn er almennt smęrri en menn velja aš sjįlfsögšu marga smęrri en örfįa stęrri.

Hér į Ķslandi er brugšist viš samdrętti ķ humarstofninum meš žvķ aš draga śr sókn, sem er rangt sé žaš rétt aš humarinn éti undan sér. Ekki eru geršar neinar tilraunir meš mismunandi veišiįlag į mismunandi svęšum til aš kanna hvort betra sé aš minnka eša auka sókn. Litiš er į humarstofninn sem eitt mengi žó veišisvęšin séu dreifš. 

Afrįn
Alžekkt er mešal sjómanna aš žorskur sem veišist į humarslóš er aš éta humar og oft er žaš hans ašalfęša. Žar sem stefnan hefur veriš aš byggja upp žorskstofninn meš frišun hefur veriš mikiš unniš aš žvķ aš hanna veišarfęri sem skilja žorsk frį öšrum afla. Žetta į viš bęši um rękju og humarveišar.
Reynslan ķ Noregi eftir aš fariš var aš setja fiskskiljur ķ rękjutroll var aš viš žaš minnkušu tekjur sjómanna um žrišjung vegna žess aš žį hvarf mešafli af fiski sem gaf žessar tekjur. Žegar frį leiš minnkaši rękjuaflinn og žar meš tekjur sjómanna. Įstęšan fyrir minnkušum rękjuafla var aš hętt var aš fjarlęgja įtvagliš, fiskinn, sem var aš djöflast ķ rękjunni.

Hafró hóf athuganir į afrįni żsu og žorsks 2008 en žį var fariš aš greina magainnihald žorsks og żsu sem veiddist ķ humarleišöngrum stofnunarinnar. Nokkuš seint ķ rassinn gripiš aš margra mati, enda sjómenn bśnir aš vita lengi aš oft var žorskurinn fullur af humri. Auk žess höfšu rannsóknir erlendis ķ Ķrska hafi og Noršursjó sżnt aš žorskur įt mikiš af humri. Ein rannsókn viš Ķsland 2001/2002 hafši sżnt aš afrįn žorsks į humri var töluvert.
Nišurstaša žessar rannsóknar Hafró var ķ stuttu mįli sś aš afrįnsvķsitalan benti til žess aš afrįn į humri hafi veriš töluvert  įrin 2009 til 2010 en lękkaš eftir žaš.
Athygli vekur aš ekkert er minnst į hvaša stęršir humars voru ķ žorskmögunum, ef menn voru aš leita skżringa į slakri nżlišum humars, en etv. voru žeir ekkert aš hugsa śt ķ žaš.
Hr-Nżl-18
Žaš hefur lengi veriš stefna Hafró aš byggja upp žorskstofninn meš frišun. Sóknaržunga ķ žorsk hefur veriš breytt śr 35-40% įrin 1981- 93 ķ aš vera undir 20% s.l. 10 įr. Hrygningarstofn žorsks var fram undir sķšustu aldamót tęp 200 žśs. tonn er nś kominn ķ sögulegt hįmark, 650 žśs tonn, sem er rśm žreföldun į 10 įrum. Žį hefur hlutfallslega veriš veitt minna į vertķš en įšur, žvķ śtgeršarmenn vilja heldur veiša žann kvóta sem žeim er śthlutaš utan vertķšar, žegar fiskverš er hęrra.
Ętla mį aš vertķšaržorskur eftir hrygningu sé sį sem mest étur af humri og aš įt žorsks į humri sé ķ réttu hlutfalli viš stęrš hrygningarstofnsins.

Hrygningarstofn žorsks (rauša lķnan) hefur rśmlega žrefaldast į rśmum įratug en nżlišun stendur ķ staš. Fęšužörf stofnsins hefur aukist aš sama skapi og ekki ólķklegt aš hann hafi lagst į humarinn enda eru eru hrygningarstöšvar žorsksins og uppvaxtarsvęši humarsins į svipušum slóšum

Ein kennisetning Hafró er aš stór hrygningarstofns žorska auki nżlišun. Reynslan sżnir aš žaš er ekki rétt, nżlišun žorsks hefur veriš léleg ķ rśm 15 įr, lķklega vegna žess aš žorskurinn étur undan sér. Žessi minnkaša sókn ķ žorskstofninn hefur ekki eingöngu veriš aflatap ķ žorski heldur einnig ķ öšrum tegundum fiska rękju og humri. Engin breyting į žessari stefnu er ķ sjónmįli žó gögn um skašsemi hennar hrannist upp. 

Minnkuš sókn og veljandi veišarfęri 

Sókn ķ humar hefur minnkaš mikiš og er nś svo komiš aš eingöngu eru stundašar s.k. könnunarveišar.
Į įttunda įratugnum stundušu 158 bįtar veišarnar, en settar voru strangari reglur um veišarnar meš įkvešnum hįmarksafla, sem var 3000 tonn 1973 og 2000 tonn 1974 auk žess sem bįtarnir voru bundnir hįmarksstęrš. 1976-2013 var įrsaflinn 1400-2700 tonn en minnkaši svo hratt. Bįtum hefur mjög fękkaš, nś eru 18 skrįšir meš kvóta, auk žess hafa veišarfęri veriš žróuš til aš minnka mešafla af fiski, velja śr stęrri humarinn og vernda žann smįa.
Humarafli 2019
Legggluggi meš 200 mm möskvastęrš hefur um langa hrķš veriš lögbošinn viš veišar į humri ķ botnvörpu og žjónar žeim tilgangi aš hleypa śt smįfiski. Rannsóknir 2009 leiddu ķ ljós aš meš žvķ aš nota stórrišiš yfirbyrši mįtti nį enn betri įrangri ķ aš hleypa śt smįfiski, jafnframt žvķ sem tilraunavarpan veiddi hlutfallslega minna af smįhumri.

Žaš er klassķskt verklag Hafróa innan Alžjóša hafrannsóknastofnunarinnar, ICES, er aš reyna aš stękka stofna meš frišun, og vernda ungviši, meš žvķ aš velja stęrstu dżrin. Žaš hefur vęgast sagt gefist illa en žrįtt fyrir mikla faglega gagnrżni er haldiš sama striki.

 


"Hlżnun sjįvar" er afsökun fyrir öllu sem menn vita ekki.

Sérfręšingur Hafró ķ lošnumįlum sagši nś ķ hįdegisfréttum aš lošnan hefši breytt göngumynstri og hrygningartķma vegna hękkandi sjįvarhita. Hvar er sjįvarhita aš hękka og sķšan hvenęr? Allar męlingar sżna aš hiti sjįvar hefur fariš lękkandi frį 2003. Hann bętti lķka viš aš žeir hefšu trassaš aš rannsaska hrygningartķma, hrygningarstaši og afkomu seiša eftir hrygningu. Merkilegt, ég vissi ekki betur en aš ķ öllum leišöngrum eru tekin įtusżni meš reglulegu millibili og žegar ég var į sjó meš rannsóknaskipum fyrir 50 įrum voru fisklirfur veiddar ķ svokallaša doktora, įtufangara sem dregnir voru į miklum hraša. Kannski eru menn į tölvuöld hęttir aš vinna śr lķffręšigögnum?

Skošum nokkur dęmi um sjįvarhita, fengin śr gagnagrunni - Hafró.

Grķmsey jan 2020

Hér er sjįvarhiti viš Grķmsey 1987-2020.

Žar er įberandi samfelld kólnun frį 2003.

Vestmanna jan 2020

 

 

 

 

 

 

Siglufjaršarsniš 1952-15

Hér eru hitamęlingar į bauju viš Vestmannaeyjar.Žar hefur mešalhitinn veriš aš lękka sl. 10 įr. 

 

Svo er hér sį samanburšur sem oftast er notašur en žaš er hitastig aš vori į 50 m dżpi į Siglufjaršarsniši, rauša lķnan. Ekki er aš sjį aš hiti nś sé eitthvaš meiri en hann var į góšu lošnuįrunum 1980-90.

Ef menn ętla aš skżra allar breytingar ķ sjónum śt frį hękkandi hitastigi verša žeir aš sżna gögn mįli sķnu til stušnings eša žį hętta aš nota žessi "rök".  


Ekkert veršur śr lošnuvertķš - aftur

Žį er lošnuleit lokiš og ljóst aš engin veršur vertķšin. Fyrsta męling ķ janśar gaf 64 žśs. tonn, önnur męling ķ byrjun febrśar gaf 250 žśs. tonn svo menn fylltust bjartsżni og fóru aftur til aš męla meira. Sś einkennilega frétt birtist ķ gęr aš menn vęru aš athug hvort žaš sem męldist ķ žessum sķšasta tśr vęri "gömul", eša "nż" lošna, sem vęri žį višbót. Mér er huliš hvernig menn fara aš žvķ aš finna žaš śt.

Ķ dag kom svo skellurinn, minna męldist nś en įšur hafši męlst. Hluti lošnunnar hefur žvķ "tżnst". Mikil vķsindi žessar męlingar, en hafiš er stórt eins og einhver sagši.

Ķ tilefni žessa žykir mér rétt aš fara yfir lķfsferill hennar ķ stórum drįttum:

Hśn hrygnir ķ febrśar-mars meš allri sušur ströndinni, vestur um til Breišafjaršar og stundum enn noršar. Lošnan, sem gengur į hrygningarstöšvarnar er aš koma žangaš ķ fyrsta sinn, hefur ašeins komiš žar įšur sem hrogn ķ bśk móšur sinnar. Eitt af undrum nįttśrunnar.

Žó lošnan sé smį eru um 25-40 žśsund hrogn ķ hverri hrygni, mišaš viš 5-10 žśs. ķ laxi t.d. Hśn lķmir hrognin viš botninn og žau klekjast į nokkrum vikum. Žau leita upp ķ sjó og lifa žar į svifi ķ 1-2 mįnuši og berast į mešan meš straumi réttsęlis ķ kring um landiš. Seišin lifa į grunnsęvi fyrstu tvö sumrin. Žį ganga žau noršur, burtu af landgrunninu, ķ ętisleit. Žį hverfa žau af matarborši žorsksins og žaš er ekki fyrr en žau koma til baka rśmu įri sķšar og ganga til hrygningar aš hann sér žau aftur, og žį ašallega viš austur- og sušurströndina.

Lošnan er oft ašalfęša žorsksins en hann lifir ašallega į 1 og 2 įra lošnu og stjórnar žvķ hve margar komast ķ ętisgönguna noršur ķ Dumbshaf.

Žaš er žvķ žorskurinn, sem meš įti sķnu į unglošnu skammtar hversu mikiš gengur til hrygningar og žar meš veišistofninn. Sé mikiš af žorski gengur hann nęrri unglošnunni og komandi lošnuvertķš veršur léleg.

Žaš er žvķ mikiš til ķ žeirri fullyršingu aš meš žvķ aš veiša meira af žorski getum viš lķka veitt meiri lošnu. Margir halda aš flottrollsveišar eigi žįtt ķ hve lķtiš er af lošnu nś sem stendur. En slķkar veišar hafa aušvitaš engin įhrif į hve mikiš finnst af lošnu įšur en veišar hefjast. Lošnan drepst öll eftir hrygningu svo ekki er unnt aš geyma hana milli vertķša, frekar en laxinn ķ įnum, sem drepst 95% eftir hrygningu.

Lodde

 

 

Gönguleišir lošnunnar fyrir 2001. Hrygningarsvęšiš er rautt, blįtt er uppeldissvęši unglošnu og gręnt er uppeldissvęši fulloršnu lošnunnar. Gręnar örvar sżna gönguleišir lošnu ķ fęšuleit, blįar sżna hana į heimleišinni. Blįu örvarnar breytast ķ raušar žegar hśn gengur austur meš noršurströndinni (Skv. H.V. 2002).

 


Fęreyskir fiskifręšingar missa af lestinni -einu sinni enn

Birt ķ jólablaši Brimfaxa, tķmariti Landssambands smįbįtaeigenda 2. tbl 2019

Clipboard02Žaš hefur veriš- landburšur af žorski og żsu ķ Fęreyjum sl 2 įr, en heildaraflinn er ekki mikill vegna žess aš flotinn hefur minnkaš um helming sl. 10 įr og fiskidögum fękkaš śr 40 žśs. ķ 16 žśs. Žessa dagana er įstandiš viš Fęreyjar ķ hęsta mįta óvenjulegt og ótrślegt.

Meš haustinu fór mikiš af žorski aš ganga inn į grunnslóšina, inn ķ firšina og upp aš bryggjum til aš leita aš mat. Stór torfa af grindhorušum žorski var mynduš viš bryggjuna ķ Sörvogi og bįtar fylltu sig ķ höfninni ķ Vestmanna. Gömul hjón fóru śt į įrabįt ķ Kollafirši og fylltu bįtinn af žokkalegum fiski en ķ maga hans var smįfiskur öldósir og rottur.

En krókabįtarnir undir 15 tonnum eru bśnir meš dagana sķna og liggja bundnir viš bryggju, fram į nęsta įr, fari svo fram sem horfir.

Žetta į sér nokkra forsögu: Fyrst mį telja aš ég flutti erindi į rįšstefnu ķ Runavķk ķ Fęreyjum haustiš 2016 og rakti žį m.a. hvernig žorskurinn hefši falliš śr hungri vegna vanveiši frį įrinu 2003. Žį hélt yfirsérfręšingurinn į Fiskirannsóknastofunni žvķ fram aš žorskstofninn viš Fęreyjar hefši aldrei ķ sögunni veriš minni en einmitt žetta rįšstefnuhaust.

Ķ jśni 2017 žegar rįšgjöfin kom frį sérfręšingunum um veišar 2018 höfšu lķnu- og fęrabįtar veriš ķ mokfiski ķ lengri tķma. Rįšgjöfin var ekki bjartsżn en žar sagši m.a.

"Żsustofninn hefur aldrei veriš minni en nś en vķsbending er um aš 2015 įrgangurinn sé sęmilegur og aš 2016 įrgangurinn góšur. Ef smįżsan fęr aš bętast viš stofninn fer stofninn vonandi vaxandi nęsta įr. Žorskstofninn er einnig slakur og veriš ķ lįgmarki frį 2005. Nżlišun hefur heldur lagast og 2016 įrgangurinn er heldur betri en žeir į undan en męlist žó undir mešaltali og horfur ekki góšar. Męlt er meš žvķ aš dregiš verši śr sókn"


Ķ rįšgjöfinni įri seinna, fyrir įriš 2019, sagši aš eftir margra įra lélega nżlišun ķ žorski og żsu vęri kominn višsnśningur. Nżlišun hefši batnaš og męlingar sżndu aš 2016 įrgangar beggja tegunda vęru yfir mešallagi og 2017 įrgangar vęru vel yfir mešallagi og stofnarnir vęru ķ vexti. Fęšuįstand hefši veriš sérlega gott įriš 2017 og fiskurinn vel haldinn af sandsķli. Įriš 2018 var sķli ķ fiskmögum fram eftir vori en minnkaši svo mikiš ķ įgśst. Sķlaskorturinn veldur žvķ aš fiskurinn fer aš taka betur į krókinn en žegar hann hafši nóg aš éta segja fiskifręšingarnir.

Žarna hefši nś einhver mįtt fara aš hugsa sinn gang, sķliš upp étiš. En svo var ekki žvķ ķ rįšgjöfinni sagši aš žaš bęri aš draga śr sókn, fękka fiskidögum enda hefšu žeir ekki allir veriš notašir en žaš var į tķma fiskleysis žegar tók žvķ ekki aš fara į sjó. Žetta žżddi 40% nišurskurš.

Auk žess leggja žeir til aš dögum verši fękkaš 2019 um 30% hjį öllum skipaflokkum mišaš viš įrin 16/17 og er žaš rökstutt žannig aš aflabrögšin verši betri į önglaveišum vegna žess aš fiskurinn sé hungrašur eftir aš sandsķlastofninn sé nęr horfinn (upp étinn, aths. höfundar). Og til žess aš vernda uppvaxandi ungviši žorsks og żsu er lagt til aš vernda smįfiskaslóšir. Žį žarf varla fram aš lagt er til bann viš žorskveišum į Fęreyjabanka eins og sl. 20 įr žó nóg sé žar af öšrum tegundum, og vitaš aš botninn er teppalagšur meš skötu.

Ekki er laust viš aš kalt vatn renni nišur eftir bakinu į manni viš svona rįšgjöf og er žó höfundur żmsu vanur ķ žeim efnum. Sprenging ķ nżlišun 2 įr ķ röš enda fęšuįstan gott, sandsķliš étiš upp af ört vaxandi fiskstofnum į rśmu įri og fiskurinn oršinn hungrašur, žį skal draga saman sóknina og friša smįfisk!

Og skellurinn kom strax įriš eftir žvķ eftir ralltśrinn ķ įgśst sl. sagši:

Nišurstöšur śr įgśstrallinu benda til žess aš hin mikla žorsk- og żsugegnd hafi snśist viš og stofnarnir séu į nišurleiš žó mikiš sé af bįšum tegundum. Žaš jįkvęša er aš mikiš er af smįžorski. Fęršrannsóknir sżndu aš mjög lķtiš var af sandsķli og krabbadżrum viš botn. Vegna žessa voru bęši žorskur og żsa mjög horuš. Žorskur į venjulegri lķnuslóš var jafn horašur og hann var įriš 2003, sem var versta holdafariš sķšan męlingar hófust įriš 1996. Žetta er ašal įstęšan fyrir góšum lķnuafla žorsks žvķ žorskur tekur beituna vel žegar hin nįttśrulega fęša bregst (er upp étin, aths. höfundar).

Horžorsk03Ég man vel eftir įrinu 2003. Žį var ég viš rįšgjöf ķ Fęreyjum, sį hvaš žorskurinn var oršinn horašur og lagši žvķ til 15% sóknaraukningu, žorši ekki aš fara hęrra.

Sagši aš minnkandi žorskveiši vęri ekki vegna ofveiši, eins og haldiš var fram af fęreysku Fiskirannsóknastofunni og ICES, heldur vęri um aš kenna hungri, veišarnar hefšu ekki nįš aš halda aftur af fjölgun stofnsins og hann vęri aš éta sig śt į gaddinn. Žaš var ekki fariš eftir rįši mķnu og afleišingin varš 12 įra nišursveifla.

Nśna eru fręšingar og stjórnmįlamenn bśnir aš gera žetta aftur. Žorskurinn er aš drepast śr hungri og žaš er eins vķst og nótt fylgir degi aš stofninn hrynur. Fyrir žessa vitleysu fiskifręšinganna tapast milljarša afli meš öllu sem žvķ fylgir. Litlar lķkur eru į aš žeim verši hegnt fyrir žetta, til žess eru stjórnmįlamenn of miklir aumingar. En reyndar stendur til aš veršlauna žį meš nżju rannsóknaskipi!


Léleg laxagengd 2019 og mögulegar skżringar.

Laxagengd var meš minnsta móti žetta sumar. Ekki bętti śr skįk aš ekki kom dropi śr lofti S-og V-lands ķ margar vikur og įr allt aš žvķ žornušu upp. Žessi lélega laxagegnd hafši nś gert boš į undan sér žvķ ég sį įstęšu til aš skrifaeftirfarandi ķ rannsóknaskżrslu um Leirvogsį haustiš 2017:

"Veturinn einkenndist af miklu vatnafari. Ekki er vatnsmęlir ķ Leirvogsį en gögn śr Ellišaįm og Korpu sżna žetta. Mikiš fannst af smįseišum en lķtill efnivišur fannst ķ gönguseiši įrsins 2018, sem eiga aš skila sér 2019".

Nįnar sagši ķ skżrslunni: Mikiš vatn var ķ įm SV lands veturinn 2016 og langt fram eftir vori 2017. Įr voru aušar og hefur žetta vęntanlega kostaš mikla orku fyrir seišin ķ įnum. Rennsliš ķ Ellišaįm var 15 m³ mest allan veturinn og hitinn 3-4 °C. Rennsli ķ Hólmsį viš Gunnarshólma var lengstum 6- 8 m³ en ķ venjulegu įrferši er žaš 1-3 m³ aš vetri til. Mikiš fannst af sumargömlum og eins įrs seišum ķ Leirvogsį, en einungis eitt 2 įra seiši. Sé žetta marktękt veršur lķtiš um gönguseiši, sem fara munu śt voriš 2018. Lķklega stafa žessi afföll į stórum seišum af hinu óvenjulega vatnafari veturinn 2016-17, mjög mikiš vatn og "hlż" ķslaus į. Žį žurfa seišin aš eyša mikilli orku. Besta vetrarįstandiš eru frostavetur žar sem lķtiš žarf žį aš hafa fyrir lķfinu undir ķsnum. Gera mį rįš fyrir žessi óvenjulegi vetur hafi einnig leitt til affalla į veršandi gönguseišum voriš 2017.

Žetta er einn žįttur ķ skżringunni en fleira getur komiš til. Ķ hafbeitarįnum, Rangįnum og Breišdalsį, sem eru óhįšar nįttśrulegri framleišslu, féll aflinn einnig mikiš. Hér liggur makrķllinn undir grun en hann bęši étur og afétur laxaseiši.

Hafró hafši ašrar skżringar:

1. Žeir sögšu aš hrygningarįrgangur 2014, sem gaf klakiš 2015, hafi veriš mjög lķtill og seišaįrgangurinn alltaf męlst lķtill. Žessi lax į aš ganga sem smįlax ķ sumar. Męlingar į stofninum, sem nś į aš bera uppi veišina į Vesturlandi hafi aldrei gefiš tilefni til bjartsżni meš veišina ķ įr fullyršir Hafró.

2. Žessu til višbótar hafi voriš (2018) veriš kalt og žaš hafi įhrif į afkomuna.

Hafró sį svo įstęšu til žess aš senda śt eftirfarandi įskorun til veišifélaga og stangveišimanna ķ jślķ:

"Mišaš viš nśverandi ašstęšur er ljóst aš hrygningarstofnar haustsins verša meš minnsta móti og hvetur Hafrannsóknastofnun veišimenn og veiširéttarhafa til aš gęta hófs viš veišar og sleppa sem allra flestum löxum sem veišast til aš hrygningarstofn haustsins verši sem stęrstur. Annars er hętta į aš sį seišaįrgangur sem undan žeim kemur verši einnig smįr og veišižol laxastofna minnki enn frekar."

Žessar tilgįtur Hafró standast ekki skošun.

Stofnunin sagši aš hrygningarstofn 2014 hafi veriš žaš lķtill aš hann hafi valdiš seišaskorti en birti engin gögn mįli sķnu til stušnings. Ég stundaši rannsóknir ķ 3 įm V- og NV- lands į įrunum 2012-17. Ekki varš žar vart viš neinn skort seiša śr klaki 2015 (0+) eša eins įrs seiša įriš 2016 (1+).

DrawTable2

Hér mį sjį nišurstöšur seišamęlinga ķ Laxį į Įsum, Leirvogsį og Haffjaršarį 2012-2017. Blįa lķnan sżnir nišurstöšur įrgangsins sem lagšur var sem hrogn ķ lélega laxveišiįrinu 2014. Sżndur er fjöldi veiddra 0+ seiša/ 100 m² og fjölda 1+ seiša įriš eftir. Ekki er nokkur leiš aš sjį aš sjį aš 2015 įrgangurinn sé eftirbįtur annarra įrganga. Žį ber žess aš gęta aš voriš 2015 var mjög kalt, en žį koma 0+ seišin seinna upp śr mölinni og męlast žvķ fęrri en ķ ešlilegu įrferši.

Kalt vor?

Sérfręšingur Hafró sagši aš voriš (2018) hefši veriš kalt og žaš hefši haft įhrif į afkomuna. Męlikvarši kalds vors er hitinn ķ įnum. Sķritandi hitamęlir ķ Leirvogsį sżndi aš hitinn var óvenju hįr ķ aprķl. Maķ hitinn var svipašur og ķ mešalįri og fór ekki aš lękka fyrr en 1-2 viku ķ jśnķ en žį hafa seišin tekiš śt sinn göngužroska og flest farin til sjįvar. Ķ Laxį į Įsum var hitinn svipašur og 2016 en hęrri en kalda įriš 2015. Žar fór ekki aš kólna fyrr en žrišju viku ķ jśnķ, žį eru seišin flest gengin til sjįvar. Tilgįtan um aš kalt vor hafi valdiš tjóni stenst žvķ ekki skošun og er aš mķnu mati röng.

Leirhiti18

 

 

Vikulegur mešalhiti ķ Leirvogsį 2016-2018. Aprķl var óvenju hlżr maķ ešlilegur en svo fór aš kólna viku af jśnķ vegna śrkomu og sólarleysis. 

 

 

LaxįĮsum2

 

 

 

 

Vikulegur mešalhiti ķ Laxį į Įsum 2015, 2016 og 2018. Maķ er kaldari en hann var 2016 en hlżrri en hann var 2015. Ekki fór aš kólna fyrr en žrišju viku ķ jśnķ en žį eru seišin gengin śr įnum.

 

Stękka hrygningarstofninn?

Tilmęlin um aš sleppa sem mestu af fiski til aš hrygningarstofninn verši sem stęrstur bera merki um vanžekkingu og žau trśarbrögš aš fleiri hrogn gefi meiri nżlišun.

Sżnt hefur veriš fram į aš hęfileg hrygning gefur betri įrangur en of mikil hrygning. Žetta skżrist af žvķ aš žegar of mikiš er af seišum veršur mikil samkeppni sem veldur hęgum vexti og miklum afföllum. Einn męlikvarši į stęrš hrygningarstofnsins er lengd 0 grśppu seiša, og reyndar fleiri aldursflokka, aš hausti.

Vöxtur er žéttleikahįšur og stęrš seiša aš hausti er žvķ męlikvarši į stęrš hrygningarstofnsins. Žegar vart veršur viš nżklakin seiši ķ jślķ (S-lands) eru žau um 3 cm en žau vaxa hęgt og ķ flestum įm nį žau varla 4 cm fyrir haustiš.

Vöxtur 3-a

Ķ Leirvogsį er mešallengd 0+ seiša į fiskgenga hlutanum fyrir nešan Tröllafoss 3.7 cm og 0.5 g. Žar er hrygningarstofninn į aš giska 10-15 hrygnur/km.

Ofan viš Tröllafoss var sleppt 11 hrygnum ķ fyrra og 7 hrygnum ķ hittešfyrra į 3 km kafla. Žaš svarar til 2-3 hrygna/km. Žar eru 0+ seišin 5.4 cm og 1.5 g, žrisvar sinnum žyngri en į fiskgenga hlutanum fyrir nešan fossinn. Fjöldi seiša į botnflöt var svipašur ofan og nešan viš Tröllafoss, 50-200 seiši /100 m², en lķfžyngd meiri ofan fossins vegna žess aš seišin voru miklu stęrri.

Vöxtur 5

Trśarbrögš ķ veiširįšgjöf

Veišisókn ķ laxveišiįm hefur minnkaš mjög mikiš frį žvķ sem hśn var fyrir 15-20 įrum. Maškaveiši hefur vķšast veriš lögš af, en menn muna enn žann tķma žegar eftirsókn var aš komast ķ veiši eftir fluguveišitķma śtlendinga. Žį komu išulega 3-400 laxa holl og engu var sleppt. Nś er um og yfir 80% laxa sleppt, og öllum sem eru stęrri en 70 cm. Vekur žaš upp žį spurningu hvort öll žessi frišun ķ nafni laxaręktar sé ekki aš valda žvķ aš veišin fari minnkandi. Vķst er aš žar sem mestu er sleppt eykst ekki veišin žótt laxar séu "veiddir" oftar en einu sinni.

En veiširįšgjafarnir į Hafró eru ekki aš huga aš žessu. Žeir eru alveg fastir ķ trśarbrögšunum, veiša minna nśna til aš geta veitt meira seinna.

 


Opiš bréf til sjįvarśtvegsrįšherra frį Sveinbirni Jónssyni. Grein śr Morgunblašinu 2. jślķ 2019

Sjįvarśtvegsrįšherra vill svör frį vķsindamönnum um hvaš tefji uppbyggingu fiskistofna viš Ķsland. Hann telur vęnlegt aš leita til manna sem hafa fengiš aš rįša einu og öllu um nżtingu fiskistofna viš Ķsland ķ um žrjį įratugi. Hann telur aš auka žurfi fé til rannsókna žessara sömu manna til aš aušvelda žeim svörin. Er ekki allt ķ lagi, Kristjįn minn? Ég er nokkuš viss um aš aukiš fjįrmagn til Hafrannsóknastofnunar veršur eingöngu nżtt til aš leita aš afsökunum fyrir žvķ aš ekki gengur betur en raun ber vitni. Ég er lķka nokkuš viss um aš žęr afsakanir sem finnast verša falskar og marklausar žvķ ašalįstęšan fyrir slakri nżlišun er stofnunin sjįlf. Žrķr įratugir af žrotlausri uppbyggingu žorskstofnsins undir handleišslu Hafrannsóknastofnunar hafa skilaš litlu og orkusóun lķfrķkisins hefur fariš ört vaxandi sķšustu tvo įratugina. Fjögurra milljóna tonna žorskafli hefur veriš hafšur af žjóšinni meš smįfiskavernd og aflareglu sem tryggir verulega vannżtingu. Fęšustofnar eru étnir nišur ķ rót og verša varla nżtanlegir til veiša mešan stofnunin fęr aš halda įfram žessari glórulausu tilraun sinni. Heildarkostnašurinn er oršinn ómetanlegur, heldur įfram aš aukast og veršur ekki endurheimtur nema aš litlu, žvķ hann er aš mestu gufašur upp ķ orkusóun og lķfsbarįttu ķ lķfrķkinu og veršur aldrei kolefnisjafnašur meš örlitlum olķusparnaši togaraflotans eins og mįlsvarar hans vilja halda fram ķ glansmyndaįróšri sķnum.

Žarf ég aš halda įfram meš žennan hörmulega vitnisburš? Ef skógarbóndi léti undir höfuš leggjast aš grisja skóginn fyrir nżjum vexti er ég nokkuš viss um aš flestir sęju mistök hans. Ef bóndi léti undir höfuš leggjast aš slįtra ķ samręmi viš fóšur og beitarland vęri vandi hans öllum augljós og hann mundi į endanum lenda ķ fangelsi fyrir slęma mešferš į dżrum sķnum. Hvers vegna žurfa hįmenntašir vķsindamenn 30 įra tilraun til aš įtta sig į aš lögmįl hafsins eru žau sömu? Allir fiskistofnar sem lifa ķ nįvķgi viš žessa glorhungrušu orkusugu sem žorskstofninn okkar er oršinn eiga undir högg aš sękja. Sama mį segja um nżlišunarhluta žorskstofnsins sjįlfs. Žrįtt fyrir margar įgętar hrygningar sķšustu tvo įratugina hefur smįfiskaverndin tryggt lķtinn įrangur ķ nżlišun. Žaš sparar nefnilega ekki sķšur orku aš grisja fyrir vexti ungfiska og minnka afrįn į žeim af nęstu įrgöngum fyrir ofan.

Ef sjįvarśtvegsrįšherra léti bera saman žį lķfręnu orku sem liggur aš baki nśverandi žorskafla og žį orku sem lį aš baki helmingi meiri žorskafla fyrir 30-40 įrum geri ég rįš fyrir aš samanburšurinn yrši u.ž.b. į pari. Žį er ekki talin meš sś višbótar orka sem fer ķ aš halda uppi stęrri stofni til aš geta veitt eldri fisk. Getur veriš aš draumurinn um 1920 nżlišaįrganginn, sem lķklega stafaši af nįttśrulegri grisjun įranna į undan, sé žess virši aš halda žessari vitleysu įfram ķ 30 įr ķ višbót? Er ekki kominn tķmi til aš ,,umhverfisjafna" žessa dżrustu stofnun Ķslandssögunar Kristjįn Žór Jślķusson?       Viršingarfyllst.


Brostnar vonir, žorskstofninn farinn aš dragast saman

Nišurstöšur śr vorralli Hafró eru ekki upplķfgandi. Vķsitala žorsksins minnkaši annaš įriš ķ röš. Hafrómenn eru žó keikir og benda į aš hśn sé hęrri nś en hśn var 1985-2011. Aflaheimildir ķ žorski voru ekki skornar ķ fyrra, žvķ žį notušu menn tölur śr haustrallinu įri fyrr til aš toga upp vķsitöluna. Žaš er ekki hęgt nśna žvķ vķsitalan snarlękkaši ķ sķšasta haustralli. Fróšlegt veršur aš sjį hvaša brögšum menn beita til aš koma ķ veg fyrir nišurskurš ķ žorskafla.

Vķsitala żsu lękkaši lķka og vķsitala ufsa lękkaši verulega svo vitnaš sé beint ķ skżrsluna en ufsastofninn minnkar mikiš žrįtt fyrir aš miklu minna hafi veriš veitt śr stofninum en rįšgjöfin gerši rįš fyrir. Žį er nżlišun žorsks ekki beysin, įrgangur 2016 lélegur en sį frį 2017 viršist (ennžį) nęrri mešallagi. Samt hefur hrygningarstofn žorsks veriš risastór ķ mörg įr eša sķšan makrķllinn kom inn ķ lögsöguna og fóšur varš til handa stórum fiski eftir hrygningu.

Žegar verkefnastjóri togararallsins, fiskifręšingur, var spuršur hvort ekki hefši mįtt vęnta betri nżlišunar hjį sterkum žorskstofni heldur en raun hefur veriš sķšustu įr svaraši hann aš žaš hafi ķ sjįlfu sér ekki veriš verkefni žessa leišangurs aš meta samband hrygningarstofns og nżlišunar."Žaš viršist hafa vera mikil hrygning ķ gangi og žvķ er ekki aš neita aš viš hefšum viljaš sjį žennan stóra hrygningarstofn skila meiri nżlišun. Hśn hefur ekki veriš ķ réttu hlutfalli viš stęrš hrygningarstofnsins, sem segir manni žį aš einhverjir ašrir žęttir hafa įhrif į įrgangastęrš. Į nęstu įrum veršur vęntanlega lögš aukin įhersla į rannsóknir į nżlišun til aš reyna aš įtta sig betur į stöšunni," segir verkefnisstjórinn.

Žaš blasir viš og hefur gert lengi aš ekki er lķffręšilegur grundvöllur fyrir fiskveišistefnu Hafró. Margir fręšimenn hafa gagnrżnt žaš sem kallast veljandi veišar, veiša stęrsta og besta fiskinn en foršast aš veiša žį smęrri, nokkuš sem leišir til hungurs og vanžrifa hjį smįfiski. Nišurstöšur stofnmęlinga nś sżna aš 1–5 įra žorskur er horašur og į žaš einkum viš 4 įra gamlan fisk. Gefa žęr nišurstöšur ekki augljóslega til kynna aš auka beri sóknina ķ smįfisk? Hjį mörgum žorskstofnum hefur veriš sżnt fram į aš öfugt samband er milli hrygningarstofns og nżlišunar, sem mį žį skżra žannig aš žegar hrygningarstofninn er stór, og žar meš heildarstofninn, žį er ekki plįss fyrir meiri ungfisk. Žannig komu tveir stęrstu įrgangar ķ seinni tķš, 1983 og 1984 undan litlum hrygningarstofni, sem var um 140 žśs. tonn, en nś er hrygningarstofninn nęr fjórfaldur į viš žaš og er aš gefa sįralitla nżlišun. Enda sagši leišangursstjórinn aš menn yršu aš "reyna aš įtta sig betur į stöšunni".

 

Žessi ašferšafręši, aš byggja upp stęrri žorskstofn til aš unnt verši aš veiša meira hefur gersamlega brugšist. Lagt var į staš meš aš vęri rįšgjöf Hafró fylgt yrši unnt aš veiša 500 žśs tonn af žorski įrlega. Žaš hefur heldur betur brugšist, nś erum viš aš slefa upp ķ 260 žśs. tonn og lķkur eru į žvķ aš aflinn verši skorinn nišur ķ vor, verši 20% aflareglunni fylgt, en allar lķkur eru į žvķ, en hśn viršist hįš alžjóša samningum žvķ Hafró er ekki sjįlfstęš og žarf aš bera allt undir ICES.

Žessi regla, aš veiša minna en viš geršum įratugum saman, aš taka nś 20% śr stofninum ķ staš 35% įšur, hefur žżtt aš žorskaflinn hefur įratugum saman veriš um 200 žśs tonnum minni į hverju įri en hann hefši getaš veriš. Svo eru menn aš gera vešur śt af tapašri lošnuvertķš, sem stafar m.a. af allt of stórum žorskstofni. Lošnan er nefnilega ašalfęša žorsksins į grunnslóš fyrir noršan tvö fyrstu ęfiįr hennar.

Hr-Nżl-18

Hér mį sjį samband hrygningarstofns og nżlišunar frį įrinu 1964.

Tķmabiliš 1964-1985 er mešalnżlišun um 220 milljónir 3 įra fiska, en frį 1986 er hśn ašeins 140 milljónir fiska aš mešaltali į įri. Žrįtt fyrir grķšarlega stękkun hrygningarstofnsins frį aldamótum er nżlišun óbreytt. Tveir stęrstu įrgangar ķ seinni tķš, 1983 og 1984 komu undan litlum hrygningarstofni, sem taldi ašeins um 140 žśsund tonn, fjóršungur žess sem hann er nś. Punktalķnan sżnir mešaltal tķmabila. 

Birt ķ Morgunblašinu 6. jśnķ 2019.

(Žeir birtu žvķ mišur ekki myndina eša textann viš hana)


Endalausar skyndilokanir, en engar rannsóknir į įrangri

Žegar viš höfšum nįš fullum yfirrįšum yfir landhelginni 1976 var sś stefna tekin upp aš draga śr sókn ķ smįfisk til aš hann mętti stękka og gefa meiri afla seinna. Mišaš var viš aš létta sem mest į sókn ķ žriggja įra žorsk. Žaš var gert meš žvķ aš stękka möskva ķ trollpoka śr 120 ķ 155 mm og loka svęšum, žar sem mikiš var um smįfisk, ķ tiltekinn tķma. Žetta voru kallašar skyndilokanir og stóšu yfirleitt ķ eina viku.

Žessar ašgeršir höfšu mikil įhrif į aldursamsetningu aflans. Į įrunum 1971-1975, žegar möskvastęrš ķ botnvörpum hér viš land var 120 mm var landaš 20,7 milljónum žriggja įra žorski aš mešaltali į įri. Įrin 1977-1981 en žį var möskvastęrš 155 mm, var įrlegur mešalfjöldi landašra žriggja įra žorska einungis 4.4 milljónir, hafši minnkaš um nęr 80%. Hafrómenn voru mjög įnęgšir meš žessa žróun.

Ķ kjölfariš fór aš draga śr vexti žorsks žannig aš 1983 var žorskurinn įri lengur aš nį fjórum kķlóum og 7 įra žorskar voru nęr tveimur kķlóum léttari 1983 en žeir voru 1979. Žar sem gera mį rįš fyrir auknum afföllum meš hęgari vexti var ekki aš undra žótt afli hefši veriš oršiš tregur. Ég og fleiri skżršu žetta meš žvķ aš fęšubśriš hefši ekki žolaš žį stękkun stofnsins sem varš vegna samdrįttar ķ afla į smįfiski og reyndar mikilla takmarkana į žorskveišum. Hafró keypti ekki žessa skżringu, taldi žetta hafa veriš ofveiši og lagši til mikinn samdrįtt ķ veišum og kvótakerfiš varš til.

Žarna hefšu menn įtt aš staldra viš og skoša rękilega hvort rétt hefši veriš rétt gera žessar róttęku breytingar į sókn ķ žorskinn. En žaš var ekki gert heldur var hert į. Skyndilokanir og smįfiskavernd héldu įfram og smįm sama tķndust fleiri tegundir inn ķ kerfiš, żsa og ufsi t.d. Og nś, 43 įrum seinna, er žetta kerfi enn viš lżši nįnast óbreytt, nema lokanir nś standa ķ tvęr vikur og svo bętast viš reglugeršalokanir, žegar svęšum er lokaš til lengri tķma.

Ķ aprķl s.l. birti Atvinnuvega- og nżsköpunarrįšuneytiš drög aš reglugerš um tķmabundnar lokanir į veišisvęšum į grunnslóš viš Ķsland til umsagnar og var gefinn 6 daga frestur til aš senda inn athugasemdir. Samkvęmt reglugeršinni er lagt til aš 16 veišisvęšum verši lokaš tķmabundiš til tveggja til žriggja įra.

Settur hafši veriš upp starfshópur en hann hafši m.a. lagt til aš tilteknum svęšum, žar sem mest vęri um skyndilokanir eša smįfisk, yrši lokaš meš reglugerš.

Kemur nś aš ašalefni žessarar greinar aš spyrja žess hvort gagn hafi veriš af žessari smįfiskafrišun.

Žaš er slįandi aš įrlegur žorskafli ķ frišunarkerfinu er um 200 žśs. tonnum minni en hann var įšur en gripiš var til annara ašgerša en śtfęrslu landhelginnar. Margir fręšimenn hafa gagnrżnt veljandi veiši, žaš aš skafa stóra fiskinn ofan af stofninum, m.a. Jeppe Kolding Hįskólanum ķ Bergen.

Starfshópurinn óskaši eftir greinargerš frį Hafrannsóknastofnun um gildi lokana veišisvęša. Ķ greinargeršinni kemur m.a. fram aš žrįtt fyrir aš langtķma lokanir veišisvęša (frišunarsvęši) hafi veriš veigamikill žįttur ķ stjórnkerfi fiskveiša į Ķslandsmišum ķ įratugi, žį er lķtiš um męligögn sem stašfesta įhrif žeirra ašgerša į afrakstur fiskistofna. Žaš žżši samt ekki aš ašgerširnar hafi ekki skilaš įrangri, vilja žeir įlķta.

Žó įhrif frišunarašgerša hafi ekki veriš könnuš skal žeim samt haldiš įfram!

Ķ greinargerš Hafró mį finna eftirfarandi glefsur:

"Svęšalokunum viš Ķsland hefur aldrei veriš fylgt śr hlaši meš rannsóknaįętlunum um žaš hvernig meta skuli įhrif ašgeršanna. Žaš hefur frekar veriš tekiš sem gefiš aš sś ašgerš aš beina fiskiskipum frį smįfiski/hrygningarfiski hljóti aš hafa jįkvęš įhrif og auka afrakstur.

Rannsóknir sem geršar hafa veriš į frišunarsvęšum hafa m.a. beinst aš žvķ aš meta hvaš veršur um žann fisk sem nżtur frišunar innan svęšanna. Merkingar į žorski į frišunarsvęšum og veišislóš fyrir noršvestan land įrin 1994-1995 žóttu benda til aš svęšin kęmu aš gagni sem verndarsvęši fyrir smįžorsk <55 cm."

Nišurstöšur bentu til aš lokun į Digranesflaki hefši haft jįkvęš įhrif į żsu og skrįpflśru į Digranesflaki og ķ umręšukaflanum segir m.a.

"Žessi samantekt sżnr aš žrįtt fyrir aš langtķma lokanir veišisvęša (frišunarsvęši) hafi veriš veigamikill žįttur ķ stjórnkerfi fiskveiša į Ķslandsmišum ķ įratugi, žį er lķtiš um męligögn sem stašfesta įhrif žeirra ašgerša į afrakstur fiskistofna. Žaš žżšir samt ekki aš ašgerširnar hafi ekki skilaš įrangri og spyrja mį: Af hverju aš laga eitthvaš sem ekki er bilaš og sęmileg sįtt er um?

Mišaš viš umfang og ešli botnvörpuveiša og dreifingu fiskungvišis veršur aš teljast mjög lķklegt aš sś frišunarašgerš hafi skilaš miklum įrangri, žótt rannsóknir vanti.

Almennt séš viršist góš sįtt rķkja um žęr ašgeršir sem nś gilda um frišun hrygningarfisks, ž.e. žorsks, steinbķts, skarkola og blįlöngu, en engar beinar rannsóknir hafi žó veriš geršar į įhrifum af frišun hrygningarsvęša. Meš frišun er hrygningarfiskur lįtinn njóta vafans, enda frišun lķkleg til aš gefa nęši til hrygningar (og umönnunar hrogna žar sem žaš į viš). Žvķ er męlt meš žvķ hér aš frišun hrygningarsvęša verši įfram ķ gildi".

Hęngur Grund

Hvergi ķ žessari greinargerš Hafró um skyndilokanir er minnst į žaš hvort įhrif skyndilokana geti veriš neikvęš, vinni gegn ętlun sinni. Oft er lokaš į smįžorsk, sem eru miklu eldri en tommustokkurinn segir til um. Mį nefna Fljótagrunn og mörg svęši ķ Breišafirši ķ žessu sambandi.

 

Įriš 2005 aldursgreindi ég žorsk sem landaš var ķ Grundarfirši en til stóš aš loka veišisvęši žar utan viš meš reglugerš. Skemmst er frį žvķ aš segja aš smįfiskurinn sem sķfellt var veriš aš loka į var gamall og hęgvaxta. Žriggja įra žorskar voru aš mešaltali 46 cm, 4 įra 47cm, 5 įra 49 cm, 6 įra 52 cm og 7 įra žorskar voru 54 cm aš mešaltali. Višmišunarmörkin voru 55 cm! Nišurstöšurnar voru kynntar į fundi ķ Ólafsvķk aš višstöddum fręšingum frį Hafró.

50 cm hrygna kominn į steypirinn

Hrygna Grund

Ég taldi aš hinn hęgi vöxtur stafaši af fęšuskorti, sem vęri afleišing vanveiši. Sķšar frétti ég aš žessi fiskur óx įgętlega žegar hann var settur ķ sjókvķar og fóšrašur. Žrįtt fyrir svona upplżsingar hefur Hafró aldrei gefiš žeim gaum en haldiš įfram smįfiskafrišun ķ blindri trś. Frišun hrygningarfisks, allt frį 1992, er enn einn kafli en rannsóknir į įrangri vantar. Og žaš sem einnig vantar, og alltaf er veriš aš bķša eftir, er nżlilšun. Žar er stašreyndin sś aš fyrir kvótakerfi (1964-1984) var mešalnżlišun um 212 milljónir einstaklinga en frį 1985-2014 er hśn 140 milljónir einstaklinga. Mišaš er viš fęšingarįr įrganganna. Nżjustu rallnišurstöšur benda til žess aš enginn góšur įrgangur į leišinni. Um žetta sagši leišangursstjóri Hafró ķ nżlegu blašavištali:

"Žaš viršist hafa vera mikil hrygning ķ gangi og žvķ er ekki aš neita aš viš hefšum viljaš sjį žennan stóra hrygningarstofn skila meiri nżlišun. Hśn hefur ekki veriš ķ réttu hlutfalli viš stęrš hrygningarstofnsins, sem segir manni žį aš einhverjir ašrir žęttir hafa įhrif į įrgangastęrš. Į nęstu įrum veršur vęntanlega lögš aukin įhersla į rannsóknir į nżlišun til aš reyna aš įtta sig betur į stöšunni".

Žessi umfjöllun ętti aš sżna aš žaš hafi nś ekki veriš neitt óšagot į mönnum ķ rannsóknum svona yfirleitt og fróšlegt veršur aš fylgjast meš hvort rįšherrann samžykki žessa nżjustu lokunartillögur snillinganna.

Birt ķ sjómannadagsblaši Brimfaxa 2019
 


Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband