Aflaráðgjöf Hafró ber vott um fádæma skort á fagmennsku og sjálfsgagnrýni.

Eftir magurt kvótaár, gekk óvenju mikið magn þorsks til hrygningar. Menn sögðust ekki hafa orðið varir við jafn mikinn fisk svo árum skipti. Það varð þó ekki landburður af fiski, til þess var kvótinn allt of lítill, vertíðarflotinn reyndar að, engu orðinn. Fremur má segja að það hafi verið landgangur af þorski. Bátar voru að fylla sig í fjöruborðinu alls staðar.
Því var búist við aukningu á aflaheimildum enda aflabrögð verið góð og línuveiði afburðagóð.
Hafró fór í rall í mars eins og venjan er, í vitlausu veðri og niðurstaðan í takt við það, stofnvísistalan hafði lækkað um15%.
Minnkun aflaheimilda var í vændum en menn voru þó vongóðir að hún yrði ekki mikil því fiskur virtist um allan sjó. En því var ekki að heilsa, Skúlagatan lagði til 30% niðurskurð í þorski, auk samdráttar í ýsu, ufsa, kola, steinbít og fleiru sem menn tóku varla eftir, vegna svartnættisins í þorskinum.

Menn höfðu reyndar búið sig undir niðurskurð, því svo hefur virst sem mest tillit sé tekið til rallsins við stofnmatið og lítið tekið tillit til annara þátta svo sem aflabragða og reynslu sjómanna. Enginn átti þó von á svona miklum niðurskurði. Skýringin var að Hafró tók allt í einu upp hjá sjálfri sér að færa aflaregluna niður. Í stað þess að veidd væru 25% veiðistofnsins, vilja þeir nú aðeins láta veiða 20%. Kenna þeir um að allt of oft hafi verið farið fram úr tillögunum á liðnum árum og því að veiðin skríði oft upp að 30% þegar árið er gert upp.
Merkileg er þessi nákvæmni Hafró. Það er almennt álit að lítið sé að marka svona stofnmælingar, togararöll eins og þau eru gjarnan kölluð. Skekkjumörk eru mikil, menn tala um 20-50%. Þess vegna er ansi merkilegt að vera að hengja sig í að veiði hafi farið örfá prósent fram yfir ráðgjöf.
Hér um árið gagnrýndu Hafrómenn, með Gunnar Stefánsson í fararbroddi, Kanadamenn fyrir að stofnmælingar þeirra væru snar vitlausar, þess vegna hefðu þeir ekki séð að stofninn hefði verið kominn að fótum fram. Spurður þess hvort slíkt gæti gerst hér, var á Gunnari að skilja að þeir væru heimsliðið í stofnmælingum.
Skömmu síðar varð svo ofmatið fræga, þegar nokkur hundruð þúsund tonn af þorski "týndust". Heimsliðið gerði sem sagt grodda mistök, sem rétt áður höfðu verið talin ómögulegt. En nú eru þeir aftur orðnir heilagir, stofnmatið kórrétt upp á fisk.

Stofnmatið
Stofnmat Hafró fer þannig fram að togað er á liðlega 600 stöðum í kring um landið og það sem leitast er við að mæla er meðalfjöldi 1, 2, 3, ... ára fiska á togeiningu (togmílu eða togtíma), reiknað yfir öll miðin.
Þannig fengust í rallinu í vor 7,6 eins árs, 18,3 tveggja ára, 8,5 þriggja ára og 21.2 fjögurra ára þorskar að meðaltali á togeiningu. Þetta er vísitala, þ.e. hlutfallsleg viðmiðurnartala sem er svo síðar stillt af til að tengja hana "raunverulegri" stofnstærð. Þá er t.d. notuð VP greining, sem byggist á að greina landaðan afla eftir aldursflokkum, en það er yfirgripsmikið verk og felur í sér mjög miklar skekkur. Þannig má stundum finna fjóra árganga ýsu á lengdarbilinu 45-50 cm. Í rannsókn á línufiski sem verið var að loka á í Breiðafirði 2005 var meðallengd 4-8 ára þorska á lengdarbilinu 47-55 cm! Þá er lengd eftir aldri breytileg eftir svæðum og árstíma. Það er því líklegt að aldursskipting afla eftir aldri sé lítið meira en ágiskun.
VP greining mælir stofninn eftir á þegar flestir einstaklingar sem voru í stofninum árið sem greiningin tekur til eru dauðir. Á sínum tíma hættu menn að nota VP greininguna, því hún var ónákvæm söguskýring, og tóku upp - togararallið.

Skekkjan í rallinu
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að stofnmat rallsins byggist á því sem veiðist. Fiskur sem ekki veiðist, er t.d. uppi í sjó eða annars staðar, hann viktar ekkert inn í niðurstöðuna! Stofnmat rallsins er því ALLTAF lágmarkstala. Fiskur inni í fjörðum, uppi í fjörum og mestur hluti vertíðarfisksins telst ekki með. Ekki frekar en að fiskur við Færeyjar eða Grænland mælist í rallinu.
Það virkar því hlægilegt þegar sagt er að farið hafi verið fram úr ráðgjöf, sem byggir á svona hæpnum forsendum og er auk þess lágmarksmæling.
Sem dæmi um misheppnað stofnmat með botnvörpu má taka mat á stærð rækjustofnsins á Flæmska Hattinum, sem byggt var á aflabrögðum hluta togaraflotans meðan veiðar þar voru stundaðar af kappi.
Reiknað var út frá svæðinu sem varpan fór yfir, afla á togtíma og heildarsókn. Þá fékkst að rækjustofninn væri 25 þús. tonn og væri ekki í frásögur færandi nema að aflinn á svæðinu var 50 þús. tonn á ári og a.m.k. 5 árgangar í veiðinni. Þetta mat var notað við ráðgjöfina sem annað hvort var að hætta veiðum eða halda þeim í lágmarki. Árin 1995-2004 voru veidd 300 þús tonn umfram ráðgjöf og ekkert lát á afla, um 50 þús tonn á ári. Þarna var tekið hressilega fram fyrir hendurnar á fiskifræðingum NAFO, en m.a. Íslendingar koma þar að rækjuráðgjöf.
Þá er vert að benda á að árið 1996 var tekið upp svokallað haustrall. Rökin fyrir því að gera það voru að í mars væri þorskur á leið á hrygningarslóð, ferðaðist uppi í sjó og kæmi því síður fram í hinu hefðbundna vorralli. Svo kom í ljós að vísitalan úr haustrallinu var alltaf talsvert lægri en sú úr vorrallinu! En var ekki verið að mæla sama fiskstofninn?

Ráðgjöfin
Hversu röng sem stofnmælingin kann að vera er aflaráðgjöfin enn furðulegri. Þegar aflareglan var fundin upp var það gert með því að gefa tölvu forsendur og láta hana reikna og reikna. Án þess aðfara nánar út í forsendurnar, þá var ekki gert ráð fyrir vaxtar- og fæðutengdum þáttum, svo sem að vöxtur, dánartala og nýliðun væru háðir stofnstærð, eða að þorskurinn hefði áhrif á eigið fæðuframboð - með því að éta, eða reikna með samkeppni frá öðrum tegndum, svo fátt sé nefnt.
Starað er blint á formúlurnar og aldrei horft út fyrir pappírinn sem þær eru skrifaðar á. Líffræðilegir þættir eru hreinlega ekki með.

Hafandi þær upplýsingar í höndunum að þyngd einstaklinga í stofninum eftir aldri sé í sögulegu lámarki, er ráðgjöf reiknimeistaranna á Hafró röng, þó svo að þeir álíti sem svo að stofninn sé lítill: Það er rangt að friða sveltandi fiskstofn. Hann er að horast upp, dánartala er vaxandi, fiskurinn étur undan sér og vonlaust að bíða eftir nýliðun við slíkar aðstæður. Gögn sýna að nýliðun verður ekki við hunguraðstæður. Svangur þorskur spyr ekki um ættartengsl þegar hann étur afkvæmi sín.
Auk þess er ljóst að við sveltiaðstæður er það ekki lausn að bæta við ungviði. Þess vegna er það hjákátlegt að heyra að það þurfi að byggja upp hrygningarstofninn og að í honum þurfi að vera gamlar beljur, sem gefa af sér lífvænlegri afkvæmi, til þess að auka nýliðun.

Skyndilokanir
Þá er kyndugt, eftir að hafa hlustað á röksendirnar um nauðsyn á mörgum stórum fiskum í hrygningarstofni, að beitt skuli lögregluvaldi til þess að friða smáfisk, sem aukin heldur er gamall og sveltur. Skyndilokanir nú í miðjum júní eru komnar yfir 80. Þetta hefur ekki skilað tilætluðum árangri, að fleiri nái að stækka, í áratugi. Þá er þversagnakennt, í aflamarkskerfi, þar sem sagt er að vanti fleiri stóra fiska, að stýra þá sókninni í stóra fiskinn. Það er ekki heil brú í svona vinnubrögðum.


Það er grafalvarlegt mál og ber vott um fádæma lélega fagmennsku að kunna ekki skil á mismuni á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni!
Þegar fiskur vex ekki er stofninn hlutfallslega of stór fyrir fæðuframboðið. Þá er eina ráðið að veiða meira. Skv. tillögum Hafró á aflinn að fara í fjórðung af því sem hann var í áratugi þegar stöðugt var farið fram úr ráðgjöf, þ.e.a.s. engin ráðgjöf var í gangi, eina stjórnin var landhelgi og möskvastærðarákvæði, annars veiddu menn eins og þeir vildu, allir sem vildu.
Er nú ekki kominn tími til að tengja í stað þess að klifa stöðugt á að farið hafi verið fram úr ráðgjöfinni svo lengi?
Það sem þarf að gera núna er að ráðherra aftengi Hafró frá ráðgjöfinni, setji aflamarkið í 260 þús tonn og hætti smáfiskafriðun og skyndilokunum. Fróðlegt verður að fylgjast með hvað gerist - þetta getur ekki versnað.

Hálfa leið í höfn?

Geir hældi kvótakerfinu í dag, en Sturla sagði það misheppnað og þyrfti að stokka það upp, því áform um að byggja upp fiskstofna hefði mistekist "ef marka mætti niðurstöðu Hafró".
Þá er hann kominn hálfa leið: Kerfið sem notað er til að "byggja upp fiskstofna" er ónýtt. En hvað með aðferðina við að "byggja upp fiskstofna", friðunina? Þarf ekki líka að endurskoða hana? - Aftengja Hafró ráðgjöfinni og láta þá um það sem þeir geta, - safna gögnum. Ekki kunna þeir að túlka þau, svo mikið er víst.
Niðurstaða Hafró er að fiskstofnar séu í lélegu ástandi, vöxtur í sögulegu lágmarki, lítið um gamlan fisk og nýliðun léleg. Aðferðin til að laga það er að FRIÐA meira, svo fiskurinn fái að vaxa! Er það nú ekki fullreynt?
Aðspurður í hádegisviðtali á Stöð 2 kvaðst forstjórinn ekki þekkja dæmi um að tekist hefði að byggja upp þorskstofn með friðun. Ekki þekkti hann til þorsksins í Barentshafi, sem er í góðu standi eftir að veitt hefur verið umfram (hækkandi) ráðgjöf í mörg ár! Hann sagðist hins vegar hafa fylgst vel með ástandinu í Færeyjum ! Því skyldi hann hafa sagt það?

Sturla: Kvótakerfið hefur mistekist

Ekki fara að friða rjúpu! - Það bjargar engu.

Æ æ, en leiðinlegt. Ráðstafanir til uppbyggingar stofnsins hafa ekkert gefið. Friðun rjúpu undanfarin ár hafa ekki skilað þeim tilætlaða árangri að rjúpu fjölgaði. Friðunin hefur hins vegar haft þau áhrif að útivistarmenn hafa verið sviftir þeirri ánægju að ganga til rjúpna. Rjúpnaganga er holl útivist og dregur menn á heiðar og fjöll, ekki eingöngu til þess að drepa rjúpu, heldur að hafa erindi og afsökun fyrir útivistinni. Alltaf hefur það verið aukaatriði hvort menn veiddu eitthvað eða ekki. Sjálfur hef ég gengið til rjúpna síðan 1970, frá 1976 hef ég notað fuglahunda mér til hjálpar og skemmtunar og litið á rjúpnaveiðar sem hreina íþrótt. Aflinn hefur verið þetta ekkert - 10-12 fuglar á ári, mest 22 stykki, enda ekki atriði að drepa sem mest heldur að hafa ánægju af veiðiferðunum og fá í jólamatinn. Oft hef ég gripið ti fyrninga í lélegum árum.

Nú bið ég um að ekki verði gripið til friðunar til þess að reyna að "byggja upp rjúpnastofninn". Það skiptir ekki máli hvort rjúpa er á veiðisvæðinu eða ekki, aðalatriðið er að fá að ganga til veiða með félögum og hundum, einn ef ekki vill betur.
Ekki fara í Hafróstellingarnar, halda að það séu veiðarnar sem stjórni stofninum. Friðunin undanfarin ár skilaði engu. Svæðin sem lengst hafa verið friðuð, SV-hornið, eru nú rjúpnasnauð. Friðun verður aðeins til þess að auka vetrafóður hjá rebba svo hann lifi af veturinn - og geti lagst á rjúpnaungana að vori. Honum hefur reyndar bæst liðsauki, sílamávurinnm, sem sækir nú upp í land að leita að mat vegna þess að heilögu kýrnar, þorskurinn, eru friðar og áféta hann af sjávarfangi. -
Friðunin, Það er ljót kerling. Látið rjúpuna í friði - ég bara bið!

Rjúpum fækkar um nær 27% - ástand stofnsins slæmt

Loðnuraunir

Á að friða loðnu svo þorskurinn hafi meira að éta? - Svarið er nei.
Sífellt er talað um að friða þurfi loðnu til þess að þorskurinn fái meira að éta, en hann er nú með horaðasta móti, þyngd eftir aldri í sögulegu lágmarki að sögn Hafró. Þetta tal, um að friða loðnu í þágu þorsksins, byggist á vanþekkingu og skorti á rökrænni hugsun.

Loðna - þorskur?
1000 kg óveidd loðna x 0.6 (nýting) x 1/10 (fóðurstuðull) x 0.25 (aflaregla) x 0.8 ( slægður fiskur) = 12 kg seljanlegur þorskur.
Hlutfallið loðna/ þorskur, miðað við þessar forsendur, er um 100, því þarf þorskur að vera 100 sinnum verðmætari en loðna til að aðgerðin beri sig. Víðs fjarri er að svo sé.

Fóðrun og veiðitilraunir í vötnum
Þegar ég var að mæla með því að silungsvötn, sem voru full af smáum og horuðum fiski væru grisjuð, til að auka þrif og vöxt fiskanna, fékk ég gjarnan þá spurningu hvort ekki væri vænlegra að gefa fiskunum meira að éta með aðkeyptu fóðri í stað þess að veiða og fækka þeim. Svarið við þeirri spurningu var að það yrði aðeins til þess að FLEIRI yrðu svangir. Enda verið marg- sýnt fram á það með tilraunum að slík aðferð gengi ekki. Eina ráðið væri að auka veiðar á smáum fiski. Auk þess hefði verið sýnt með tilraunum að miklu meiri afli fengist úr vatni ef veiðunum væri stýrt í smáfisk fremur en stóran fisk.
Við nánari skoðun er þetta rökrétt: Stærstu fiskarnir í hverjum stofni eru mjög fáir og með því að veiða aðeins þá fæst nær enginn afli miðað við stofnstærð. Þegar slíkri nýtingu var beitt gerðist einnig annað sem menn áttu ekki von á: Fiskur í viðkomandi vatni fór almennt smækkandi svo stöðugt þurfti að minnka möskvann til að fá eitthvað. Jafnframt fór nýliðun vaxandi og smáfiski fjölgaði. Þetta endaði svo með því að vatnið varð fullt af horuðum tittum.
Þróunin varð alltaf sú sama í öllum vötnum; ef markvisst var sótt í stóran fisk jókst nýliðun sem leiddi til offjölgunar, vatnið fylltist af smáum horuðum fiski en stofninn minnkaði í þyngd, vegna þess að þessir allt of mörgu munnar gengu of nærri fæðudýrunum. Fæðuframleiðslan minnkaði því fæðudýrin voru ofbeitt.
Fyrst var ofveiði kennt um; afli hafði jú sífellt farið minnkandi, síðar komust menn að því sanna við að leggja smáriðin net, stofninn hafði ekki verið veiddur um of í venjulegum skilningi heldur hafði rangt sóknarmynstur, að stýra sókn í stærsta fiskinn, leitt til smáfisks og hungurástands.
Það sýndi sig að hægt var að laga þetta með því að grisja smáfiskinn. Þá var unnt, ef hægt var að veiða nógu mikið, að snúa þróunninni við.

Erfðafræðin
Eitt sinn héldu menn að erfðafræðinni væri um að kenna, fiskurinn væri orðinn úrkynjaður, en það reyndist ekki rétt því vöxtur lagaðist þegar veiðimynstri og veiðiálagi var breytt. Ættu menn að leggja niður slíkt tal um þorsk á Íslandsmiðum.

Hver er munurinn á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni?

Hafró telur að þorskstofninn sé ofveiddur. Miðað við þau gögn sem stofnunin leggur fram er ég þeirrar skoðunar að hann sé vanveiddur. Hver er munurinn á stofneinkennum við þessar öndverðu aðstæður?
    Ofveiddur fiskstofn:
Stofninn er fáliðaður vegna þess að tekið hefur verið of mikið af honum. Einstaklingarnir eru ungir og hraðvaxta því fæðan er umfram eftirspurn. Fiskarnir eru það fáir í hlutfalli við fæðuframboðið að þeir ná ekki að nýta fæðuna til fulls og hún fer til spillis. Vegna þess að fiskurinn vex hratt bíður hann með kynþroska þar til hann er orðinn mjög stór. Einstaklingarnir eru að mestu lausir við sníkjudýr og fiskurinn lítur vel úr. Holdafar er gott.
    Vanveiddur fiskstofn:
Stofninn getur einnig verið fáliðaður en einstaklingarnir eru hægvaxta og horaðir vegna þess að stofninn er hlutfallslega of stór fyrir fæðuframboðið. Einstaklingarnir eru smáir, en gamlir og hægvaxta. Fiskurinn verður kynþroska smár vegna þess að hann hefur ekki nægan mat til að verða stór og hrygningin er orkufrek. Stofninn bætir litlu við sig í þyngd því orkan úr fæðunni fer í að leita að mat. Þá er oft mikið af ormi og öðrum sníkjudýrum í fiskinum. Fiskurinn lítur illa úr og er í lélegum holdum, horaður og lifrarlítill.
Hafró segir nú að það vanti stóran fisk, vöxtur, þyngd eftir aldri, sé í sögulegu lámarki, það vanti fæðu, loðnu og sandsíli, og þorskstofninn sé ofveiddur. Þess vegna þurfi að friða hann.
     Hér er um að ræða fádæma skort á fagmennsku: Hafró þekkir ekki mun á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni!

Blind trú á "vísindamenn"

Alveg er það merkilegt hvað menn, sérstaklega háskólamenn, taka gagnrýnislaust því sem kemur frá Hafró.
Ekki er efast um "vísindin". Allir virðast gleyma að það er búið að reyna þessa friðunar og geymsluaðferð í 30 ár, án annars en hörmulegs árangurs. Ráðgjöfin klikkar ár eftir ár og enn skal reynt.
Þjálfari íþróttafélags er stundum látinn taka pokann sinn eftir þrjá tapleiki í röð. En Hafró? - Tómir tapleikir í aldarfjórðung en áfram fá þeir að halda. Bestu fáanlegu vísindi, segja menn.
Klausurnar hér að neðan sýna að þessi ráðgjöf er ekki ný, - en áfram skal haldið. Hversu lengi? Hvenær kemur ráðherra sem þorir að segja: Hingað og ekki lengra!

Spá því að þorskkvótinn verði ákveðinn 155 þúsund tonn

Sagan endurtekur sig !

Síðasta ráðgjöf Hafró um að skera þurfi groddalega niður þorskveiðar vekur upp gamlar minningar hjá okkur sem munum meira en 
fyrirsagnir frá í gær. Allt þetta hefur verið sagt áður. 
Ballið byrjaði 1983 þegar sagt var að minnka skyldi afla vegna þess 
að dregið hefði úr vexti einstaklinga í stofninum, nákvæmlega það sem er sagt nú.
Á þeim tíma sögðum ég og fleiri að þetta væri ekki hægt.
Ef fiskur væri að horast væri ekki hægt að geyma hann.
Hér að neðan eru tvær greinar um þessi gömlu mál.

Hollt er fyrir þá sem ekki voru fæddir þá að kynna sér gömlu röksemdirnar okkar, 
sem efuðust um gagnsemi friðunar á fiskstofni - sem væri að horfalla:
 

Spádómurinn frá 1998 - sem rættist

Spádómurinn sem rættist
Eftirfarandi viðtal birtist í dagblaðinu Degi þann 31. október 1998. Þarna var á ferðinni spá sem átti eftir að rætast. Stuttu seinna var farið að minnka kvótana vegna samdráttar í stofni og þá var sett í gang heljarmikið leikrit. Sagt var að stofnarnir hefðu verið vanmetnir 1997 og 1998, þeir hefðu ekki verið eins stórir eins og haldið var þá - bókhaldinu var breytt eftir á. Var af þessu mikil registefna sem endaði með "Fyrirspurnarþingi" að frumkvæði sjávarútvegsráðherra. Það var í reynd einnig leikrit því þar hvítþvoði Hafró sig eina ferðina enn og vísaði á bug allri málefnalegri gagnrýni.
--------------------------
Viðtal úr dagblaðinu DEGI 31. Október 1998:
Þorskstofninn fer nú vaxandi en mun fara minnkandi aflur upp úr aldamótunum því við höfum ekki fiskiskipaflota til að veiða úr honum það sem þarf til að koma í veg fyrir hrun, segir Jón Kristjánsson fiskifræðingur.
"Samkvæmt reynslunni mun þorskstofninn á Íslandsmiðum fara að minnka og vera í lægð árið 200 eða,2004 " sagði Jón Kristjánsson fiskifræðingur í samtali við Dag eftir fund um þetta mál í gær. Og hann hélt áfram:

"Mínar niðurstöður af gögnum frá Færeyjamiðum sýna að þegar þorskstofninn hefur náð ákveðinni stærð dregur bæði úr vexti hans og nýliðun og hann tekur að minnka. Þetta gerist vegna þess að þegar hann er í hámarki er ekki nóg æti fyrir þetta mikla magn í hafinu. Því benda allar líkur til þess að stofninn hér við land taki að minnka upp úr aldamótunum. Og ef við aukum ekki veiðar úr stofninum aukast líkurnar á þessu. Ég tel raunar alveg óvíst að við getum stjórnað þessu með veiðum því ég efast um að við höfum afl, fiskiskipaflota, til að veiða það sem þarf til að koma í veg fyrir að þorskstofninn taki enn eina dýfuna niður á við. Staðreyndir sýna okkur að þeim mun meira sem miðin eru friðuð þeim mun dýpri verða dýfurnar hjá þorskstofninum," sagði Jón Kristjánsson. Jón Kristjánsson og Kristinn H. Pétursson, fiskverkandi og fyrrverandi alþingismaður frá Bakkafirði, voru frummælendur á fundi sem útflutningsráð Samtaka verslunarinnar og Félag íslenskra stórkaupmanna efndu til í gær. Jón Kristjánsson skýrði þá frá niðurstöðum á rannsóknum sínum á gögnum frá Færeyjamiðum sem hann hefur verið að vinna að. Jón sagði að mönnum beri ekki saman um ástæður hinna miklu sveiflna í fiskistofnum. Hann sagðist hafa sett fram nýja kenningu eftir að hafa lesið hina athyglisverðu skýrslu um þorskstofninn við Færeyjar.

Keðjuverkun
Kenning Jóns Kristjánssonar er sú, í fáum orðum, að þegar þorskstofninn er mjög stór og veiðar eru takmarkaðar er ekki nóg æti fyrir fiskinn í sjónum. Þá tekur stofninn að minnka. Sömuleiðis dregur stórlega úr vaxtarhraða fisksins vegna þess að ætið er ekki nóg. Hann segir ástandið í hafinu endurspeglast í vaxtarhraða fisksins. Nýliðun helst í hendur við þetta. Þegar stofninn hefur minnkað og fæðumagnið hjá honum eykst verður nýliðun mun meiri, vaxtarhraðinn eykst uns aftur er toppi náð og stofnminnkun hefst á ný. Niðurstaða hans er sú að þegar stofninn er stór verða skilyrði í hafinu slæm vegna fæðuskorts og það er ekkert pláss fyrir ungviðið. Þegar stofninn er lítill verða skilyrðin góð, nýliðun heppnast vel og vöxturinn eykst. Sömuleiðis hrygnir þorskurinn miklu fyrr og er smár við slæm skilyrði og getur þá drepist. Við góð skilyrði og mikinn vöxt bíður fiskurinn með hrygningu þar tíl hann er orðinn stærri og lifir þá af.

Grisjunarkenningin
Þegar vöxtur þorsks er góður og allt stefnir í stóran stofn eigum við að hjálpa honum við að takmarka stofnstærðina með veiðum þannig að stofninn verði ekki svo stór að um algert hrun verði að ræða. Ef til vill eru sveiflurnar núna (við Færeyjar) svona djúpar vegna veiðitakmarkana. Nú er þorskstofninn á Íslandsmiðum á uppleið eftir mikla lægð. Menn segjast hafa verið að byggja hann upp og ætla að gera það áfram. Samkvæmt fyrri reynslu eru allar líkur á að stofninn fari snöggt niður á við upp úr aldamótunum, þá við höfum ekki afl til að veiða það sem þarf úr honum tíl að koma í veg fyrir hrun," sagði Jón Kristjánsson. - S.DÓR

Aftur á byrjunarreit?

Ráðgjöf Hafró nú er endurtekning á því sem stofnunin sagði haustið 1983. Þá settum við félagarnir fram gagnrýni á stefnu stofnunarinnar og finnst mér við hæfi að draga hana fram aftur núna. Ekki er að sjá að Hafró hafi lært neitt á aldarfjórðungi. Því séum við aftur komin á byrjunarreit:

Jón Kristjánsson og Tumi Tómasson:
Gagnrýni á stefnu í fiskveiðum.

Samantekt handa blaðamönnum á fundi í Norræna húsinu 14. janúar 1984

Fátt hefur vakið meiri umræðu og svartsýni en hin svarta skýrsla sem Hafrannsóknastofnunin sendi frá sér í nóvember. Megininntak hennar var að minna væri af þorski í sjónum og hann yxi nú hægar en áður. Því skyldi dregið úr afla á árinu 1984. Þetta fékk okkur heldur betur til að sperra eyrun, því við höfum í mörg ár verið að láta menn grisja silungsvötn til þess að þeir fiskar sem eftir verða fái meira að éta og vaxi betur.
Hvað er það í sjónum sem réttlætir gagnstæðar aðgerðir? Stærð og samsetning fiskstofns almennt er háð fjórum þáttum: Þeir eru:
1. Viðkoma,
2. Vöxtur einstaklinganna,
3. Náttúruleg dánartala og
4. Fiskveiðidánartala.
Afrakstur stofnsins fer eftir stærð hans (fjölda fiska) svo og vexti einstaklinganna. Miðað við stöðugt fæðuframboð er vöxtur í öfugu hlutfalli við fjölda einstaklinga. Mesta framleiðni í kílóum á flatareiningu á ári fæst i fiskstofni sem er svo þéttur að vöxtur sé í meðallagi (hvorki of hraður né of hægur).
Sem dæmi má taka að þegar stofninn er of lítill (ofveiddur) eru fáir og smáir fiskar sem vaxa hratt. Samt er heildar þyngdaraukning stofnsins lítil vegna fæðar einstaklinganna. Þegar stofninn er of stór (vanveiddur) eru fiskarnir margir og smáir en vöxtur þeirra hægur. Hér fer meiri hluti fæðu sem aflað er í viðhald og leit að fæðu. Því verður heildar þyngdaraukning stofnsins lítil við þessar aðstæður. Einhvers staðar þarna á milli er heppilegt að halda stofnstærðinni, þá fæst hámarks þyngdaraukning, og þar með hámarks afrakstur. Stofninn er í kjörstærð og vöxtur einstaklinga í meðallagi.
Vegna flókins og breytilegs sóknarmunsturs og dreifingar fisksins í sjónum er erfitt að fá jafnvel afstæðan mælikvarða á stofnstærð. Þá er einnig svonefnd V.P. stofnmæling þeim annmörkum háð að hún mælir stofnstærð aftur í tímann, þannig að þegar upp er staðið heyrir stofnmatið fortíðinni til. Hins vegar er tiltölulega auðvelt að meta vaxtarhraða á hverjum tíma en hann má einmitt nota í sama tilgangi, þ.e. meta hlutfallslega stofnstærð við ríkjandi aðstæður, því vaxtarhraði og stofnstærð eru nátengdir þættir.
Sem viðmiðun verður að vera til vaxtarstaðall fyrir viðkomandi fiskstofn, þ.e. vöxtur frá þeim tíma þegar góð uppskera fékkst. Ef vaxtarhraðinn er meiri en staðallinn segir er rétt að draga úr sókninni og beina henni fremur í stærri fisk, þar sem þyngdaraukning einstaklinga vegur upp á móti þeim sem tapast vegna náttúrulegra affalla (dauða). Ef vaxtarhraði minnkar þá ber að auka sókn, sérstaklega í smáfisk. Þetta er réttmætt þó svo að náttúruleg dánartala væri óháð vaxtarhraða, en yfirleitt eykst náttúruleg dánardala þegar vaxtarskilyrði versna og er það því enn brýnna að auka sókn i smærri fisk þegar vaxtarhraði minnkar.
Þegar fiski fækkar verður til meiri fæða handa hverjum og einum, en jafnframt eykst fæðuframleiðslan sjálf, enda gilda sömu lögmál um stofn og framleiðslu fæðudýra og fiskinn sjálfan. Sem dæmi má taka, að ef þorskurinn ofbeitir aðalfæðu sína loðnuna, nær hún ekki að fullnýta sína fæðu, dýrasvifið og plöntuframleiðslan (frumframleiðnin) kemst ekki öll til skila. Ef ástandið væri svona, mætti auka loðnuafla, með því að fækka þorski.
Þetta er einungis nefnt sem dæmi um það hvernig allir hlutar vistkerfisins hanga saman, og að það verði að skoða þá í samhengi. Hafa ber það hugfast að þættir aðrir en stofnstærð fisks hafa einnig áhrif á umhverfi þeirra svo sem veðurfar og hafstraumar, sem breytast frá ári til árs og sveiflast jafnvel í enn lengri tímabilum. Þess vegna verður að miða nýtingarstærð fiskstofna við rikjandi aðstæður, en ekki við fyrirfram ákveðna stærðsem eiginlega er ekki annað en meðaltal frá liðnum árum.

Það var tekin upp sú stefna á árunum 1976 og 77 að takmarka veiðar á smáfiski í þeirri von að hún skilaði sér í aukningu á stórum fiski síðar. Forsendan hlýtur að hafa verið sú, að fæðudýr fiskstofna væru ekki fullnýtt. Áhrifaríkasta aðgerðin til friðunar smáfisks er að dómi sérfræðinga Hafrannsóknarstofnunar stækkun möskva í poka úr 120 mm í 155 mm. Auk þess kemur til friðun allstórra svæða fyrir togveiðum allt árið svo og skyndilokanir.
Síðan 1977 hefur sú þróun orðið að dregið hefur úr vexti þorsksins þannig að allir árgangar hafa lést að jafnaði um 4% á ári. Er nú svo komið að sjö ára þorskar eru jafn þungir (4,01 kg) og sex ára þorskar voru að jafnaði árin I971-76 Vegna þessa hæga vaxtar "vantaði" 100 þús. tonn upp í ársaflann 1983.

Samkvæmt því sem áður sagði um nýtingu fiskstofna virðist eðlilegt að bregðast við vaxtarminnkuninni með því að auka sókn í smáfisk. En Hafrannsóknarstofnun heldur fast við smáfiskafriðun og leggur til að dregið verði úr sókn. Þetta fáum við alls ekki til að ganga upp og það er í andstöðu við þær ráðleggingar sem við höfum gefið til að auka nýtingu silungsvatna. Þá finnst okkur hæpið að nota reiknilíkan til að reikna út framleiðslu þorsks í sjónum, án þess að taka tillit til þess að þorskurinn er hluti af sínu eigin umhverfi og þættir eins og vaxtarhraði, náttúruleg dánartala og nýliðun eru allir tengdir stofnstærð. Útreikningur sem grundvallast á óbreytanleika þessara þátta eru óraunhæfir og beinlínis hættulegir.

Fundir um fiskifræði og fiskveiðistjórn

Ég hef haldið erindi um fiskifræði og fiskveiðistjórn á nokkrum fundum Frjálslynda flokksins á landsbyggðinni. Síðustu fundir voru á Akureyri og Húsavík í síðustu viku vetrar.

Rakti ég þær ástæður sem ég tel að séu fyrir misheppnaðri "uppbyggingu þorskstofnsins" og beitti fyrir mig fiskifræðilegum rökum. Þau helstu eru að tilgátan um að næg fæða væri í sjónum til að þola stærri stofna sem kalla átti fram með tímabundinni friðun, hefur reynst röng. Það hefur ekki tekist að geyma fisk í sjónum eins og peninga á bók. Einnig færði ég fyrir því rök að veiðar hafi miklu minni áhrif á fiskstofna en almennt er haldið. Sé dregið úr veiðum leiði það einungis til aflataps og líklega einnit til minnkunar stofna, því meira af orku fari í samkeppni og sjálfát.

Þessir fundir voru skemmtilegir og umræða lífleg. Fundarmenn höfðu ekki heyrt áður að rétt stundaðar veiðar séu fiskstofnum til bóta og geta gefið aukinn afla, miklar veiðar séu jafnvel nauðsynlegar til að halda stofnunum í rækt.

Slíkri umræðu hefur jafnan verið haldið niðri af þeim aðilum (les: Hafró) sem hafa hagsmuni af því að skapa ótta svo viðhalda megi stjórnunar- og rannsóknaþörf (tekjum) eigin stofnana. Ekki má heldur gleyma eftirlitsiðnaðinum, sem sprottið hefur upp í kring um óttann.

Lesa má nánar um fundina á www.sigurjon.is