Ýsuseiðin eru sýnd veiði en ekki gefin

Hafró flaggaði því að loknu haustralli að ýsuárgangur ársins væri mjög stór. Þetta var aðalfréttin, svona til að auka bjartsýni landsmanna. En - þetta eru fingurlöng ýsuseiði, nýbúin að taka sér bólfestu á botni. Þeirra bíður hættulegt líf í umhverfi þar sem þeir smærri eru étnir af þeim stóru. Heil fjögur ár eru í að þessi árgangur komi að ráði fram í veiði, ef hann kemst í gegn um hremmingarnar.

Þetta er einkennileg ánægja Hafró, segja við þjóðina að von sé á aukinni ýsugegnd eftir fjögur ár, á sama tíma og sjómenn, sem eyða stórum hluta æfi sinnar á hafinu, segja sjóinn fullan af fiski og að ýsa sé til sérstakra vandræða vegna þess að ekki sé til kvóti fyrir henni. Dásamlega kvótakerfið enn á ferðinni.

Í Fréttablaðinu 18. desember 2014 sagði að stór ýsuárgangur kæmi á óvart og að haldbærar skýringar á því af hverju stór ýsuárgangur mældist í haustralli Hafrannsóknastofnunar lægju ekki á lausu. Eina sem sé í hendi er eðli ýsustofnsins hér og annarra í Norður-Atlantshafi. Áfram segir:

"Eins og greint hefur verið frá bendir fyrsta mæling á 2014-árgangi ýsu til að nú sé sex ára hrinu af mjög lélegum árgöngum lokið. Mældist 2014-árgangurinn sá næststærsti síðan haustrall hófst árið 1996 og einungis stóri árgangurinn frá 2003 mældist stærri í fyrstu mælingu árgangsins á sínum tíma. Vísbendingar eru því um að 2014-árgangur ýsu geti orðið stór eftir langvarandi lélega nýliðun".

"Sérfræðingar Hafrannsóknastofnunar segja í svari við fyrirspurn Fréttablaðsins að eðli allra ýsustofna, sem reyndar finnast bara í Norður-Atlantshafi, sé að viðkoma þeirra er ætíð háð miklum sveiflum og orsökin fyrir því er óljós; umhverfisþættir allra þessara ýsustofna eru eðli málsins samkvæmt næsta ólíkir og þá er einnig ljóst að stærð hrygningarstofns hefur lítið með þessar sveiflur að gera. Þannig kom stóri árgangurinn frá 2003 upp af hrygningarstofni sem var í meðallagi stór eða jafnvel minni en það eftir því hversu meðaltal er tekið af mörgum árum".

Ja hérna. Nú er viðurkennt að menn viti ekkert um, þrátt fyrir allar rannsóknir, hvers vegna ýsan allt í einu tekur við sér, en sagt er að "stærð hrygningarstofns hafi lítið með þessar sveiflur að gera". Þetta eru nokkur tíðindi, Hafró er búin um langt árabil að predika stækkun hrygningarstofna svo þeir gefi meira af sér. Sérstaklega á þetta við um þorskinn; búið er að vernda og vernda, setja hrygningarstopp til að hann fái að "gera það í friði", en menn eru enn að bíða eftir Godot; lélegir þorskárgangar koma ár eftir ár þrátt fyrir stærsta hrygningarstofn allra tíma! En stærð hrygningarstofns ýsunnar skiptir ekki máli, segja þeir en hafa ekki hugmynd um hvers vegna klakið heppnast. Voru menn kannski í rauðu peysunni með fiskihúfuna á höfðinu?

Fleira var áhugavert í fréttum af þessu haustralli, eins og segir í tilkynningu Hafró:

"Meira fékkst af flestum tegundum í stofnmælingu að hausti árið 2014 en undanfarin ár og eru vísitölur sumra tegunda þær hæstu frá upphafi haustrallsins árið 1996. Vísitala þorsks er sú hæsta síðan mælingar hófust árið 1996".

Getur verið að aðrir þættir spili inn? Til rannsóknirnar voru leigðir togararnir Jón Vídalín VE og Ljósafell SU en undanfarin ár hafa rannsóknaskip Hafró séð um rallið. Meira veiddist af öllum tegundum í rallinu segir í fréttatilkynningunni.

Þá má spyrja hvort það sé að þakka "nýju" skipunum ? Ætli að sjómenn viti ekki að veiðiskip, áhafnir og veiðiaðferðir skipti máli. Jafnvel þó sé reynt að hafa allt eins frá ári til árs.

Enn láta menn plata sig: Samherji kaupir 22% í norsku sjávarútvegsfyrirtæki

Skv. "Fiskifréttum" kaupir Samherji 22% í norsku sjávarútvegsfyrirtæki, en dótturfyrirtæki Samherja, Cuxhavener Rederei og Icefresh, munu kaupa 22% hlut í norska sjávarútvegsfyrirtækinu Nergård. Ætlunin er að fyrirtækin vinni náið saman í framleiðslu og sölu á ferskum, frystum og þurrkuðum afurðum, að því fram kemur í fréttatilkynningu frá Nergård.

Kaupin eru hluti af viðleitni beggja fyrirtækjanna til þess að auka áherslu á ferskar afurðir, segir Tommy Torvanger forstjóri Nergård í samtali við sjávarútvegsvefinn Undercurrentnews.com, en hann vildi ekki upplýsa um kaupverðið.

Fyrirtækið, sem er með aðalskrifstofu í Tromsö í Norður-Noregi, gerir út fimm togara og starfrækir fiskvinnsluhús og sölufyrirtæki. Hjá því starfa 440 manns. Velta Nergaard hefur verið nálægt 35 milljörðum króna á ári og hafa vinnslur félagsins á undanförnum árum tekið á móti nálægt 50.000 tonnum af bolfiski og um 100.000 tonnum af uppsjávarfiski.

Vegna þessara kaupa er fróðlegt að rifja upp hvernig Samherji komst yfir allan úthafskvóta Breta.

"Guggan verður alltaf gul". Þetta sögðu Samherjamenn þegar þeir "keyptu" Gugguna frá Ísafirði þegar útgerðin var í fjárhagskröggum. Áður en hægt var að snýta sér var það brotið og Guggan hvarf til Þýskalands, DFFU hét fyrirtækið þar. En þeir hafa víðar leikið sama leikinn. Fróðlegt er að skoða hvernig þeir hafa náð öllum úthafsveiðikvóta Breta í Barentshafi með uppkaupum skipa hjá fyrirtækjum í kröggum. Lítum á þessa úttekt sem ég aflaði mér með viðtölum í Skotlandi og af heimasíðu Samherja:

Samherji í Evrópu
Samherji keypti Onward Fishing Co í Aberdeen. Því fyrirtæki gekk vel með sína togara, Dorothhy Gray, Glenrose I og Challanger. Eigandinn, Terry Taylor, var þá uþb. að panta 60 metra langan frystitogara og lagði til að keyptur yrði færeyski togarinn Artic Eagle. Þá hafði norska stjórnin stöðvað fyrirgreiðslu Statoil við Færeyinga og refsað þeim þannig fyrir veiðar þeirra í Smugunni. Togarinn, Artic Eagle, sem keyptur var fyrir lítið, þurfti endurnýjunar og breytinga við fyrir 2 milljónir punda. Hann var endurskírður Glen Eagle. Þetta olli fjárhagserfiðleikum hjá fyrirtækinu.

Páll Sveinsson hjá Icebrit í Grimsby frétti af vandræðum fyrirtækisins og lét Þorstein Má Baldvinsson vita. Samherji keypti fyrirtækið og breytti rekstri Onward Fishing. Togarinn Altjerin var tekinn inn í fyrirtækið og allur kvóti þess í Barentshafi fluttur yfir. Nafni fyrirtækisins var breytt í Artic Highlander. Önnur skip fyrirtækisins voru seld til Noregs til þjónustu við olíuborpalla. Íslenskur skipstjóri var fenginn á Highlander og áhöfnin, 25 manns, var til helminga skosk og íslensk.
Highlander landaði frystum flökum í Aberdeen í 2 ár en var skipt út fyrir Snæfugl sem leigður var frá öðru íslensku útgerðarfyrirtæki og skírður Norma Mary. Þetta var frystitogari, sem veiddi kvóta úr Barentshafi, en áhöfnin var nú að mestu íslensk.

Haraldur Grétarsson stjórnaði fyrirtækinu en fyrrverandi forstjóri gerði lítið annað en að fá bresk yfirvöld til að samþykkja íslensk skjöl og vottorð, og vera milligöngumaður Samherja og stjórnvalda. Hann sá einnig um þýska togara og vinnslustöðvar ásamt Finnboga Baldvinssyni.
ÚA hafði keypt "Boyd Line Management Services Ltd." í Hull haustið 2002. Boyd Line var gamalgróið fyrirtæki, stofnað árið 1936, og hjá því störfuðu 10 starfsmenn í landi og um 60 sjómenn. Velta félagsins var um 950 milljónir króna 2002. Félagið réð yfir um 40% af þorskkvóta Bretlands í Barentshafi, sem var úthlutað af Evrópusambandinu. Aflaheimildir Boyd Line voru við kaupin um 3.900 tonn af þorski, rösk 500 tonn af ýsu auk nokkurra tuga tonna í öðrum tegundum. Boyd Line gerði út tvö sjófrystiskip; Arctic Warrior, skráð í Bretlandi og nýtti kvóta félagsins í Barentshafi, og Arctic Corsair, skráð í Rússlandi og nýtti rússneskar veiðiheimildir. Fyrrnefnda skipið var mannað breskri áhöfn en á Arctic Corsair, sem var gert út í samvinnu við Rússa og undir rússnesku flaggi, voru flestir í áhöfn frá Rússlandi.

Samherji keypti árið 2004 Boyd Line og togara þeirra Arctic Warrior af Brimi, áður ÚA. Hollenska sjávarútvegsfyrirtækið Parlevliet Van der Plas B.V. tók þátt í þessum kaupum að hálfu. Félag þeirra fékk nafnið UK Fisheries Ltd.
Brim fékk rúm 13 milljónir punda fyrir Boyd Line, liðlega 2 milljarða á núvirði. Samherji greiddi með hlutabréfum í Íslandsbanka.
Árið 2006 keypti Samherji J. Marr og þeirra stóru togara, einn frystitogara með heimildir í Barentshafi og þrjá ísfisktogara með aflaheimildir í EU, á Grænlandi og við Ísland.
Þar með var Samherji kominn með allan kvóta Bretlands í Barentshafi í gegn um Onward, Boyd Line og J Marr. Þetta jafngildti um 80% af kvótanum við Ísland.

Samantekt á starfssemi Samherja 1994-2007

• 1994, keyptu frystitogarann Akrabergi í gegn um Framherja í Færeyjum sem var í þriðjungs eigu Samherja.
• 1995, keyptu 49.5% af Deutsche Fishfang Union (DFU).
• 1996, keyptu Onward Fishing með 4 togurum.
• 1996, stofnuðu Seagold í Hull til að selja eigin afurðir, frosinn fisk. Dótturfélag Seagold er Ice Fresh Seafood, Grimsby.
• 1997, Altherjerin endurskráður í Aberdeen til að veiða kvóta Onward. Endurskírður Onward Highlander
• 2000, Snæfugl endurskírður Normay Mary leigður til að koma í stað Altherjerin (Onward Highlander)
• 2001, keyptu fiskvinnslu Hussman and Manh GMBH í Þýskalandi, forstjóri Finnbogi Baldvinsson.
• 2001, Baldvin Þorsteinsson seldur til DFU.
• 2001 leigan á Snæfugli rann út og honum skilað til Íslands. Í stað hans kom Akureyrin, sem skírð var Norma Mary. Þegar skipið var búið að veiða kvóta Breta í Barentshafi var því flaggað til Íslands og sent á rækjuveiðar við Grænland. Skipinu var svo flaggað aftur til Bretlands til að veiða kvótann í Barentshafinu.
• 2003, keyptu hlut í norska laxeldisfyrirtækinu Fjord Seafood .
• 2003, keyptu hlut í Berg Frost, Færeyjum.
• 2004, keyptu Boyd Line með Arctic Warrior, íslenskir yfirmenn.
• 2006, keyptu J Marr í Hull.
• 2006, keyptu uppsjávartogarann Serene frá Shetlandseyjum.
• 2006, fóru inn í pólska útgerð, Atlaantex, með togarann Wiesbaden í gegn um DFFU, sem keypti 51% í félaginu, til að ná sér í ESB kvóta.
• 2007 keyptu erlenda starfssemi Sjólaskipa hf. og stofnuðu Katla Seafood, sem rekur sjö risatogara og tvö þjónustuskip við Máritaníu og Marokkó.

Samherji ræður nú yfir öllum úthafskvóta Breta, - í boði íslenskra banka.

Hungurástand á þorski í Eystrasalti

Mjög hefur dregið úr vexti þorsks í Eystrasalti eftir tveggja áratuga baráttu við meinta ofveiði. Skip hafa verið brennd til að draga úr sókn og trollmöskvi hefur verið stækkaður til að leyfa fiskinum að lifa lengur í þeirri von að hann stækkaði og afli ykist; "Veiða minna núna en meira seinna" stefnan.

 

Þessi aðferð hefur heldur betur brugðist, nú er svo komið að einungis um 5% af stofninum nær því að komast yfir undirmálsmörkin sem eru 38 cm. Svo mjög hefur dregið úr vexti að 3 ára þorskar sem voru um 2 kg 1995 eru nú aðeins 300 g, auk þess að vera grind horaðir. Hámarks stærð þorska féll úr 6 kg 2005 í 2 kg 2012 og er væntanlega enn minni nú.

Löngu er vitað að hættulegt er að brúka veljandi veiðarfæri og veiða aðeins stærstu fiskana; Það veldur aukningu á smáfiski og aukinni samkeppni um fæðu. Fiskarnir horast, mótstaða gegn sjúkdómum og sníkjudýrum minnkar og afföll aukast. Ofan á bætist að stóri fiskurinn, sem heldur aftur af offjölgun smáfiska er fjarlægður.  Árangurinn; ormagarður af horfiski. Ráð við svona ástandi er er að grisja stofninn með áherslu á að veiða smáfisk 

Vegna þess hve fátt er um ætilegan fisk er ljóst að brottkast er mikið. Hingað til hafa menn getað hent (sleppt) undirmálsfiski. En nú er komin upp sérstök staða. 

Um áramót tekur gildi ákvörðun Evrópusambandsins um að allur fiskur skuli koma í land. Brottkast er bannað frá ársbyrjun 2015.

En - allur afli telst til kvóta, líka undirmálsfiskurinn, sem áður var hent. Fróðlegt verður að fylgjast með hvað gerist þegar mestur hluti afla skipanna fer í gúanó.

Engum virðist detta í hug að það þarf að hefja markvissar grisjunarveiðar, þeir halda að veiðibann muni laga ástandið.

 

Árið 2004 var kvótinn 45 þús. tonn en aflinn 70 þús. tonn. Framúrkeyrslan minnkaði og 2008 varð aflinn jafn kvótanum. Svo jókst kvótinn en aflinn varð minni en kvótinn. Í bjartsýniskasti var kvótinn aukinn vegna aukinnar nýliðunar (meira af smáfiski). En kvótinn náðist ekki vegna þess að fiskurinn var að horast niður og kvótinn fyrir 2013 var settur 75 þús.tonn en einungis náðist að veiða tæpan helming þess.

Nú mætti halda að menn hefðu skilið hvað sé hér á ferðinni og gert viðeigandi ráðstafanir, minnkað möskvann og gefið sóknina frjálsa. En nei nei. Kvótinn var minnkaður um 26% milli 2014 og 15!

 

Sérfræðingur frá friðunarsamtökunum WWF leggur til alfriða þorskinn í tvö ár svo náttúran geti kippt hlutunum í lag!  -  Bitte nú, sagði amma mín.

    

Fiskifræði forstjóra Hafró stenst ekki dóm reynslunnar

Grein þessi birtist í tímaritiinu "Þjóðmál" (3. hefti 2014). 

Þann 3. júlí 2014 var viðtal við Jóhann Sigurjónsson forstjóra Hafró á útvarpi Sögu, í þættinum "Þjóðarauðlindin", sem Ólafur Arnarson hagfræðingur heldur úti. Var þar rætt um fiskveiðimál vítt og breitt, m.a um uppbyggingu og nýtingu þorskstofnsins. Þar sagði forstjórinn frá þeirri fiskifræði, sem stofnunin byggir á og kemur þar margt athyglisvert fram svo vægt sé til orða tekið. Fiskifræði forstjórans gengur nefnilega í berhögg við viðtekna þekkingu í fiskifræði og almennri vistfræði.

Áður en farið verður nánar út í viðtalið er rétt að skoða fortíðina og þau loforð sem fiskifræðingar gáfu stjórnmálamönnum um aflaþróun yrði farið að kröfum þeirra og fiskveiðum stjórnað á vísindalegan hátt.

Það var skömmu eftir miðja síðustu öld að sérfræðingar Hafrannsóknastofnunar fóru að halda því fram að unnt væri að ná 500 þús. tonna jafnstöðuafla í þorski, ef farið yrði að þeirra ráðum. Með því að vernda smáfisk svo hann fengi að vaxa myndi stofninn stækka og þar með hrygningarstofninn, sem yrði til þess að nýliðun yrði mikil og góð. Þeir tóku einnig fram að þó ekki tekist að sýna fram á jákvætt samband hrygningarstofns og nýliðunar, væru allar líkur á að stór hrygningarstofn gæfi meira af sér en lítill.

Mynd 1. Þorskafli á Íslandsmiðum 1944-2008. Aflinn vex eftir að erlendir togarar fara að sækja hingað aftur eftir stríð. Aflinn minnkar eftir útfærslu landhelginnar í 12 mílur, en þá þurftu togararnir að fara á ný mið og læra á þau. Aflinn minnkar enn við hverja útfærslu landhelginnar. Það bendir til þess að aukin friðun skili minni afla.

Eftir að útlendingar hurfu af miðunum 1976 var hægt að hefjast handa við uppbyggingu stofnsins. Möskvi í trolli var stækkaður úr 120 í 155 mm. Við þá aðgerð hvarf 3- ára fiskur að mestu úr veiðinni, enda var það markmiðið.
Aflinn jókst til að byrja með en fljótlega hægði á vexti fiska eftir því sem stofninn stækkaði. Fiskurinn horaðist niður og aflinn féll í 300 þús. tonn 1983. Þyngd sex ára fiska féll úr 4 kílóum í 3 eftir að smáfiskur var friðaður. Niðurstaða tilraunarinnar var sú að það var ekki fæðugrundvöllur fyrir stækkun stofnsins. Þarna hefði verið rökrétt að stíga skrefið til baka og minnka möskvann aftur. Það var ekki gert, heldur var hert á friðuninni með því að setja á kvótakerfi þar sem unnt var að takmarka aflann óháð aflabrögðum. Smáfiskafriðun var haldið áfram, ef þorskur undir 55 cm fór yfir 25% í afla var viðkomandi svæði lokað. Á tíma frjálsra veiða, þegar afli var gjarnan í kring um 450 þús. tonn, var veiðiálagið 35-40% af veiðistofninum. Eftir nokkra aflaaukningu eftir botnárið 1983 fór að halla mjög undan fæti 1990 og aflinn fór í sögulegt lágmark 1994 og 95, 170 þús tonn. Þá var gripið til þess ráðs að setja aflareglu, nú skyldu veidd 25% af mældum veiðistofni. Aflinn jókst í 235 þús. tonn árið 2000 en féll svo í um 200 þús.tonn 2002 og var sú skýring gefin að veiðistofninn hefði áður verið ofmetinn. Var mikil rekistefna út af því á þeim tíma. Enn hallaði undan fæti og gripu menn til þess ráðs að lækka aflaregluna og veiða einungis 20% úr stofninum svo þorskafli fór í nýtt sögulegt lágmark 2008, 146 þús. tonn. Enn erum við í lægðinni og erum að þokast yfir 200 þús. tonnin. Að sögn Hafró er stofninn að stækka og sérstaklega er mikil aukning í stórum og gömlum þorski. Smáfiskur er horaður og nýliðun er enn lítil þrátt fyrir að hrygningarstofninn hafi ekki verið stærri síðan 1964.
Makríl- og síldargöngur síðustu ár eru sennilegasta skýringin á því stórfiskur hefur nóg að éta, en hafa ber í huga að þegar makríllinn hverfur af miðunum á haustin er sennilegt að svangur stórþorskurinn snúi sér að heimafiski, þorski, ýsu og öðrum tegundum.

Snúum okkur svo að viðtalinu við forstjóra Hafró í þættinum "Þjóðarauðlindin".
Eftir almennt spjall um hitt og þetta kom að því að Ólafur Arnarson spurði um nýtingarstefnu Hafró: "Hvað segir þú um þessar raddir sem hafa heyrst í nokkur ár, að það sé ekki veitt nóg"?

Forstjórinn svaraði að bragði og spyrillinn sá enga ástæðu til að trufla mál hans með óþarfa spurningum.

Jóhann forstjóri:

"Varðandi það má segja að sú kenning að það sé ekki veitt nóg, hún grundvallast á því að fiskurinn sé magur og rýr og af þeim sökum hafi hann ekki nægan mat og þess vegna þurfi að veiða meira til þess að fiskurinn sem eftir lifir hafi nóg að éta og í sjálfu sér er þetta ekki órökrétt hugsun, ég myndi nú ekki vísa því algjörlega á bug. En til þess að við getum látið þessa kenningu stýra okkar ráðgjöf þá þurfum við náttúrulega að hafa einhver merki um það að þorskurinn sé að drepast úr hor, eða ýsan eða hvaða fiskur sem er, það er nú alveg forsendan. Okkur finnst nú þegar menn eru að fullyrða þetta að þeir séu með svona gögn í höndunum sem sýna fram á nauðsynina á að bregðast við þessu".

"Varðandi þorskinn sérstaklega þá verðum við að gera okkur grein fyrir því að þorskurinn er alveg ótrúleg skepna. Hún er þeim eiginleikum gædd að ef hún hefur nóg að éta þá getur hún náð að komast yfir svo mikið magn á skömmum tíma og þyngst svo mikið að það er alveg með ólíkindum. Þetta er ákveðin aðlögun, sem þorskurinn hefur gengið í gegn um í þróunarsögunni vegna þess að hann hefur náð að tileinka sér þennan lífsstíl, þá getur hann t.d. nýtt sér loðnu sem kemur hér bara eins og elding suður fyrir landið og í kring um landið og hann nær að nýta sér hana og stútfyllir sig af loðnu, sem er mjög orkumikil næring og svo er hún dauð að hrygningu lokinni þannig að þetta er ákveðin sérhæfing sem hann hefur náð að þróa, sem gerið það að verkum að hann getur hámarksnýtt svona toppa".

"Þorskurinn er líka, og það hafa menn gert tilraun með, hann þolir mikið harðræði lengi án þess að deyja, hann verður bara magur og ljótur, en um leið og tækifæri gefst er hann búinn að nýta sér það til að verða feitur og pattaralegur og verðmæt afurð. Þess vegna, ef við veiðum þorskinn vegna þess að hann er eitthvað magur þá munum við aldrei njóta ávinningsins af því að hann verður feitur þegar hann finnur sinn tíma koma, þannig að þetta er dálítið mikilvægt og eins er það að náttúruleg dauðsföll þorsks, jafnvel þó hann sé svangur, eru mjög lág. Eftir að hann er orðinn 2-3 ára þá er það í raun og veru maðurinn, sem er aðal óvinurinn, aðal orsakavaldur dauðsfalla í stofninum. Hann hefur ekki marga aðra óvini og hann mun geta skrimt vel þótt svangur sé".

Það er óásættanlegt að á stærstu rannsóknastofnun landsins skulu starfa menn, sem hafa svona litla þekkingu á fiskifræði og dýrafræði almennt. Dýr, sem eru í svelti hafa minnkað mótstöðuafl og minni hreyfigetu. Þau eru næmari fyrir sjúkdómum og sníkjudýrum og eiga erfitt með að forða sér frá því að verða étin. Góð þrif og góður vöxtur leiðir til betri afkomu en vanþrif og aumingjaskapur valda auknum afföllum. Að halda því fram að þorskurinn sé svo "ótrúleg skepna" að hann geti verið í svelti langtímum saman og sé þannig öðruvísi en dýr flest, er afneitun og óheyrð fáviska. Þegar vöxtur er góður er dánartala lág og öfugt, þegar vöxtur er lélegur hækkar dánartalan. Hvernig Hafró kemst upp með að afneita því að þrif fiska hafi áhrif á afkomu þeirra er mér hulin ráðgáta.

Fullyrðingin um að eftir að hann sér orðinn 2-3 ára eigi hann sér ekki aðra óvini en manninn er dæmalaus. En þetta er því miður algeng skoðun tölvufiskifræðinga, sem halda veiðar séu eini örlagavaldur fiska og með því að takmarka þær stækki fiskstofnar.
Minna má á að rannsóknir sýna að jafnvel skíðishvalir eins og hrefna éta mikið af þorski, selir éta þorsk, sérstaklega ef hann er máttfarinn og slappur og þorskurinn étur eigin afkvæmi í miklum mæli. Þarf ekki að kútta á marga golþorska til að sjá þetta.

 

Ýsa

Jóhann heldur áfram viðalinu:  "Þetta er svona með þorskinn, það er aðeins annað varðandi ýsuna, við höfum getað séð það að þegar stórir árgangar af ýsu koma þá, væntanlega vegna innbyrðis samkeppni þessara einstaklinga í stórum árgöngum, þá er vaxtarhraði heldur minni en í litlum árgöngum. þetta erum við búnir að vera að sjá, það sem einnig er mikilvægt að hafa líka í huga er að ýsan er töluvert langlíf tegund þannig að koma tímar og koma ráð sko, þannig að hún getur líka bætt við sig þyngd og það er það sem við erum að sjá núna í ýsustofninum, þó svo að árgangarnir séu lélegir og kannski einmitt vegna þess að árgangarnir eru lélegir þá erum við að ná að kreista út úr þessum árgöngum 2003 og árgöngunum kring um aldamótin sem uxu frekar hægt vegna þess að það voru svo stórir árgangar, nú eru þeir orðnir gamlir fiskar þeir eru samt ennþá þarna í stofninum og eru að bæta við sig þyngd og eru ástæða þess að menn tala um svo mikið af stórri ýsu, af því að ungu árgangarnir eru lélegir".

Hér er viðurkennt að vöxtur ýsu sé í öfugu hlutfalli við árgangastærð. En Hafró telur að þetta gildi ekki um þorsk eða aðrar tegundir, enda sé þorskur alveg "ótrúleg skepna" að áliti forstjórans.

Árið 1964 skrifaði Jón Jónsson, þáverandi forstjóri Hafró, eftirfarandi í tímaritið Náttúrufræðinginn:
"Of lítil veiði getur verið jafn skaðleg og of mikil veiði. Það hefur t.d. komið í ljós, að þau ár sem mjög sterkir árgangar af þorski hafa verið í aflanum, hefur fiskurinn vaxið hægar en þegar lítið hefur verið af fiski í sjónum. Við skýrum þetta með því, að þegar mikið er um fisk sé ekki nóg fæða í sjónum fyrir allan þann fjölda......"

"Hæfileg grisjun stofnsins er því mikilvæg til þess að viðhalda hámarksvaxtarhraða einstaklinganna, þannig að bezt nýtist framleiðni sjávarins hverju sinni."

Ekki þarf að hafa fleiri orð um þetta, vöxtur er í öfugu hlutfalli við stofnstærð, sé stofninn stór þá er minna fóður á hvern einstakling. Fiskeldismenn og svínabændur vita þetta, fleiri dýr verða að fá meira fóður. En einhvern veginn virðist þetta hafa farið fram hjá Jóhanni forstjóra Hafró.

Stórþorskur

Jóhann heldur áfram og segir frá því hvernig þeir hyggist ná hámarksafrakstri úr þorskstofninum: "Mikilvægt að við gerum okkur grein fyrir því að ráðgjöf Hafró miðar að því að ná hámarksafrakstri út úr viðkomandi stofni og hafa líka til staðar lágmarks áhættu á því að við sköðum stofninn til langs tíma litið. Við erum að tryggja sjálfbærar veiðar og hámarks afrakstur".

"Stór fiskur er mikilvægur til þess að lágmarka áhættuna á að stofninn fari niður þ.e.a.s. stór fiskur gefur af sér lífvænlegri afkvæmi, og þess vegna er alnauðsynlegt að hafa tiltekið hlutfall t.d. 15% eða eitthvað svoleiðis, 15- 20% af stofninum þarf að vera fiskur sem við skilgreinum 8, 10 ára eða eldri fiskur. Við vorum með þetta hlutfall alveg niður í 2-4% fyrir nokkrum árum síðan, áður en efnt var til þessara niðurskurðaraðgerða, og af því við sáum að það var einhvers konar orsakasamband á milli þess að hafa stóran fisk í stofninum og að fá sterka nýliðunarárganga var þetta ein af aðgerðunum að breyta aldurssamsetningunni. Með því myndum við auka líkurnar á því að fá fleiri sterka árganga, sem er algjörlega forsenda fyrir því að auka aflaheimildir því þó svo að þyngd einstaklinganna sé ákaflega mikilvæg, það getur munað 20-30% áhrif til hækkunar eða lækkunar, á afrakstri stofnsins en hins vegar fjöldinn í árganginum sem er ennþá meiri lykilstærð".

Það sem Jóhann fullyrðir hér er algjör vitleysa, enda hefur Hafró margoft lýst yfir að þeir finni ekkert samband milli stærðar hrygningarstofns og nýliðunar. Þegar hrygningarstofn er stór, þá er í honum gamall og stór fiskur. Því er þetta með mikilvægi stóra gamla fisksins hreinn heimatilbúningur, enda hefur nýliðun brugðist í rúman áratug, með þessum gamla fiski.
Hrygningarstofninn hefur verið í örum vexti frá 2004, og tvöfaldast síðan þá. Hefur hann ekki verið stærri síðan 1964. Nýliðun hefur samt ekkert aukist og hjakkar 150 milljón fiska farinu.

Ljóst er að reynslan hefur ekki stutt fullyrðingar forstjórans og spurning hvort ekki sé kominn tími til að hafa það sem sannara reynist.

Mynd 2. Samband hrygningarstofns (rauð lína) og nýliðunar (græn lína) þorsks á Íslandsmiðum 1964-2013. Tímabilið 1964-1983 var meðal nýliðun 220 milljónir 3 ára fiska. Við tilkomu kvótakerfisins 1984 þegar farið var að stjórna aflanum með handafli, verður stigsmunur á nýliðun þorsksins, hún lækkar að meðaltali í um 130 milljónir fiska. Frá 2004 stækkar hrygningarstofninn ört vegna aukins fjölda stórþorsks en nýliðun stendur í stað. Fullyrðing Jóhanns um að stór gamall fiskur gefi meira af sér stenst því ekki.

Röksemdafærsla um ágæti íslenskrar fiskveiðistjórnunar fer í hring.

Í leiðara í Morgunblaðinu laugardaginn 16. ágúst var fjallað um að íslenska fiskveiðistjórnunarkerfið hefði verið fyrirmynd annarra þjóða vegna þess hve gott það væri. Japanir hefðu verið að herma eftir okkur með frábærum árangri, svo góðum að við ættum að læra af þeim, sem sagðir eru lærisveinar okkar.

Undanfarin ár hafa menn verið gerðir út af örkinni til þess að telja öðrum þjóðum trú um að aflamarkskerfi okkar, kvótakerfið, væri upphaf og endir alls og hefði skilað okkur Íslendingum miklum árangri.

Látið er kyrrt liggja að samtvinnuð stjórn veiða með aflakvótum og ráðgjöf sem styður það kerfi hafi leitt af sér að þorskafli hafi minnkað niður í þriðjung þess sem hann var eftir að "kerfið" var tekið í notkun, að aflaheimildir hafi safnast á færri og stærri hendur og að flest smærri sjávarþorp hafi misst aðgang að fiskimiðunum, fólkið hrakið á brott og eignir þess gerðar verðlitlar.
Mér er fyrir minni þegar ég kom til Skotlands fyrir nokkrum árum og menn þar fóru að hæla íslenska kerfinu í hástert. Þá spurði ég: "Hvaðan fenguð þið þær upplýsingar"? Úr bæklingi frá íslenska sjávarútvegsútvegsráðuneytinu, var svarið. " Einmitt það" svaraði ég.

Öðru sinni flutti ég fyrirlestur í Póllandi um íslenska kerfið og hvernig það hefði leitt til aflaminnkunar, fólksflótta og örbirgðar í hinum smærri sjávarbyggðum. Þá sagði maður í salnum: "Þú ert greinilega ekki sammála Ragnari Árnasyni". Þetta var þegar Pólverjar voru að reyna að koma í veg fyrir að ESB innleiddi hjá þeim kvótakerfi.

Hér að neðan fylgir leiðari Mogga, sem lofar aflamarkskerfið og notar hringlógikk til þess að sanna ágæti þess: Við sögðum Japönum að kerfið væri gott, þeir fóru að prófa og komist að því sama og við eigum að læra af þeim og halda kerfinu áfram.

Ein rök eru að hefði ekki kerfið komið til hefði hér verið allt í rúst. Ekki er reynt að meta hvernig okkar hefði gengið ef beitt hefði verið sóknarmarki líkt og í Færeyjum. 

Hér er leiðarinn úr Mogga og ekki horfir nú vel fyrir gagnrýnendum og andstæðingum kvótakerfisins ef það er þessi stefna sem stjórnar aðgerðum stjórnvalda. Feitletranir eru á ábyrgð bloggfæranda: 

Japanir fikra sig í rétta átt

Fiskveiðistjórnarkerfið íslenska hefur um árabil verið öðrum þjóðum fyrirmynd og æ fleiri hafa séð kosti þess að nýta sér kvótakerfi með varanlegum framseljanlegum veiðiheimildum við stjórn fiskveiða. Hagkvæmnin sem kerfið hefur skilað hér á landi er ótvíræð og hefur leitt til þess að sjávarútvegurinn hefur þróast úr því að þurfa ítrekað að leita til ríkisins, líkt og þekkist víða erlendis þar sem útgerðin er niðurgreidd, yfir í að vera arðbær atvinnugrein og undirstaða efnahagslífs og velferðar í landinu.

Mbl.is greindi í fyrradag frá því að Japan hefði verið að stíga skref í þessa átt með ágætum árangri á afmörkuðum sviðum. Á vefnum Seafoodsource. com er sagt frá því að fyrir þremur árum hafi á tilteknu svæði í Japan verið brugðist við minnkandi rækjustofni með því að úthluta kvótum þannig að miðað var við veiðireynslu síðustu fimm ára á undan og úthlutunin höfð nokkrum prósentum minni en veiðin á því tímabili. Að auki voru gerðar kröfur um möskvastærð til að hlífa minni rækjunni og er árangurinn af því sá að nú er stærri og verðmætari rækjan um 70% veiðinnar en var áður aðeins 20- 30%.

Breytingin er einnig sú að í stað þess að stundaðar væru samkeppnisveiðar á skömmum tíma með tilheyrandi óhagræði, hefur veiðitímabilið lengst og fersk rækja kemur á markaðinn þegar eftirspurn er mikil, sem skilar hærra afurðaverði. Í Japan er vilji til að stíga frekari skref í þessa átt og fyrirhugað að beita kvótakerfi við fiskveiðistjórnun fleiri tegunda, svo sem við makrílveiðar.

Í tíð fyrri ríkisstjórnar hér á landi var margt reynt til að grafa undan því fiskveiðistjórnarkerfi sem komið var á fyrir um aldarfjórðungi og rúmlega það. Stærri hluti veiðanna en áður var tekinn út úr kerfinu með því óhagræði sem slíku fylgir og að auki var viðbótarskattlagningin slík að hún sýndi einbeittan vilja til að knésetja fyrirtækin í greininni. Þó að þetta hafi skaðað greinina mikið, og þar með allt atvinnu- og efnahagslíf í landinu, tókst fyrri valdhöfum ekki að umbylta greininni þannig að hún yrði aftur svo veikburða að hún félli í fang ríkisins sem gæti í framhaldinu stokkað hana upp að eigin geðþótta og með þeim fordómum sem einkenndu viðhorf fyrri ríkisstjórnar í garð sjávarútvegsins.

Nú er unnið að því að endurskoða starfsumhverfi sjávarútvegsins og mikilvægt að þeirri vinnu ljúki sem fyrst og á sem farsælastan hátt. Í því sambandi er full ástæða til að taka mið af því að aðrar þjóðir hafa horft til Íslands sem fyrirmyndar vegna þess hvernig staðið hefur verið að stjórn fiskveiða á síðustu áratugum, með fyrrnefndum undantekningum. Því má segja að við ættum að leitast við að læra af þeim sem hafa lært af okkur og lagfæra hið fyrsta það sem aflaga hefur farið í fiskveiðistjórnarkerfinu á síðastliðnum árum.

Ísland getur lært af lærisveinum sínum í sjávarútvegi.

--------------------------------

Það sem segir í niðurlagi leiðarans sýnir að röksemdafærslan hefur farið í hring. 

Brátt eru á dagskrá ný lög um stjórn fiskveiða, sem miða að því að festa núverandi kerfi í sessi, tryggja að venjulegir landsmenn verði áfram sviftir réttindum til fiskveiða á eigin miðum. Ég hef reynt að alþingismenn virðast synda fljótandi að feigðarósi í þessum málum og vilja ekki gera sér grein fyrir þeim skaða sem kvótakerfið hefur valdið landsmönnum. Allt brendit til þess að þeir munu stimpla tillögur stjórnvalda um að festa kerfið í sessi og gera samning við kvótahafana í 20-40 ár og útiloka þannig fólkið í sjávarbyggðunum í jafn langan tíma.

Í hvers lags landi búum við eiginlega? 

Forstjóri Hafró opinberar fáfræði sína í fiskifræði

Þann 3. júlí 2014 var viðtal við Jóhann Sigurjónsson forstjóra Hafró á útvarpi Sögu, í þættinum "Þjóðarauðlindin", sem Ólafur Arnarson hagfræðingur heldur úti. Eftir almennt spjall um hitt og þetta kom að því að Ólafur spurði um nýtingarstefnu Hafró:  Hvað segir þú um þessar raddir sem hafa heyrst í nokkur ár, að það sé ekki veitt nóg?

Var nú sem skrúfað væri frá krana, forstjórinn talaði í belg og biðu og spyrillinn sá enga ástæðu til að trufla mál hans með óþarfa spurningum.

Jóhann forstjóri:

"Varðandi það má segja að sú kenning að það sé ekki veitt nóg, hún grundvallast á því að fiskurinn sé magur og rýr og af þeim sökum hafi hann ekki nægan mat og þess vegna þurfi að veiða meira til þess að fiskurinn sem eftir lifir hafi nóg að éta og í sjálfu sér er þetta ekki órökrétt hugsun, ég myndi nú ekki vísa því algjörlega á bug. En til þess að við getum látið þessa kenningu stýra okkar ráðgjöf þá þurfum við náttúrulega að hafa einhver merki um það að þorskurinn sé að drepast úr hor, eða ýsan eða hvaða fiskur sem er, það er nú alveg forsendan. Okkur finnst nú þegar menn eru að fullyrða þetta að þeir séu með svona gögn í höndunum sem sýna fram á nauðsynina á að bregðast við þessu".

"Varðandi þorskinn sérstaklega þá verðum við að gera okkur grein fyrir því að þorskurinn er alveg ótrúleg skepna. Hún er þeim eiginleikum gædd að ef hún hefur nóg að éta þá getur hún náð að komast yfir svo mikið magn á skömmum tíma og þyngst svo mikið að það er alveg með ólíkindum. Þetta er ákveðin aðlögun, sem þorskurinn hefur gengið í gegn um í þróunarsögunni vegna þess að hann hefur náð að tileinka sér þennan lífsstíl, þá getur hann t.d. nýtt sér loðnu sem kemur hér bara eins og elding suður fyrir landið og í kring um landið og hann nær að nýta sér hana og stútfyllir sig af loðnu, sem er mjög orkumikil næring og svo er hún dauð að hrygningu lokinni þannig að þetta er ákveðin sérhæfing sem hann hefur náð að þróa, sem gerið það að verkum að hann getur hámarksnýtt svona toppa".

"Þorskurinn er líka, og það hafa menn gert tilraun með, hann þolir mikið harðræði lengi án þess að deyja, hann verður bara magur og ljótur, en um leið og tækifæri gefst er hann búinn að nýta sér það til að verða feitur og pattaralegur og verðmæt afurð. Þess vegna, ef við veiðum þorskinn vegna þess að hann er eitthvað magur þá munum við aldrei njóta ávinningsins af því að hann verður feitur þegar hann finnur sinn tíma koma, þannig að þetta er dálítið mikilvægt og eins er það að náttúruleg dauðsföll þorsks, jafnvel þó hann sé svangur, eru mjög lág. Eftir að hann er orðinn 2-3 ára þá er það í raun og veru maðurinn, sem er aðal óvinurinn, aðal orsakavaldur dauðsfalla í stofninum. Hann hefur ekki marga aðra óvini og hann mun geta skrimt vel þótt svangur sé".

Það er óásættanlegt að á stærstu rannsóknastofnun landsins skulu starfa menn, sem hafa svona litla þekkingu á fiskifræði og dýrafræði almennt. Dýr, sem eru í svelti hafa minnkað mótstöðuafl og minni hreyfigetu. Þau eru næmari fyrir sjúkdómum og sníkjudýrum og eiga erfitt með að  forða sér frá því að verða étin. Góð þrif og góður vöxtur leiðir til betri afkomu en vanþrif og aumingjaskapur veldur auknum afföllum. Þorskurinn er ekki svo "ótrúleg skepna" að hann komist hjá að hlýða náttúrulögmálunum.

Lítum á gögn frá Færeyjum sem sýna hvernig dánartala er háð vexti: Þegar vöxtur er góður er dánartala lág og öfugt, þegar vöxtur er lélegur hækkar dánartalan.

Myndin sýnir heildar dánartölu 3, 4, 5 og sex ára þorsks við Færeyjar tímabilið 1987-2005. Punktalínan ofan við myndina sýnir vöxt þorsks frá fjórða til fimmta aldursárs. Fram kemur að vöxturinn breytist reglulega á tímabilinu.

Þarna má sjá að þegar vöxtur er lélegur 1989 þá er dánartala há og hæst hjá elsta fiskinum því hann þarf mest fóður, sem er af skornum skammti. 1993 þegar vöxtur er góður er dánartalan lág hjá öllum árgöngum, um 33%, allir hafa nóg að éta.

Þetta breytist svo aftur 1997, lélegur vöxtur og há dánartala mest hjá elsta og stærsta fiskinum.

Hvernig Hafró kemst upp með að afneita því að þrif fiska hafi áhrif á afkomu þeirra er mér hulin ráðgáta.

Jóhann heldur áfram viðalinu: 

Ýsa
"Þetta er svona með þorskinn, það er aðeins annað varðandi ýsuna, við höfum getað séð það að þegar stórir árgangar af ýsu koma þá, væntanlega vegna innbyrðis samkeppni þessara einstaklinga í stórum árgöngum, þá er vaxtarhraði heldur minni en í litlum árgöngum. þetta erum við búnir að vera að sjá, það sem einnig er mikilvægt að hafa líka í huga er að ýsan er töluvert langlíf tegund þannig að koma tímar og koma ráð sko, þannig að hún getur líka bætt við sig þyngd og það er það sem við erum að sjá núna í ýsustofninum, þó svo að árgangarnir séu lélegir og kannski einmitt vegna þess að árgangarnir eru lélegir þá erum við að ná að kreista út úr þessum árgöngum 2003 og árgöngunum kring um aldamótin sem uxu frekar hægt vegna þess að það voru svo stórir árgangar, nú eru þeir orðnir gamlir fiskar þeir eru samt ennþá þarna í stofninum og eru að bæta við sig þyngd og eru ástæða þess að menn tala um svo mikið af stórri ýsu, af því að ungu árgangarnir eru lélegir".

Hér er viðurkennt að vöxtur ýsu sé í öfugu hlutfalli við árgangastærð. En Hafró telur að þetta gildi ekki um þorsk eða aðrar tegundir, enda er þorskur alveg "ótrúleg skepna" að áliti forstjórans.



Stórþorskur
Jóhann heldur áfram og segir frá því hvernig þeir hyggist ná hámarksafrakstri úr þorskstofninum:

"Mikilvægt að við gerum okkur grein fyrir því að ráðgjöf Hafró miðar að því að ná hámarksafrakstri út úr viðkomandi stofni og hafa líka til staðar lágmarks áhættu á því að við sköðum stofninn til langs tíma litið. Við erum að tryggja sjálfbærar veiðar og hámarks afrakstur".

"Stór fiskur er mikilvægur til þess að lágmarka áhættuna á að stofninn fari niður þ.e.a.s. stór fiskur gefur af sér lífvænlegri afkvæmi, og þess vegna er alnauðsynlegt að hafa tiltekið hlutfall t.d. 15% eða eitthvað svoleiðis, 15- 20% af stofninum þarf að vera fiskur sem við skilgreinum 8, 10 ára eða eldri fiskur. Við vorum með þetta hlutfall alveg niður í 2-4% fyrir nokkrum árum síðan, áður en efnt var til þessara niðurskurðaraðgerða, og af því við sáum að það var einhvers konar orsakasamband á milli þess að hafa stóran fisk í stofninum og að fá sterka nýliðunarárganga var þetta ein af aðgerðunum að breyta aldurssamsetningunni. Með því myndum við auka líkurnar á því að fá fleiri sterka árganga, sem er algjörlega forsenda fyrir því að auka aflaheimildir því þó svo að þyngd einstaklinganna sé ákaflega mikilvæg, það getur munað 20-30% áhrif til hækkunar eða lækkunar, á afrakstri stofnsins en hins vegar fjöldinn í árganginum sem er ennþá meiri lykilstærð".

Þetta er algjör vitleysa, enda hefur Hafró margoft lýst yfir að þeir finni ekkert samband milli stærðar hrygningarstofns og nýliðunar. Þegar hrygningarstofn er stór, þá er í honum gamall og stór fiskur.

Því er þetta með mikilvægi stóra gamla fisksins hreinn heimatilbúningur, enda- hefur nýliðun brugðist í rúman áratug, með þessum gamla fiski. - Þarf frekari vitnanna við?

Lesa má hér meira um samband hrygningarstofns og nýliðunar.

Hafi menn óslökkvandi löngun til að hlusta á allt viðtalið við forstjórann  þá er það hér:

Erfitt að spá um laxveiðina? - Það er nú það

Veftímaritið Flugufréttir hafði samband við mig í febrúar sl. og bað um laxaspá fyrir sumarið. Af reynslu veit ég að þá verður að stíga varlega til jarðar og ekki taka of djúpt í árinni því það getur haft áhrif á veiðileifasölu í báðar áttir. En þegar maður fæst við laxarannsóknir verður ekki hjá því komist að hafa skoðun og gefa álit.

Þegar séð var í hvert stefndi í þótti Flugufréttum ástæða til að rifja upp spár fyrir sumarið og 4. júlí birtu þeir þetta: 

Smálaxagöngurnar sem flestir vonuðu að myndu skila sér með Jónsmessustraumum um síðustu helgi, stærsta straumi sumarsins, komu ekki. Ástandið virðist, samkvæmt þessum tölum vera einna verst í ánum á Vesturlandi, en þær gefa um það bil 40% af laxveiðinni hérlendis.

Um miðjan febrúar báðum við fiskifræðinga að spá um laxveiðina í ár. Þeir voru ekki sammála. Jón Kristjánsson sagði: "Ef ég man rétt, þá var maí á síðasta ári mjög kaldur og sumarið eitt það kaldasta í mörg ár. Það lofar aldrei góðu. Vorið var líka úrkomulítið en þá ganga seiðin til sjávar í glæru vatni en það eykur líkurnar á því að þau verði drepin (étin af flugvargi, innskot JK). Þannig að möguleikarnir á stórgöngum smálaxa eru ekki miklir á komandi sumri," sagði Jón í febrúar.

Sigurður Már Einarsson á Veiðimálastofnun var hins vegar bjartsýnn. Hann sagði: "Seiðavísitalan gefur sterklega til kynna að laxveiðin verði góð á sumri komanda," segir hann og undirstrikar að hann sé eingöngu að tala um laxveiðiárnar á Vesturlandi, þær sem hann hefur fylgst með og rannsakað síðustu ár.. "Í ánum eru til mælingar á seiðavísitölunni mörg ár aftur í tímann, í sumum tilvikum allt aftur til ársins 1985. Þetta eru ansi langar gagnaraðir sem eru mjög verðmætar heimildir. Ég hef verið að skoða og tengja seiðamagnið í ánum við það sem skilar sér til baka í árnar. Þetta er m.a. hægt með því að lesa upplýsingar úr hreistri laxins ... en eins og allir vita, þá geta ófyrirsjáanlegar aðstæður gripið inn í, veðurfar og breytt skilyrði í hafinu. En þetta lítur vel út og ég er bjartsýnn," sagði hann í febrúar.

Það er víst ekki miklu við þetta að bæta, nema að árétta að afkoma seiðanna að vori í ánum, skilyrðin sem þau mæta þegar þau koma í sjó og sjávarskilyrði almennt virðast ráða meiru en fjöldi seiða í ánum haustið áður en þau ganga út.

Dræm laxveiði kemur mönnum í opna skjöldu

Grín- og sorgarþáttur um úthlutun aflaheimilda.

Sjávarútvegsráðherra gaf út aflaheimildir hér um daginn ákvað að fylgja alfarið ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar um leyfilegan heildarafla fyrir næsta fiskveiðiár. Sjávarútvegsráðherra Íslands hefur þar með ekkert með ráðgjöfina að gera, hún er "alfarið" í höndum forstjóra Hafró og ICES í Kaupmannahöfn. Þetta kom fram í viðtali við hann á Ríkisútvarpinu þann 27, júní s.l.

Í eina tíð áttum við ráðherra sem höfðu þekkingu, kynntu sér málin og tóku sjálfstæðar ákvarðanir. Aldrei var það til þess að allt færi norður og niður, þvert á móti. Hér má nefna þá Lúðvík Jósefsson og Mattías Bjarnason.

Sigurður Ingi sagði í viðtalinu að vonir væru bundnar við aukna loðnuveiði. 
Hvernig í ósköpunum er hægt að segja fyrir um loðnuveiðar 2015 og byggja þá á mælingum á 1 árs loðnu 2013? Slíkar ágiskanir hafa enda oft brugðist.

Sigurður Ingi hefur áhyggjur af nýliðun í bolfiski. „Vissulega eru það vonbrigði að stofninn skuli ekki hafa stækkað meir heldur en menn höfðu verið með væntingar með síðustu árin. Hins vegar er veiðistofninn og hrygningarstofninn í sögulegu hámarki síðastliðinna 30 ára og þótt hann hafi lést, það er að meðalþyngdin hafi verið að minnka frá síðasta ári og það er ástæðan fyrir minni ráðgjöf, það sýnir að okkur hefur að tekist að byggja upp stofninn, en af hverju hann er að léttast og nýliðunin er eins og hún er er áhyggjuefni og við höfum ekki skýringar á því og ekki Hafró heldur.“

Þetta er nú ekki svo erfitt að skýra. Stefnan hefur verið að veiða lítið úr stofninum, 20% og friða fisk sem er undir 1 og hálfu kílói (55 cm). Miskunnarlaust er svæðum lokað hlutfall 55 cm fisks í afla fer yfir 25%.
Þegar fiskar horast undir svona kringumstæðum er það vegna þess að ekki er nægt fóður fyrir hvern og einn þeirra: Stofninn er orðinn of stór fyrir fæðuframboðið. Smáfiskurinn sveltur og vex hægt, sá stóri er líka svangur og leggur sér smáfisk til munns, líka sína eigin afhvæmi. Ástæða aukningar í stórþorski er m.a. auknar makrílgöngur, en þegar hann hverfur af miðunum á haustin eykst át á öðrum fiski.

Í stórum stofni er ekki pláss fyrir aukna nýliðun. Nýliðarnir eru annað hvort sveltir eða étnir.
Fiskar hafa ekki eilíft líf og þegar stóru fiskarnir drepast eftir hrygningu eða úr elli, skapast tækifæri, pláss og matur, fyrir ungfisk og nýliðun eykst. Þetta er orsökin fyrir reglulegum sveiflum í mörgum fiskstofnum. Séu gögn skoðuð aftur í tímann sést að yfirleitt sveiflast nýliðun og stofnstærð í öfugum fasa.

Ég get því sagt Sigurði Inga og Hafró það að leiðin til að auka nýliðun sé að auka veiðar verulega. Auk þess hefði það tugmilljarða bónus í för með sér strax. Ég reikna samt ekki með að ráðamenn hlusti nú frekar en endranær, þrátt fyrir áratuga hrakfarir Hafró í fiskveiðiráðgjöf.

Við þetta má bæta er að líklega er þorskstofninn farinn að minnka og verði haldið í 20% aflaregluna mun kvótinn óhjákvæmilega minnka.

               --------

Hér til hliðar má sjá samband hrygningarstofns, rauða línan, og nýliðunar, græna línan, hjá þorski, ýsu og ufsa í Færeyjum. Þarna hafa stofnstærð og nýliðun verið plottuð í tímaröð. 3 ára meðaltal, skammtíma sveifla, er dregið frá 9 ára meðaltali (langtíma leitni). Þannig fæst stofn- og nýliðunarsveifla, í kring um meðaltal.

Greinilega má sjá öfugt samband hrygningarstofns og nýliðunar: Stór hrygningarstofn gefur lítið af sér og öfugt. Þegar stofn er stór er ekki pláss fyrir ungviði. Hins vegar, þegar stofn er lítill, eru meiri möguleikar fyrir ungviði að vaxa upp.

 

 

 

Hér má sjá stærð hrygningarstofns (rautt) og fjölda nýliða (svart) í tímaröð hjá þorski í írska hafinu. Eftir að farið er að að stjórna veiðunum af alvöru, draga úr sókn, um 1988, fer sambandið út um þúfur, því þá er aflinn ákveðinn við skrifborð í landi. Hér er öfugt samband mjög greinilegt, stór stofn gefur lítið af sér.   

Hér er nánari lesning um hrakfarir fiskveiðistjórnunar á Íslandi.

Hér má sjá meira ( á ensku) um samband hrygningarstofns og nýliðunar og lýsingu á þeim aðferðum sem ég hef beitt til að draga fram sambandið. Áður, og enn, er litið á stofntölur sem raunstærðir stærðir. en í raun eru stofnstærðir hlutfallslegar. Á einum tíma getur 1000 tonna stofn verið stór, á öðrum tíma getur hann verið lítill, allt eftir því hvernig fæðuskilyrðin eru í hafinu.

 

 

Spillt meingallað og ranglátt kvótakerfi - bréf til alþingismanna

Við fjórir félagar skrifuðum bréf til allra alþingismanna þar sem við bentum á galla kvótakerfisins og hröktum ýmsar fullyrðingar um ágæti þess og hvernig sú fiskveiðistefna sem Hafró hefur fylgt undanfarin 30 ár hefur brugðist. Bentum við þeim á að um eitt mikilvægasta efnahagsmál þjóðarinnar væri að ræða og báðum þá að kynna sér gaumgæfilega samantekt okkar.

Engin efnisleg svör hafa borist, enda virðast þingmenn vera uppteknir af því að biðja hvern annan að þegja:

 

Til allra alþingismanna:

Innihaldslausar fullyrðingar og ósannindi um kvótakerfið og árangur fiskveiðistjórnunar.

Bakgrunnur kerfisins  er að  Hafrannsóknastofnun hafði lofað í mörg ár að með vísindalegri stjórn veiðanna væri unnt að hámarka afrakstur fiskimiðanna, afli yrði hámark þess sem miðin gæfu af sér og yrði jafn og stöðugur.  Í upphafi, þegar talað var fyrir vísindalegri stjórn veiða,  var því lofað að jafnstöðuafli þorsks yrði 500 þús tonn á ári.

Þegar útlendingar hurfu af miðunum 1976  var svo hægt að hefjast handa við að stjórna veiðunum og fiskifræðingar Hafró lögðu línuna:  Draga úr veiðum á smáfiski svo hann fengi að vaxa og dafna og veiðast stærri.

Þessi hugmyndafræði gekk ekki upp, fiskur fór að léttast og afli minnkaði. Þorskaflinn árið 1983 datt niður í  300 þús tonn, sem þótti þá algjört hrun í afla. Tækifærið var notað til að setja kvótakerfið á. Vísindamenn reyndu ekki að skýra hvers vegna þetta hafði gerst en börðu hausnum við steininn og héldu áfram að reyna að byggja upp þorskstofninn án árangurs.  Nú er þorskafli um 200 þús. Tonn, en var 300 þús tonn 1983 þegar menn héldu að stofninn væri hruninn og kerfið var sett á. Aflinn var  4-500 þús tonn í frjálsri sókn áður en landhelgin var færð út.

Hér á eftir eru teknar fyrir ýmsar fullyrðingar,  sem hafa verið hafðar í frammi og athugað í ljósi reynslunnar hvort þær eigi sér einhverja stoð:

1. Íslenska kvótakerfið er besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi. Þetta er algeng ályktun kvótasinna og viðtekinn sannleikur í áróðri LÍÚ.

Rangt. Þetta aflamarkskerfi svokallað ber í sér alla þá galla, sóðaskap og spillingu sem þekkt er í útgerð og fiskveiðum: A. Brottkast. B. Tegundasvik. C. Undanskot frá vigtun.

2. Á íslandi er best rekni sjávarútvegur í heimi.

Rangt. Milljarðatap og afskriftir eru fastir þættir í fréttum af útgerðum. Endurnýjun hæg og nánast engin utan smábátaútgerðar sem á í vök að verjast vegna skorts á aflaheimildum. Útgerðir leigja frá sér aflaheimildir (sameign þjóðarinnar) fyrir okurverð;  mörg dæmi um að mestur hluti afurðaverðs gangi til seljanda aflaheimildanna. Áróður LÍÚ gegn veiðigjöldum er að þau séu of íþyngjandi og séu að - eða búin að - setja útgerðir í rekstrarþrot. Fréttir af rekstrarþröng smábátaútgerða nær óþekktar. Hér er lagt til og talið utan allrar áhættu að gefa handfæraveiðar frjálsar með þeirri varkárni þó að smábátum sé ekki att til veiða í illviðrum.

 

3. Haldið er fram að hagkvæmara sé að sækja fisk með fáum skipum og stórum en mörgum og smáum.

Rangt. Það er margsannað og allir útreikningar sýna að kostnaður pr. rekstrareiningu á stærri skip (togara) er MARGFALDUR í samanburði við smábátaútgerðir.

Auk þess er ekki alltaf spursmál um  það sem hagfræðingar kalla hagræðingu eða gróða við fiskveiðar heldur hve marga fiskveiðarnar geta brauðfætt, og er þá t.d. átt við að margar fjölskyldur geta haft lifibrauð sitt af útgerð og styðja samfélagið með sköttum sínum og gjöldum auk þess að skapa veltu í samfélaginu.

5. Því er haldið fram af fiskifræðingum Hafrannsóknastofnunar að botnfiskstofnar við Kanada og Nýfundnaland hafi horfið vegna OFVEIÐI.

Þessi kenning stenst varla í ljósi þess að mælingar fyrir hrun sýndu til muna sterkari stofn en skilaði sér í veiddum fiski. Það er mjög lítið rætt um að lækkað hitastig breytti ætisskilyrðum á veiðislóðum á þessum tíma, nokkuð sem olli hægari vexti og aukinni dánartölu. Gögn sýna greinilega að fiskurinn veslaðist upp af hungri. Friðun á smáfiski skilar ekki sterkari veiðistofni nema því aðeins að nægt fæðuframboð sé fyrir hendi. Það er líffræðileg staðreynd sem öllum á að vera vel skiljanleg.

 

Árangur af verndarstefnu Hafrannsóknastofnunar er minni en  ENGINN því nú fiskum við minna en við veiddum fyrir daga kvótakerfisins og fyrir útfærslu fiskveiðilögsögunnar úr 6 mílum í 12.

Afskipti og verndun Hafró virðist hafa orðið að stórslysi í öllum samanburði við fyrra ástand. Helstu nytjastofnar okkar í botnfiski skila ekki nema hluta þess sem áður veiddist. Þrátt fyrir þetta og margar rökréttar og faglegar ábendingar heldur Hafró áfram sinni stefnu og neitar að ræða hvað fari úrskeiðis. Eina svarið sem fæst er að fara þurfi varlega til að koma í veg fyrir ofveiði.

Færeyingar tóku upp íslenska kerfið undir lok síðustu aldar og notuðu það í tvö ár. Eftir þá reynslu lögðu þeir það niður og gefa því falleinkunn í öllum efnum.

Færeyingar hafa engar auðlindir aðrar en fiskveiðar svo þetta segir mikla sögu. Þeir nota sóknarkerfi þar sem því verður við komið og tryggja með því að allur veiddur fiskur kemur á land. Eru líkur á því að við getum talist hafa stöðu til að segja Færeyinga ófæra um að hafa vit fyrir sér í tengslum við sjósókn?

Ef sú kenning fiskifræðinga er rétt að fiskistofnar við Ísland séu í lægð vegna ofveiði og þoli ekki að veitt sé í líkum mæli og áratugum fyrir vísindalega verndun er ástæða til að staldra við nokkur atriði.

Þegar afli brást í verstöðvum á Suðurnesjum og allt umhverfis Ísland eins og oft gerðist á miðöldum (fólk féll úr hungri) er útilokað að kenna ofveiði um. Ef "meint lægðarástand" þorsk-og ýsustofna við Ísland má rekja til ofveiði undangenginna 30 ára, ÞRJÁTÍU ára, af hverju var ekki traustur jafnstöðuafli á miðum okkar allt fram á tíma stórvirkra botnvörpunga? Svarið við þessu er auðvitað að þetta tal um ofveiði er stórlega ýkt og líklega þó öllu heldur hreint bull.

Vöxtur þorsks og ýsu hefur lengi lélegur, nokkuð sem bendir til takmarkaðrar fæðu en í ofveiddum fiskstofni er fæða í yfirmagni og vöxtur góður. Sveiflur í fiskstofnum eru eðlilegar og ef viðhöfð er jöfn aflaráðgjöf ár eftir ár er það vísbending um vannýtingu fiskistofna.

Úthlutun aflaheimilda er frá 1. september til eins árs í senn og úthlutun myndar ekki eign.

Samt sem áður hefur útgerðum verið heimilað að nota aflaheimildir til andlags/veðsetningar við lántökur. Þetta hefur leitt af sér skýlaust brot á lögunum með því að útgerðir hafa selt skip og aflaheimildir aðskilið eftir geðþótta. Þetta ákvæði er því markleysa í framkvæmd og engar breytingar þar í augsýn. Þar við bætist að þrátt fyrir að kvótinn sé þjóðareign samkv. lögum, leyfist útgerðum hindrunarlaust að leigja frá sér aflaheimildir allt að 50% úthlutunar á opinberum uppboðsmörkuðum!

Norðmenn hafa áttað sig á því að fiskveiðar á að stunda í hlutfalli við fiskgengd á mið og að hættulegt geti verið að veiða of lítið.

Í Barentshafi hefur verið veitt langt umfram tillögur fiskifræðinga í mörg ár og stofninn hefur sífellt stækkað og nú eru veidd þar um ein milljón tonna af þorski. Þeir hafa þeir gefið frjálsar veiðar öllum bátum að 11 metrum. Og þetta á við um veiða á öll þau veiðarfæri sem hefð er fyrir. Af hverju eru handfæraveiðar ekki frjálsar hjá okkur? Er virkilega talin hætta á að handfæri ógni fiskistofnum? Það getur varla verið satt.

Er það pólitískt markmið að nota öll tækifæri til að banna fólki að bjarga sér? Í meira en þúsund ár fiskuðu íbúar sjávarþorpanna umhverfi Ísland í sátt við náttúru lands og sjávar. Og þorpin umhverfis landið byggðust upp kringum útgerð og vinnslu aflans. Í dag er mannlíf margra þessara sjávarþorpa nánast svipur hjá sjón, enda  í nokkrum skilningi komið á uppboðsmarkaði kvótagreifa LÍÚ.

 

Að lokum

Í byrjun apríl s.l. birtust  niðurstöður úr nýjasta ralli Hafró en það er þeirra mæling á stærð fiskstofna og er notuð  til að ákvarða aflamark næsta árs.

Þar kemur fram að vísitala þorsks hefur  lækkað 2 ár í röð, samtals um 25% frá 2012, og lítil von sé um betri nýliðun.  Um nokkurt skeið hefur verið dregið úr sókn til að stofninn muni stækka en það gengur ekki eftir, þvert á móti. Með þessari litlu sókn, 20%,  miðað við 35% fyrir kvótakerfi, hafa tapast gríðarleg verðmæti.

 

Virðingarfyllst:

Árni Gunnarsson f.v.  ferskfiskmatsmaður   -   [e-mail]

Grétar Mar jónsson skipstjóri  -  sími 8451546

Jón Kristjánsson fiskifræðingur   -   [e-mail]

Sigurjón Þórðarson líffræðingur  -  [e-mail]

Þorskurinn á niðurleið. Hvað gera 20% aflareglumennirnir nú?

Nú er að koma fram það sem ég hef bent á sl. 2 ár, að þorskstofninn myndi fara niður.
Þó allt sé logandi af stórþorski allt í kring um landið virðist svo að niðursveiflan sem mælingin gefur til kynna liggi í vöntun á smáfiski. Þrátt fyrir að hrygningarstofninn sé nú sá stærsti í áratugi hefur verið nýliðunarbrestur undanfarin ár. Stór hrygningarstofn skilar ekki þeim árangri sem Hafró hefur stefnt að enda er það öfugt við náttúrulögmálin. Þegar stofn verður of stór grípur náttúran til sinna ráða. Helmingi minna er nú tekið úr stofninum en þegar við vorum að veiða 450 þús. tonn, eða 20% nú í stað 35% áður. Það eru ansi margir milljarðatugir, sem tapast árlega með því að veiða ekki meira - með þessum líka fína árangri sem nú liggur fyrir.

En skýringar Hafró á lækkun vísitölunnar vantar ekki, ef einhver skilur þá þessa samsuðu:

"Minna fékkst af mörgum tegundum en undanfarin tvö ár, hugsanlega vegna áhrifa annarra þátta en stofnstærðar. Árin 2005-2013 hækkaði vísitala þorsks í vorralli mun meira en stærð viðmiðunarstofns í stofnmati. Að sama skapi eru líkur á að vísitalan í ár sem er nokkru lægri en í fyrra, vegi aðeins að hluta til lækkunar áætlaðrar stærðar viðmiðunarstofns þorsks".

2013 árgangurinn lítill