Hræðslan við ofveiðina - 1. Handfæraveiðar

Ég hef þá skoðun, og byggi hana á heilli starfsæfi, að allir fiskstofnar við Ísland séu vannýttir, sumir stórlega.

Því er ekki úr vegi að taka smá rispu til höfuðs ofveiðidraugnum. Fyrsta greinin fjallar um hinar stórhættulegu handfæraveiðar.

Þegar talað er um vannýtingu má minna á að vertíðarveiðar hafa næstum lagst af. Allur hrygningarstofn þorsksins, Grænlandsþorskurinn meðtalinn, syndir hjá (næstum því) án þess að vera veiddur.

Ástæðan er sú að verið er að reyna að byggja upp hrygningarstofninn í þeirri trú að því stærri sem hann er þeim mun meiri verði nýliðunin. Þessi hugsun er röng og í blóra við þekkingu og reynslu.

Uppbygging hrygningarstofns síldar finnst nú á lyktinni í Kolgrafarfirði, skítafnykur og grútarhaugar, nokkuð sem mun standa í nokkur ár miðað við reynslu frá Noregi.

Þegar verið var að ýta strandveiðunum úr vör varð strax vart við hræðslu á að veiðarnar myndu ganga nærri fiskstofnunum. Krafa var um að veiðar yrðu gefnar frjálsar 5 daga í viku, 5 mánuði á ári og hverjum báti leyft að vera með 2 rúllur. Það myndi ekki skaðað fiskstofna. En því einungis tvær rúllur?

Hér lá að baki að baki sú hugsun að fleiri rúllur gætu verið skaðlegar fiskstofnum?
Þegar kerfið var svo sett á var það miklum takmörkunum háð, ekki mátti veiða um helgar, dagsafli mátti ekki fara yfir 900 kg og sett var þak á veiðarnar, heildaraflinn mátti ekki fara yfir 8 þús. tonn á árinu.

Hér er fróðleg mynd um handfæraveiðar, sem gerir allt tal um ofveiði af þeirra völdum hlægilegt, enda spyr þulurinn hvort sé unnt að lifa af slíkum veiðum!

Næst mun ég fjalla um "skaðsemi" línuveiða.

Loðnumælingar: Upp og niður, út og suður

Nú mæla þeir hjá Hafró meiri loðnu en í leiðangri sem farinn var í október, þá mældist hrygningarstofninn 720 þús. tonn en núna í febrúar byrjun mælast 920 þús. tonn. Seinni partinn í janúar komu niðurstöður úr mælingu, hrygningarstofn upp á 320 þús. tonn og útlitið því dökkt, mældur stofn hafði minnkað mikið frá í október. Ef menn hefðu verið sjálfum sér samkvæmir hefði átt að banna loðnuveiðar, en það var ekki gert, menn töldu að það þyrfti að mæla "betur".

Nú í byrjun febrúar kemur aftur ný mæling: Hrygningarstofninn mælist þrisvar sinnum stærri en í janúar og kvótinn er hækkaður um 150 þús. tonn!

Hvaða mæling er rétt? Eru þær ekki allar vitlausar? Allar bergmálsmælingar eru lágmarksmælingar. Það sem tækin mæla vegur í mælingunni en það sem ekki mælist kemur ekki fram. Ef siglt er fram hjá torfu þá mælist hún ekki. Hafið er stórt og miklar líkur eru á að siglt sé fram hjá stórum torfum, sem þá "eru ekki til".

 

Annar þáttur í stjórn loðnuveiða er að alltaf skal skilja eftir 400 þús. tonn til hrygningar. Þetta hefur verið gert í rúm 30 ár, en mér vitanlega hefur aldrei hefur verið gerð úttekt á því hvort þetta hafi skilað árangri. Loðnustofninn hefur sveiflast upp og niður án nokkurs sjáanlegs samhengis við stærð hrygningarstofnsins.

Hrognamagn 400 þúsunda tonna hrygningarstofns er ógurlegt, svo mikið að væri hrognunum raðað upp í perlufesti næði sú festi 7000 sinnum í kring um jörðina. Hrognin mynduðu 7 m breiðan trefil í kring um hnöttinn. Er það ekki meira en nóg? Er eiginlega ekki komið alveg nóg - af vitleysunni? 

Kvótinn aukinn um 150 þúsund tonn

Hafró tileinkar sér 100 ára gamlar rannsóknaniðurstöður !

Í fyrirlestri, sem haldinn verður í málsstofu Hafró í hádeginu á morgun, föstudag 25. janúar, verður greint frá niðurstöðum rannsóknaverkefna sem hafa verið unnin í Tilraunaeldisstöð stofnunarinnar á Stað við Grindavík á undanförnum árum en í tilkynningu frá stofnuninni segir:

"Í eldisstöðinni hefur um árabil verið unnið að þróun seiðaframleiðslu fyrir þorskeldi og jafnframt hefur verið unnið að rannsóknum sem snúa að vaxtargetu eldisþorsks. Komið hefur í ljós að eldisþorskur hefur almennt mun minni vaxtargetu en villtur þorskur sem veiddur er til áframeldis. Með rannsóknum í tilraunaeldisstöðinni hefur nú tekist að sýna fram á það að vaxtargeta þorsksins á rætur sínar að rekja til lirfustigsins fyrstu 6-7 vikurnar eftir klak. Stærð við lok lirfustigs er afgerandi þáttur fyrir vaxtargetu fisksins og allur framtíðarvöxtur er fyrirsjáanlegur allt frá þeim tíma. 
Í erindinu mun verkefnisstjóri kynna nýja tilgátu sína um vaxtargetu þorsks. Sýnt verður hvernig vöxtur á lirfustigi endurspeglast áfram í gegnum seiðastigið og síðan allt þangað til hámarksstærð er náð."

Þetta eru nokkuð merkilegar niðurstöður en það skemmtilega er að sýnt var fram á þetta fyrir 100 árum! Ef menn á Hafróbænum hefðu verið betur lesnir hefði verið hægt að spara bæði fé og fyrirhöfn. Það var nefnilega löngu búið að komast að þessu:

Norski fiskifræðingurinn Knut Dahl komst að þessari niðurstöður eftir rannsóknir sínar á urriða. Dahl var að reyna að finna skýringar á því hvers vegna urriði í Austur Noregi væri stórvaxinn en smávaxinn og ræfilslegur á Vesturlandinu, t.d. á svæðinu kring um Bergen. Hann komst að því að fæðuframboð hafði mikið að segja, þéttleiki fiskanna í vötnunum var mikilvægur og hann gerði tilraunir sem sýndu ótvírætt að með því að grisja fiskstofna jókst vöxturinn. Með því að draga úr veiðum og lofa fiskunum að fjölga sér fór allt í sama farið aftur, fiskurinn horaðist og smækkaði.

En hann gerði einnig eldistilraunir, sem sýndu að það sem fiskurinn fékk í vöggugjöf var afgerandi fyrir vöxt hans það sem eftir var ævinnar. Seiði, sem klöktust úr stórum hrognum uxu betur en þau sem klöktust úr smáum hrognum, svo framarlega sem fæðan var ekki takmarkandi þáttur.

Hér er bútur úr grein hans frá 1917, þar sem hann vitnar í þýskar niðurstöður frá 1916. Hann er á ensku og segir allt sem segja þarf: 

Fish size and Egg size
My experiments with brown trout and material from many different lakes have shown very regular pattern in how egg size varies in a certain manner correlated to both age and size of the mature fish. In my mind there is no doubt about that there is a general law which can be formulated as follows:
At every site, when young, the trout has relatively small eggs. The size of eggs increases with age. Young fish is generally more productive than older fish, it has higher number of eggs per body weight. The same goes for small and big fish of the same age.

What I have found is supported by H. Mast 1916 (Allgemeine Fischereizeitung).

The results from all my rearing experiments support verify that fry hatched from big eggs grow faster on the average than fry from smaller eggs. IMO it can only be explained otherwise than the material mass of the fry at hatching play an important role in the growth of the fry the first year in its life.

Conclusion
All my experiments show unanimously that the mass or material quantity the trout has in the start of a growing period, usually determines its growth.
Fish with high body mass at the start of a growth period will in all instances grow faster than fish starting with low body mass, if conditions otherwise are equal. From what I see, the difference in growth can be explained by difference in original mass, i.e. egg size.
Everything I have seen suggests the general rule that a trout hatched from small eggs will for many years, possibly all its life, have inferior growth compared to fish hatched from large eggs.

Kafnaði síldin í Kolgrafarfirði?

"Vísindamenn" segjast ekki hafa skýringar á ástæðum þess að síld gengur á land og drepst í Kolgrafarfirði á Snæfellsnesi.

Menn eru ekki enn farnir að sjá það sem liggur á botni fjarðarins, en síldin er líklega að drepast úr súrefnisskorti. Hún er að kafna. Þarna var megnið af stofninum saman komið. Fjörðurinn er þröngur, nánast lokaður við brúna, lítil endurnýjun vatns og engin súrefnisframleiðsla frá plöntusvifi um miðjan vetur. Síldin hefur því að öllum líkindum klárað súrefnið og drepist. Svipaður síldardauði varð í Noregi snemma á síðustu öld eins og lesa má hér að neðan:

Í Eidfirði í Vesterålen sýndist mönnum, sem óveður væri í mynni fjarðarins. Þarna var á ferðinni síld, sem sullaðist inn fjörðinn og fljótlega sauð fjörðurinn af síld. Magnið var gífurlegt og menn komu með landnætur til að króa af síldina. Stóð þar nót við nót inn allan fjörð með tugum þúsunda tonna af síld.
Allir drifu síg í að veiða og salta. Söltunarplön voru settar upp, skip komu með salt og tunnur, fóru út fulllestuð og önnur komu í staðinn. Skipaumferðin var gífurleg og vinnslan á fullu. - En svo gerðist það.

Síldin drapst úr súrefnisskorti og steinsökk til botns. Hún lagðist í þykk lög á botninn og fljótlega fór að gerja í massanum. Gasmyndun varð í rotnandi síldinni og hún lyfti sér eins og brauðdeig sem hefast.
Loks sprengdi gasið upp síldarkekkina, rotnandi síldin flaut upp eins og grautur og hana rak í stórum flekum um fjörðinn. Vindur og alda skoluðu þessu á land og allar fjörur þöktust af úldinni drullu, sem bændurnir sóttu og notuðu sem áburð í mörg ár.
En úti á firðinum ríkti kyrrð. Grúturinn úr rotnandi síldinni lá á firðinum eins og olía svo þar hreyfði ekki öldu, jafnvel vetrarstormar náðu ekki að vinna á brákinni. Fjörðurinn var lygn í mörg ár.
Smám saman varð fitan að vaxi sem rak á fjörur í stórum klumpum. Fólk safnaði þeim saman, steypti úr þeim kerti eða seldu vaxið í sápuverksmiðjur. - Fullnýting?

Síldin syndir upp í fjöru

Horþorskur leiðir til minni kvóta - í Eystrasalti

Í júlí birtist grein í Fiskerbladet þar sem sérfræðingur frá hafrannsóknastofnun í Danmörku segir frá því að minnka þurfi þorskveiðar í Eystrasalti vegna þess að fiskurinn sé orðinn svo horaður. Þetta minnti mig óþægilega á Ísland 1983 þegar okkar þorskur féll úr hor og ráðlagður var samdráttur í veiðum til að byggja upp stofninn, eða þannig. Síðan höfum við spólað í sama hjólfarinu og tapað gífurlegum fjármunum og lagt sjávarþorpin í rúst. Ég þýddi greinina og fer hún hér á eftir:

Þrátt fyrir að þorskstofninn í Eystrasalti hafi verið í vexti frá 2007 þá ráðleggur ICES, Alþjóða hafrannsóknaráðið, að þorskkvótinn verði minnkaður um 11% á næsta ári. Þetta er vegna þess að meðalþyngs eldri þorska hefur hrapað, sennilega vegna fæðuskorts í Borgundarhólms djúpinu, þar sem megnið af þorskinum heldur sig. Eftir að þorskstofninn fór að stækka hefur þyngd flestra aldursflokka fallið. Reyndar er það svo að þyngd 4 ára og eldri þorska er sú minnsta síðan mælingar hófust á sjötta áratuginum.

Danska Hafró (DTU Aqua) hefur mælt þorsk- síldar- og brislings- stofna í öllu Eystrasalti og komist að því að megnið af þorskinum er á Borgundarhólms svæðinu (no. 25). Þar er fjöldi eldri þorska sá mesti síðan mælingar hófust, um 1960. Þó þorskstofninn hafi verið miklu stærri á níunda áratugnum, þegar metveiði var í Eystrasalti, 450 þús. tonn, var þorskurinn þá dreifður um allt svæðið og lítið var við Borgundarhólm.

Því miður fyrir þorskinn (!) eru síld og brislingur (smávaxin síldartegund) utan þess svæðis sem þorskurinn heldur sig á, en þau eru í norður- og austurhluta Eystrasalts (28 og enn norðar). Aldrei hefur verið minna af síld og brislingi, miðað við fjölda þorska á svæðinu. Þetta er væntanlega ástæðan fyrir vaxtarhrapinu hjá eldri þorski og fæðuskorturinn staðfestist enn frekar með hækkandi hlutfalli þorska með tóman maga.

Í Eystrasalti eru einungis fáar fisktegundir sem þorskurinn getur nýtt sér til fæðu , og þess vegna er að litlu að hverfa þegar ekki er nóg af síld og brislingi. Yngri þorskur er ekki eins illa staddur eins og sá stærri þar sem hann nærist aðallega á botndýrum og smákröbbum.

Þorskkvótinn hefur verið að aukast frá 2008 vegna stækkunar stofnsins og minna veiðiálags. Nýjasta stofnmæling ICES sýnir að fiskveiðidánartala sé innan settra markmiða (0,3), og að stofninn haldi áfram að stækka. Samt eru tilmælin frá ICES þau að minnka kvótann um 11% á næsta ári, til þess að halda sömu veiðidánartölu. Þetta er vegna þess að veiðidánartalan er miðuð við fjölda fiska en kvótinn er settur í tonnum.

Þó tonnakvótinn lækki verða samt veiddir fleiri fiskar vegna þess hvað þeir hafa horast mikið síðustu ár.
Þegar fiskurinn er horaður þarf fleiri stykki í kílóið, hann fellur í verði og afkoman af fiskveiðunum minnkar.
Nýtingaráætlun ESB fyrir þorsk Í Eystrasalti gerir ekki ráð fyrir visttfræðilegum þáttum eins og fæðu og útbreiðslumynstri þorsksins. ICES leggur til að gerð verði ný áætlun sem tekur tillit til þessara þátta.

Höfundar: Margit Eero og Marie Storr-Paulsen, DTU Aqua 

Eftir að hafa lesið þetta fannst mér ekki annað hægt en að skrifa höfundinum og benda vinsamlega á að það væri nú ekki góð leið að friða sveltandi horþorsk í þeirri von að hann braggaðist - seinna.
Ég sendi afrit til danska sjómannasambandsins og "Fiskerbladet", en fékk engin viðbrögð frá neinum þrátt fyrir ítrekanir. Nýlega sendi ég þetta til fréttavefs á Borgundarhólmi og spurði hvað þeim fyndist um þetta en fékk þau svör frá ritstjóranum að þeir hefðu ekki skoðanir, þeir flyttu bara fréttir! Svo má líka halda því til haga að ekkert hefur birst í íslenskum fjölmiðlum um málið nema smá klausa á mbl.is, þar sem sagt var frá niðurskurði, en ekki ástæðu hans.

Hér er bréfið til Margit:

Kæra Margit
Eftir að hafa lesið greinina sem þú skrifaðir og birtist í Fiskeritidende 7. júní s.l. finnst mér það skylda mín að gera við hana faglegar athugasemdir.

Ef fiskstofn sveltur vegna þess að ekki er til nóg fæða handa öllum, þá er sóknarminnkun það versta sem gert er. Þvert á móti skal auka sóknina til að grisja stofninn þannig að meiri fæða verði eftir handa þeim sem eftir lifa. Þá eykst vöxturinn og þar með framleiðslan

Eins og segir í ráðleggingum ICES þá er gert ráð fyrir að afföllin (dánartalan) aukist vegna fæðuskortsins. Það eina sem hægt er að gera til að minnka afföll af vegum hungurs er að veiða meira. Ekki einungis fæst meiri afli heldur eykst vöxtur eftirlifandi fiska og það dregur úr afföllum vegna fæðuskorts.
Þetta er vel þekkt almenn vistfræði og hefur verið notuð við nýtingu stöðuvatna. Norski fiskifræðingurinn Knut Dahl sýndi fram á fyrir 100 árum að grisjun fiskstofna leiddi til betri vaxtar og meiri fiskgæða.

Ráðgjöfin um að minnka þorskkvóta í Eystrasalti vegna þess að þorskurinn sveltur er í andstöðu við almenna þekking í vistfræði og heilbrigð búvísindi

Svo virðist sem líffræðingar nútímans sé fastir í tölvlíkunum án þess að taka tillit til þess sem gerist í náttúrunni. Það er ekki í valdi manna að gera neitt við því að þorskurinn haldi sig á fæðurýru svæði. Ástæða þess að lítið er af síld og brislingi getur einfaldlega verið sú að þorskurinn sé langt kominn með að éta upp þessar tegundir. Lítið gagn er í að minnka veiðar á síld og brislingi, henn hefur þegar hesthúsað því sem hann nær í. Það eina rétta í þessari stöðu er að veiða meiri þorsk, það ætti að auka kvótana og smækka netmöskva.

Í nýrri grein í tímaritinu Science halda þekktir vísindamenn því fram að veljandi veiði (að veiða bara stærstu fiskana) eyðileggi fiskstofnana. Sagt var frá þessu í sjávarútvegsblaðinu Fishing News og í því tilefni skrifaði ég gein í blaðið um það hvernig veljandi veiði hefði farið illa með íslenska þorskstofninn. Hana má lesa hér

Ég bendi einnig á skýrslu mína "Aeging of Baltic Cod" en þar sem fram kemur að auðvelt er að ákvarða aldur þorska í Eystrasali og reikna út vöxt þeirra fyrr á æfinni með því að notast við hreistur. Svo virðist sem vöxtur sé mjög hægur og stöðvist að mestu við 50 cm lengd. http://www.mmedia.is/~jonkr/english/BalticAge1.pdf

Í skýrslunni sem ég skrifaði 2010 segi ég að stækkun möskva í þorskanetum muni hafa neikvæð áhrif á stofninn og leiða til lægri aflahemilda:
 "Mesh sizes in fishing gear have been increased in recent years to increase selectivity that is let more small fish escape from he fishery and increase pressure, relatively of big fish. If the results from the age reading are near to be correct, this is wrong management policy that will lead to less catch and poor state of the stock in the long run. This will (as history shows) lead to further restrictions in the fishery".

Ég vona að þú gefir þér tíma til að taka þessar ábendingar mínar til athugunar.
Vinsamlegast,
JonKr.

 

Grænlendingar og makríllinn. - LÍÚ stjórnar utanríkismálunum!

Alveg var ég gáttaður um daginn þegar Íslendingar neituðu Grænlensku skipi að landa hér makríl, sem veiddur var í grænlenskri lögsögu. - Ekki batnaði það þegar Steingrímur sjávarútvegsráðherra lét kalla heim skip í eigu Brims, sem voru í rannsóknaveiðum fyrir Gænlendinga. 

Ég hélt í minni einfeldni að það væri styrkur fyrir okkur Íslendinga að makríllinn væri kominn til Grænlands, fleiri rök fyrir því að makríllinn væri búinn að færa sig hingað austur og væri ekki lengur "hrein eign" ESB og Norðmanna. Ég fékk þetta ekki til að koma heim og saman, hvað var eiginlega að Steingrími? Skýringin birtist í Fréttablaðinu 13. ágúst sl. þar sem sagði:

Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdarstjóri LÍÚ, segir að eftir því sem Grænlendingar afli sér meiri veiðireynslu á makríl verði samningsstaða íslendinga erfiðari þegar kemur að því að semja um makrílveiðar úr sameiginlegum stofni. Afstaðan byggist því eingöngu á að tryggja hagsmuni Íslands.

Þar höfum við það:  "Afstaðan byggist því eingöngu á að tryggja hagsmuni Íslands", sagði LÍÚ! Þeir ráða, eða virðast segja Steingrími hvað hann á að gera. Ekki þarf lengur að velkjast í vafa um hver sé handbendi hvers.

Þetta rifjar upp að þegar ég var við rækjurannsóknir á Flæmska hattinum 1995 um borð í Dalborgu EA, fór ég fram á, eftir að hafa rannsakað rækjuna á Hattinum í 4 vikur, að fá sem rannsóknaskip að taka nokkur höl á "Nefinu" á Miklabanka, en það er utan landhelgi Kanada. Tilgangurinn var að kanna hvort samstofna rækja væri í næsta nágrenni. Snorri heitinn Snorrason útgerðarmaður rak erindið við sjávarútvegsráðuneytið en Þorsteinn Pálsson var þá ráðherra. Eftir 10 daga þref fengum við neitun, og ég frétti síðar að eftir skeytasendingar milli kanadísku og íslensku Hafró, hefðu "vísindamennirnir" komist að því að þarna væri engin rækja!

Ári síðar var ég þarna og þá birtist færeyskur togari, Háifossur, með leyfi til tilraunaveiða á svæðinu, sem kallað er L3. Er ekki að orðlengja það að hann fann þar mikla rækju og Færeyingar fengu að launum leyfi til rækjuveiða þarna í mörg ár. - Þar misstum við af feitum bita.

Forstjóri Hafró kennir öðrum um hnignun ýsustofnsins

Ýsuafli hefur farið ört lækkandi undanfarin ár, í samræmi við ráðgjöf Hafró, en stofnunin leggur til ársaflann, með réttu eða röngu, og eftir því er farið. Forstjóri stofnunarinnar sagði nýlega (14/7/2012) í sjónvarpsviðtali að farið hefði verið fram úr ráðgjöf stofnunarinnar, og því hefði lendingin orðið brattari en ella.

En var farið fram úr ráðgjöfinni, eða var forstjórinn hreinlega að segja ósatt? Lítum á það.

Atburðarás afla og ráðgjafar í ýsuveiðum frá 1999 var þessi: Árið 1999 fór aflinn hressilega fram úr ráðgjöfinni eða um 30%. Árið 2000 var farið 17% fram úr, 30% 2001 og 47% árið 2002, að meðaltali um 31% árin 1999-2001.

Eftir þessa framúrkeyrslu stökk ráðgjöfin fyrir árið 2002 upp um nær helming og aflinn fylgir á eftir. Aflinn óx svo í 110 þús tonn 2008, en síðan hefur hann farið hratt minnkandi, talað er um nýliðunarbrest og að til gæti komið að stöðva þurfi ýsuveiðar á Suðurlandi. Svona er komið þótt ráðgjöfinni hafi verið fylgt 100 %

Í frétt stöðvar 2 þann 14. júlí 2012, sagði forstjóri Hafró m.a:

...."við lögðum til töluvert, hvað eigum við að segja, vægari sókn svo þessir árgangar myndu endst í fleiri ár, það var okkar tillaga, en það var ekki farið fyllilega eftir því þannig að við teljum að það hefði mátt gera það skynsamlegar þannig að skellurinn hefði orðið heldur mýkri, en það breytir nú kannski ekki því að við hefðum setið uppi með þessa fjóra lélegu árganga, sem við erum núna að sjá hérna í farvatninu".

Þá sagði Jóhann að erfitt væri að segja til um hvaða skýringar væru á hinni lélegu nýliðun kenningar væru um að það hafi sitt að segja að ýsan hefði tekið að færa sig í miklum mæli norður fyrir land samhliða hlýnun í sjónum, en áður var hún að mestu fyrir sunnan og vestan.

Og ekki vantaði frá honum góð ráð:

..."að ýsunni takist ekki eins vel að koma afkvæmum á legg eins og hún hefur gert á hefðbundinni slóð.... þegar tiltekið magn væri komið á land af ýsu sunnan við landið, þá yrði sókninni beint norður fyrir land."

Já einmitt, skýringin er að það hafi hlýnað. - Hvernig fer ýsan að í Norðursjónum? Mætti ekki sækja hitaþolinn ýsustofn þangað??

Það er auvirðilegt að kenna öðrum ranglega um hvernig komið er fyrir ýsunni og ömurlegt að menn með svona takmarkaða þekkingu á líffræði skulu stjórna aðal atvinnuvegi þjóðarinnar.

Ekki semja um makrílinn!

Makríldeilan er aftur komin á dagskrá. Norðmenn og ESB reyna enn að þvinga okkur Íslendinga og Færeyinga til að semja um aflahlutdeild, sem í raun þýðir að þeir eru að ræna okkur fiskveiðum í eigin lögsögu. Með sömu rökum gætum við bannað Norðmönnum Bretum og Írum að veiða lax í sínum eigin ám því hluti laxastofna þeirra elst upp í íslenskri, færeyskri og grænlenskri lögsögu.

Fiskveiðistjóri ESB segir að nauðsyn sé á að semja (taka af okkur veiðiréttinn) því makríll sé ofveiddur og koma verði í veg fyrir útrýmingu stofnsins. - Ofveiddur?

Það er veitt meira en ICES (Alþjóða hafrannsóknaráðið) leggur til, en er eitthvað að marka þeirra ráðgjöf? Farið hefur verið groddalega fram úr henni í Barentshafi, þorskstofninn stækkar og ICES eltir og hækkar ráðgjöfina, þvert ofan í það sem þeir ættu að gera ef þeirra ráðgjöf hefði verið rétt og framúrkeyrslan valdið ofnýtingu stofnsins.

Stofnæling á makríl er tóm vitleysa, hún er gerð á 3 ára fresti og þá með því að telja hrogn í hafinu. Ráðgjöfin er í samræmi við það, auk þess sem hún byggist á því að veiða lítið svo stofninn stækki. Þeir halda nefnilega að það sér best sé að veiða sem minnst svo stofninn stækki. Þeir hugsa ekkert um að fæðan takmarkar stærð fiskstofna og stór stofn getur étið sig út á gaddinn.  

Norskir fræðingar sjá merki um ofbeit á átu í Norðurhafi, það sé einfaldlega ekki nóg fóður fyrir þessa stóru síldar-, makríl- og kolmunnastofna. Þetta getur verið ein ástæða þess að makríllinn sækir á Íslandsmið, það er að verða lítið að éta heima fyrir, - vegna of lítillar veiði.

Við eigum að halda okkar striki og láta ekki hræða okkur til hlýðni. Ef við veiðum sem áður, og þeir líka kemur væntanlega í ljós að stofninn þolir það enda er það eðli fiskstofna að bregðast við aukinni nýtingu með aukinni framleiðslu. Þarna kemur fæðan til sögunnar: Aukin veiði eykur framboð handa þeim sem eftir lifa, vöxturninn eykst svo og nýliðun. Stofninn fer jafnvel stækkandi (Barentshaf) vegna þess að fæðan nýtist betur.

Ekki semja, lærum af kolmunna samningunum!

Meðan ósamið var um hann var veitt langt umfram ráðgjöf og stofninn stækkað i stöðugt. Þegar búið var að koma böndum á veiðarnar með samningum 2005 var lögð til minni veiði og aflinn minnkaði. Sagt var að "gömul" ofveiði hefði valdið því.

Er eitthvað vit í stofnmælingu á makríl?

Í Morgunblaðinu 30. september 2010 skýrir Þorsteinn Sigurðsson hjá Hafró vankantana á stofnmælingu makríls:"Mælingar á makrílstofninum eru ýmsum vandkvæðum háðar. Í fyrsta lagi er fiskurinn ekki með sundmaga og því næst ekki endurkast með bergmálsmælingum frá makrílnum. Við bergmálsmælingar á öðrum fiskum kemur endurvarp hljóðsins að 95% frá sundmaganum. Norðmenn hafa unnið að þróun tækni til að bergmálsmæla makríl, en sú aðferð hefur ekki hlotið alþjóðlega viðurkenningu".

"Í öðru lagi er makríll mjög ofarlega í sjónum og yfir sumarmánuðina er hann ofar en botnstykki skipanna. Þessi staðreynd torveldar enn frekar bergmálsmælingar á makríl. Það er helst á haustin sem makríll leitar neðar í sjónum, en á þeim tíma er makríll lítið eða ekki í íslenskri lögsögu. "

„Þar sem bergmálsmælingar hafa ekki dugað til að fínstilla stofnmatslíkön makríls þá hefur frá árinu 1977 verið beitt eggja- eða hrognatalningu,“ segir Þorsteinn. „Í slíka leiðangra er farið þriðja hvert ár og tóku Íslendingar þátt í þeim í fyrsta skipti í ár. Leiðangrarnir stóðu frá janúar og fram í miðjan júní. Egg voru talin syðst og austast í íslensku lögsögunni í lok leiðangursins og alla leið suður í Bisqaya-flóa síðastliðinn vetur. Í eggjatalningunni eru tekin sýni með háfi úr yfirborðslögum sjávar og síðan er reiknað út miðað við fjölda eggja í hverju kasti hversu margir fiskar hrygndu það árið. Til grundvallar liggja fyrir margvíslegar upplýsingar, meðal annars úr fyrri leiðöngrum auk frjósemismælinga, þ.e. heildarfjölda hrogna í hverri hrygnu".

Þetta er nú svo mikil della að maður verður að halda um höfuðið. Hafró hætti áratuga þorskseiða talningum fyrir nokkrum árum vegna þess að ekkert vitlegt fékkst út úr þeim. Sennilega skynsamlegasta ákvörðun þeirra til þessa.

Nú telja þeir (og ICES) makrílhrogn frá Biskayjaflóa norður til Færeyja og reikna út stærð hrygningarstofnsins. Talningin stendur í 4-5 mánuði, janúar - maí. Ætla má að við upphaf talninga sé aðeins lítill hluti stofnsins farinn að hrygna og í lok tímabilsins hlýtur mestur hluti eggjanna að vera upp étinn og dauður!

Makrílegg eru talin þriðja hvert ár á skástrikaða svæðinu. Vottur af hrognum fannst þar sem krossarnir eru, árið 2002.

Svona vinnubrögð hljóta að vera heimsmet í ágiskunum, en enginn segir neitt. Stjórnmálamenn trúa "vísindamönnunum" blint og reyna ekki einu sinni að kafa ofan í áreiðanleika ráðgjafarinnar eða reynsluna af henni í fortíðinni.

En, - Ekki semja um makrílinn!

 

Á að útrýma handfæraveiðum?

Fiskistofa virðist vera lögst í sérstakt átak til að hindra handfæraveiðar. Frá 22. maí til dagsins í dag hefur verið beitt 23 skyndilokunum á handfæraveiðar, vegna of hás hlutfalls smáfisks í afla. Fyrir þann tíma hafði hvergi verið lokað á handfærabáta, en það sem af er ári eru skyndilokanir alls orðnar 68.

Hvað er í gangi? Er Hafró að reyna með ofurafli að vernda smáfisk til að veiða seinna, eða eru "hagsmunaaðilar" á ferðinni, sem vilja handfærin út?

Reynslan hefur sýnt og rannsóknir staðfesta að friðun smáfisks gerir aðeins ógagn. Byggist það á því að ofmergð smáfiskjar gengur hart að fæðunni, nokkuð sem leiðir til hægari vaxtar og hindrar að fæðudýrin gagnist stærri fiski því þau eru étin upp áður en þau ná að stækka. Stærri fiskar hafa því lítið val og fara að éta ungviðið.

Hér til hliðar er lýsing Bjarna Sæmundssonar á fyrirbrigðinu, skrifuð 1929 þegar hann var á síldveiðum á "Skallagrími" í Ísafjarðardjúpi.

(Smella á mynd til að stækka)

 

Tíðar skyndilokanir benda til þess að mikið sé af smáfiski á miðunum, svo mikið að ekki er hægt að stunda eðlilegar veiðar meðan þorskur undir 55 cm er friðaður- til að hann geti veiðst stærri seinna. Í afla handfærabáta er er hlutfall fisks undir 55 cm 65-85%.

Ég skrifaði grein um samband skyndilokana og þorskafla árið 2001 og sagði m.a:
Ætla má að fjöldi skyndilokana sé til marks um mergð smáþorks hverju sinni og mætti því ætla að í kjölfar tíðra lokana kæmi tímabil aukins afla, í takt við hugmyndafræðina um að hann muni stækka og gefa af sér meiri afla -síðar. Samræmi virðist milli fjölda skyndilokana og afla. lokanir og afli eru í sama takti en tveimur árum eftir að fjöldi skyndilokana nær hámarki minnkar aflinn (-síðar)! Greinilega ekki það sem ætlast var til.

Hætta að veiða ýsu?

Það er að bera í bakkafullan lækinn að gagnrýna Hafró enda virðist sama hvaða vitleysu þeir gera, stofnunin er varin af stjórnmálamönnum sem nota hana til að skýla sér bakvið svo þeir þurfi ekki að taka sjálfsstæðar ákvarðanir.
Ekki get ég samt staðist að fara nokkrum orðum um nýjustu fiskveiðiráðgjöfina. Þeir þakka sér og aflareglunni um mælda stækkun þorskstofnsins, en kenna náttúrunni um samdrátt ýsustofnsins. Sem kunnugt er hefir ýsustofninn verið á hraðri niðurleið að sögn Hafró, og ráðlagður afli farið úr 100 þúsund tonnum í liðlega 30, en alltaf hefur verið farið að ráðgjöf stofnunarinnar um afla. Og forstjórinn lét að því liggja í viðtali að jafnvel þyrfti að banna ýsuveiðar!

Um hörmungar ýsunnar segja þeir:

Meðalþyngd eldri aldursflokka er samt enn fremur lág, en þeir yngri eru um eða yfir meðallagi. Meðalþyngdin hefur verið nokkuð breytileg og yfirleitt lægri hjá stórum árgöngum. Árgangur 2003 var mjög stór og í samræmi við það mjög léttur eftir aldri. Yngstu árgangar ýsu eru metnir litlir og í samræmi við það er meðalþyngd þeirra hærri en verið hefur undanfarin ár. Lág meðalþyngd stórra árganga sést strax við tveggja ára aldur en eftir það hefur vöxtur oft verið svipaður og hjá minni árgöngum. Árin 2005–2009 var vöxtur allra árganga í stofninum hægur, en ýsustofninn var þá mjög stór. Á árunum 2010 og 2011 hefur vaxtarhraði aukist verulega.

Hér tala þeir enn um að vöxtur ýsunnar sé háður stofnstærð, stórir árgangar vaxi hægar o.s. frv. En þeir harðneita því alltaf að þetta geti átt við um þorsk!

Áfram segir um ýsuna: Árgangar 2008–2011 eru allir metnir mjög slakir, að meðaltali um 20 milljónir tveggja ára nýliða. Sá fjöldi svarar til um 16 þús. tonna heildarafla að hámarki úr hverjum þeirra miðað við að afrakstur á nýliða verði um 800 grömm, líkt og verið hefur úr árgöngum af svipaðri stærð á undanförnum áratugum.

Ýsustofninn mun minnka áfram á komandi árum þegar litlu árgangarnir frá 2008–2011 koma inn í hrygningarstofninn og líkur eru á að hann verði nálægt sögulegu lágmarki árin 2014–2015. Til að hættan á slíku verði lítil leggur Hafrannsóknastofnunin til að hámarksaflamark ýsu fiskveiðiárið 2012/2013 verði 32 þús. tonn í samræmi við fyrirliggjandi tillögu að aflareglu.

Þegar vöxtur ýsunnar hægðist hefði átt að auka veiðar, ekki einungis til þess að eftirlifandi fiskar yxu betur heldur til að rýma fyrir nýliðun. Nú eru þer að súpa seyðið af því; nýliðun hefur verið arfaslök frá 2008, væntanlega vegna fæðuskorts og plássleysis fyrir ungviði.

Auk þess að vera úti á túni í veiðiráðgjöfinni eru þeir ekki í neinu sambandi við umhverfi fiskveiðanna. Lítill ýsukvóti á þessu fiskveiðiári hefur verið til vandræða og enn versnar það. Vegna skorts á ýsukvóta geta menn ekki veitt aðrar tegundir, nema þá að henda fiski eða gera það sem sjómenn vilja helst ekki, landa aukaafla og láta andvirðið renna í sjóði Hafró.

Í hvaða heimi lifa menn sem vilja banna ýsuveiðar til að vernda ýsustofninn? Er ekki stofnunin annars orðin hagsmunatengd: veiðibann á lúðu, smáfiskafriðun og aukinn niðurskurður færir þeim meiri tekjur í kassann.

Vistarbandið og einokunin - kreppa fiskveiðanna

Ég var að hlusta á þáttinn "Við sjávarsíðuna" í morgun, laugardaginn 26. maí, en þar kom fram að þorskurinn átti meiri þátt í að halda lífinu í íslensku þjóðinni en áður hefur verið talið, miklu meiri en sauðkindin. Hertur þorskur var okkar eina útflutningsvara í 1000 ár og gaf þær tekjur sem þurfti til að geta flutt inn það sem þjóðina vanhagaði um.

Á síðari hluta miðalda fór þjóðinni að hnigna vegna einokunarinnar og vistarbandsins. Frjáls verslun var afnumin og fólk mátti ekki flytja úr sveitum í þéttbýli og var þetta m.a. gert til að koma í veg fyrir að menn gætu haft fiskveiðar að aðalatvinnu.

Nú erum við að sigla inn í sama ástand, einokunin er komin aftur, Bogesen einn má gera út, allir vinna hjá honum og vei þeim sem segir eitthvað ljótt um vinnuveitandann.

Vistarbandið er einnig komið aftur, fólk getur ekki flutt af landsbyggðinni vegna þess að eignir þar hafa fallið í verði og fólk getur heldur ekki flutt úr þéttbýlinu á landsbyggðina því þar er ekki vinnu að hafa - nema hjá Bogesen.

Auk þessa eru Íslendingar aftur komnir í sjálfsstæðisbaráttu eftir um 100 ára frelsi.- Nú við ESB og Kína.

Sagan endurtekur sig

Í pistli á vísindavef háskólans eftir Gunnar Karlsson segir svo um vistarbandið: 

Það er sagt vera algengt í vanþróuðum landbúnaðarsamfélögum að fólk leitist við að takmarka aðra atvinnuvegi, svo sem verslun, og loka þá úti frá samfélaginu.

Á Íslandi kemur andúð á verslun fram strax í Íslendingasögum, einkum verslun sem er stunduð í ábataskyni. Á sama tíma er líka tekið að takmarka leyfi fólks til að stofna heimili án þess að hafa jarðnæði og búfé til að lifa á, og hefur því banni einkum verið stefnt gegn því að hafa fiskveiðar að aðalatvinnu.

Slíkar takmarkanir á öðrum búskap en sveitabúskap ganga í gegnum Íslandssöguna í dálítið ólíkum og misströngum myndum. Svo seint sem árið 1887 samþykkti Alþingi lög, sem gengu í gildi árið eftir, þar sem mönnum var bannað að setjast að í þurrabúð nema með skriflegu leyfi hreppsnefndar, eftir að hafa sannað með vottorðum tveggja skilríkra manna að þeir væru reglumenn og ráðdeildarsamir.

Tvennt gat einkum vakað fyrir þeim sem vildu takmarka þéttbýlismyndun. Annars vegar var því trúað, með réttu eða röngu, að fiskveiðar væru stopulli atvinnuvegur en landbúnaður. Því væri meiri hætta á að fólk sem lifði á fiskveiðum yrði bjargþrota og lenti á ómagaframfæri hjá bændum. Þessi ótti endurspeglast í lagaákvæðum um að búðseta sé háð leyfi hreppsbúa eða fyrirliða þeirra og hreppsbændur ábyrgir ef búðsetumenn gætu ekki bjargað sér sjálfir.

 Hins vegar gera sagnfræðingar nú jafnan ráð fyrir að það hafi ráðið miklu um afstöðu efnaðra bænda, þeirra á meðal flestra embættismanna landsins, að þeir hafi óttast að missa vinnuafl til sjávarsíðunnar og að þurfa að keppa við sjávarútveg um vinnufólk. Bak við umhyggju löggjafans fyrir óforsjálu fólki sem elti svipulan sjávarafla út úr öryggi sveitanna þykjast fræðimenn greina ágjarna tilhneigingu til að einoka vinnuafl landsmanna í þágu landbúnaðar.

Að vísu gerðu margir auðugir bændur og embættismenn út fiskibáta á vertíðum, en þá gátu þeir notað vistarbandið til að láta vinnumenn sína róa á sjó, draga húsbændum sínum afla og fá aðeins brot af verðmæti hans greitt í laun (kannast einhver við þetta?). Aldrei verður skorið úr því með vissu hvort þessara tveggja sjónarmiða réði meiru um andúð ráðandi afla í samfélaginu á þéttbýlismyndun í sjávarþorpum. Um það verður hver að hafa þá skoðun sem honum þykir sennilegust.

                            ----------------------------

Athyglisverð lesning með beina tengingu í nútímann. Sagan er að endurtaka sig:

Ef við skiptum "auðugum bændum og embættismönnum" út með  "stórútgerðarmönnum" erum við að lýsa ástandi dagsins í dag eins og það birtist í auglýsingum frá stórútgerðinni og tómthúsmönnum hennar.

Höfum við gengið til góðs? - 20 ára afmæli greinar um vanþekkingu

Alltaf gott að halda upp á afmæli, jafnvel þó ekkert hafi breyst.

Hér er grein sem ég skrifaði í Sjómannablaðið Víking fyrir 20 árum (Víkingur, Júní 1992, 6. tbl. bls. 27):

"Þótt alkunna sé að sveiflur eru meira einkennandi fyrir dýrastofna en stöðugleiki, virðast breytingar á fiskgengd alltaf koma mönnum jafn mikið á óvart. Og enn heldur maðurinn, æðsta dýr jarðarinnar, að það hafi verið honum að kenna og að hann geti breytt þar um. Nægir þar tal um meinta ofveiði á þorski og að kenna veiðum á hrygningarstöðvum þorsks um nýliðunarbrest, svo sem friðunaraðgerðir á þessum vetri hafa staðfest. Þetta er ekki nýtt af nálinni eins og sést á eftirfarandi úrklippu úr formála að "Fiskunum" eftir Bjarna Sæmundsson frá árinu 1926. Eftir lesturinn hvarflar hugurinn að því hvort þekkingunni hafi virkilega ekkert miðað og hversu lengi við eigum eftir að ræða á sömu nótum".

Gefum Bjarna Sæmundssyni orðið, í formála að Fiskunum 1926:

Annars hygg ég, að einmitt þetta atriði: að fá því svarað, hvernig fiskigöngur haga sér, verði i framtíðinni eitt af aðal verkefnum fiskirannsóknanna og er líka það, sem fiskimenn fýsir einna mest að vita, enda er það skiljanlegt, því að á því veltur að jafnaði fyrst og fremst öll útkoma fiskveiðanna í það og það skiftið, hvort fiskurinn kemur á hinar vanalegu stöðvar, þar sem menn eiga von á honum. Það er þvi næsta skiljanlegt, að fiskimenn hafi frá alda öðli reynt að reikna út fiskigöngurnar eða spá um þær. En um þessa útreikninga manna á fiskigöngunum er það því miður að segja, að þeir hafa ekki ætíð reynst réttir, sem ekki er að furða, þegar reiknað hefir verið með óþektunm stærðum, eða menn ímynda sér það sem nauðsynlegt var að vita. Þess vegna var mönnum (og er jafnvel enn) oft hætt við því að grípa það sem hendinni var næst sem orsakir til þess, að útreikningarnir reyndust skakkir, þ. e. að fiskurinn kom ekki á sínar vanalegu stöðvar. Og orsakirnar voru (og eru oft enn) að þeirra dómi tíðast mennirnir og þeirra athafnir. Oftast voru það ill áhrif frá aðkomuskipum, útlendum eða innlendum; þau drógu fiskinn á djúpið og héldu honum þar við niðurburðinn eða veiddu fiskinn upp, svo að ekkert varð eftir handa heimamönnum; eða það var tálbeita, sem allir gátu ekki aflað sér, moldrök í sjóinn, sem fældi fiskinn o. s. frv.

Á síðustu öld bættist askan frá gufuskipunum og vélaskröltið (og á þessari öld jafnvel mótorskellirnir) við. En ekkert hefir þó líklega gefið mönnum jafn illan grun á sér í þessu sambandi og hvalveiðarnar og botnvörpuveiðarnar. Hvalveiðarnar áttu að hafa sérstaklega óheppileg áhrif á göngur síldarinnar að landi og inn á firði, en botnvörpuveiðarnar á aðrar fiskigöngur og fiskveiðar. Varpan átti að umróta botninum og eyða um leið öllum gróðri hans og hrognum fiska, jafnvel þeim sem aldrei eru í botni (eins og þorsksins), drepa alt ungviði unnvörpum og flæma allan fisk af miðunum. Hér skal ekki farið að ræða um það, við hve mikil rök ýmis af þessum atriðum höfðu að styðjast, því að sum þeirra koma til tals í bókinni. Þó skal það tekið fram hér, að nægar upplýsingar eru til um það, að fiskur hefir oft brugðist áður eins og líka ber við enn án þess að auðið væri um að kenna neinu af því, sem hér hefir verið minst á, og að mönnum hættir oft mjög við því, að vitna aðeins i síðustu ára reynslu, en gleyma öllu því sem áður hefir komið fyrir.

En tímarnir breytast, og það hygg ég óhætt að segja, að mjög eru nú skoðanir fiskimanna farnar að breytast í þessu tilliti, stafar það sumpart af fenginni reynslu, sumpart af ýmsu þvi, sem sjó- og fiskirannsóknirnar hafa leitt í ljós. Þó að þær séu aðeins skamt á veg komnar enn, þá hafa þær þó ótvírætt sýnt fram á, að fiskarnir eru í göngum sínum eins og í öðrum lífsháttum, fyrst og fremst háðir ástandi sjávarins og þeim skilyrðum, sem það skapar, hvað fæðu og hrygningu snertir, og munu þess verða nefnd ýmis dæmi i bókinni.

Hefur umræðan eitthvað breyst? - Ó nei.

Fleiri afmælisgreinar verða dregnar fram á næstunni.

Reynslan af Íslandsmiðum rakin í grein í Fishing News

Eftirfarandi grein birtist í Morgunblaðinu í dag, 9. maí 2012:

Reynslan af stjórnun þorskveiða við Island frá 1976 styður niðurstöður rannsóknar sem nýlega var greint frá í vísindatímaritinu Science. Þetta er mat Jóns Kristjánssonar, fiskifræðings, sem kemur fram í nýjasta hefti Fishing News (FN). Fjallað var um greinina úr Science í Morgunblaðinu 25. apríl síðastliðinn (Vilja veiða og hirða allt sem hafið gefur). Þar setti hópur 18 vísindamanna víða að úr heiminum fram þá skoðun að valbundnar fiskveiðar, þar sem mið sé sótt í fáar tegundir og fiska af tiltekinni stærð, auki hvorki framleiðni né dragi úr áhrifum af fiskveiðum á vistkerfi hafsins.

Í greininni í Fishing News er haft eftir Jóni að niðurstöður vísindamannanna sem skrifuðu greinina í Science ættu að ýta við yfirvöldum fiskveiða í Evrópusambandinu og eins vísindamönnum Alþjóðahafrannsóknaráðsins, ICES. Þær ættu að hvetja til þess að fallið verði frá viðteknum viðhorfum í fiskveiðistjórnun og tekið upp „afslappaðra" fyrirkomulag fiskveiðistjórnunar.

Tilraunin á Íslandsmiðum

Fishing News segir að umfangsmikil tilraun hafi hafist á Íslandsmiðum þegar erlendir fiskiskipaflotar yfírgáfu miðin 1976. Við hafi tekið róttækar breytingar. Möskvastærð botnvarpa hafi verið stækkuð úr 120 mm í 155 mm til að vernda smáþorsk. Þetta hafi valdið þvi að veiðin færðist upp í aldursröð þorsksins. Þessu hafi fylgt að dregið hafi úr vexti fiskanna miðað við aldur, sem benti til fæðuskorts, og þyngd sex ára þorska farið úr fjórum í þrjú kíló. Landaður afli minnkaði og 1984 var tekið upp kvótakerfi, aflamarkskerfí. Blaðið segir að fram að þessu hafi meðal þorskafli á Íslandsmiðum verið um 450.000 tonn á ári um langa hríð. Eftir breytingarnar hafi þorskveiðin minnkað niður í um 150.000 tonn á ári og nú sé þorskkvótinn 170.000 tonn á ári. Í stað þess að fara aftur til fyrra fyrirkomulags hafi verið hert á fiskveiðistjórnuninni og smáfiskavernd aukin með svæðalokunum.

Sama reynsla fékkst í Norðursjó, Írska hafi og vestan við Skotland, að sögn FN. Eina undantekningin sé Barentshaf en þar hafi stjórnmálamenn leyft stærri kvóta en Alþjóðahafrannsóknaráðið lagði til. Þá hafi verið leyft að landa smáum fiski vegna veiða Rússa á smáþorski.

Kvótakerfið er hrein nýfrjálshyggja, segir Níels Einarsson

Í þættinum "Tilraunaglasið" á Gufunni 4. maí 2012 var rætt við doktor Níels Einarsson, mannfræðing og forstöðumann Stofnunar Vilhjálms Stefánssonar, sem skrifað hefur álit á kvótafrumvarpinu svokallaða að beiðni atvinnuveganefndar Alþingis. Enn er ekki hægt að finna umsögn hans á vef Alþingis.

Þetta viðtal var mjög athyglisvert og stakk í stúf við harmagrátinn sem dunið hefur yfir þjóðina úr fjölmiðlum landsins. Viðtalið við Níels skýrir hvernig á grátkornum stendur, stjórn fiskveiða er orðin að nýfrjálshyggja, sem snýst um að tryggja veð bankanna í fiskimiðunum. Þess vegna má ekki breyta kerfinu. 

Hann lætur að því liggja að eftir hrunið hafi "díllinn" við gömlu bankana verið sá að alls ekki mætti breyta kvótakerfinu. Þá færi allt í small. Þess vegna halda Steingrímur og kó í gamla kerfið, og ætla að festa það enn meira í sessi. Á meðan það mál er í vinnslu er kastað út kjötbeini til að láta menn slást um, þ.e. aflagjaldið, til að beina athyglinni frá aðalatriðinu, sem er afsal fiskimiðanna í hendur einkaaðila um ókomin ár. 

Hlustið endilega á þetta viðtal en eftir að ég hafði heyrt það spurði ég sjálfan mig hvernig það hefði getað farið í gegn um ritskoðun. Fyrst að leyfa þáttastjórnanda að taka það upp og svo RÚV-inu að hleypa því í loftið. Þarna hefur greinilega eitthvað brugðist í eftirlitinu.

Við þetta má bæta að ekkert hefur verið um þessa umsögn Níelsar í fjölmiðlum. Af mjög svo skiljanlegum ástæðum. - Hlustið!

Er Hafró að toga þorskvísitöluna upp?

Steingrímur sjávarútvegsráðherra skrifaði grein í Fréttablaðið 18. apríl, þar sem hann ánægjast yfir því að þorskafli verði aukinn, vísitala þorsks hefði hækkað og ekki verið hærri í 27 ár. Aukinn afli myndi hafa jákvæð áhrif. Nú verð ég að lýsa þeirri skoðun minni að hér hefur verið mjög mikið af þorski undanfarin ár, en af einhverjum varúðarsjónarmiðum hefur Hafró ekki fundist hann vera nógu stór og ekki viljað veiða meira en 20% af stofninum, eins og þeir mæla hann. Ekki þarf að fjölyrða um það en flestir sem til þekkja telja að þeirra mælingar séu út í loftið og gefi kolranga mynd af fiskgegndinni. Það skal ekki rætt hér en ég beina athyglinni að þeim hluta í grein Steinda þar sem hann ræðir um stækkun stofnsins.

Hann klippir inn í grein sína kafla úr fréttatilkynningu Hafró, en sleppir mjög mikilvægu atriði. Hér að neðan fer það sem Grímur, eins og Össur kallaði hann einu sinni, skrifaði í greininni, en það sem hann sleppti úr tilkynningunni er letrað af mér með svörtu. Grímur skrifaði:

Stofnvísitala þorsks hækkar
Samkvæmt upplýsingum Hafró hefur stofnvísitala þorsks hækkað fimmta árið í röð og þar með ekki verið hærri frá 1985. Hækkun vísitölunnar undanfarin ár má einkum rekja til þess að æ meira hefur fengist af stórum þorski og hélst sú þróun áfram í ár. 

Einnig fékkst mikið af þorski á bilinu 35-60 cm, en mæliskekkja í þeim stærðarflokki er mjög há þar sem verulegur hluti fékkst í einu tveggja mílna togi fyrir austan land sem gaf rúm 20 tonn. Dreifing stærri þorsks (80-110 cm) var hinsvegar mjög jöfn og mæliskekkja þar af leiðandi lág.

Fyrsta mat á 2011 árgangi þorsks bendir til að hann sé á meðal stærstu árganga frá 1985. Hann kemur í kjölfar lítils árgangs frá 2010, en árgangarnir frá 2008 og 2009 hafa mælst yfir meðallagi. Meðalþyngd þorsks eftir aldri hefur farið hækkandi undanfarin ár og er nú um og yfir meðaltali hjá flestum aldurshópum. Gott holdafar þorsksins undanfarin ár er í samræmi við það að meira hefur fengist af loðnu í þorskmögum og var loðna langmikilvægasta bráð þorsksins eins og títt er á þessum árstíma.

 

Lýkur þar með tilvísunar hans í frétt Hafró, en það sem hann sleppti úr þeirra skýrslu er feitletrað hér að ofan. Ekki verður frekan vitnað í hans grein en að hann heldur áfram og talar um:

Langtímasýn og ábyrgðar veiðar, sem er hefðbundinn áróður um hve veiðunum hafi verði vel stjórnað og að allt sé á beinu brautinni, bla. bla. bla...

 

Hér er línurit sem sýnir vísitöluna. Skekkjumörkin eru sýnd með gráa svæðinu. Þar sést að neðri mörkin liggja í kring um 480 þús. tonn, en vísitalan er sögð 610 þús tonn. Þarna munar miklu. 

(Smellið á myndina til að stækka hana) 

 

Það hentaði ekki Steingrími að minnast á að, "verulegur hluti fékkst í einu tveggja mílna togi fyrir austan land sem gaf rúm 20 tonn", og því sleppti hann setningunni. 

Í þessari setningu segir Hafró beinlínis að aflinn af einni stöð, af um 600, hafi ráðið niðurstöðum mælinga þorskstofnsins! Tuttugu tonna hal vegur þungt, en ég held að heildarafli þorsks í ralli sé af stærðargráðunni 50 tonn. Hafró notar þennan afla í mælinguna þótt svona afli sé út úr korti og eigi því ekki að reiknast með í útreikningum. Heiðarlegra hefði verið að sleppa þessu risahali eða a.m.k. gefa upp vísitöluna með og án þessarar stöðvar. En það er ekki gert og þess vegna segi ég að Hafró sé að toga vísitöluna upp til að blekkja fólk, og fá það til að halda að ráðgjöfin þeirra hafi skilað svona miklum árangri.

Myndin sýnir lengdardreifingu úr stofnmælingunni, 20 tonna halið innifalið, og ég teiknað hring um fiskinn úr því hali, 35-60 cm að lengd. Svarta línan er 2012 en sú rauða sýnir mælinguna 2011. (Smella til að stækka)   

Sjá má að aukningin frá í fyrra er meira en 100%, hún er þreföld. Þetta getur ekki staðist og bendur til þess að önnur hvor eða báðar mælingarnar séu vitlausar. 

Hvernig getur fjöldi 50 cm fiska þrefaldast milli ára þegar hann vex 5-10 cm á ári? Ekki nema honum hafi rignt niður. Þetta er hrein della en verst er að Hafró er að reyna að fegra mælinguna, toga þorskstofninn upp.

En, - ég get lofað því að þeir fá þetta í hausinn seinna. - Hefur einhver einhvern tíma heyrt talað um ofmat?

 

Friðun kórallasvæða - tískubóla græningja

Norskur línubátur var færður til hafnar, grunaður um ólöglegar línuveiðar á vernduðu kórallasvæði. Þessi friðun hefur stoð í reglugerð frá í desember sl. Þar eru nokkur svæði friðuð fyrir öllum veiðum, undanskildar eru veiðar í flottroll og hringnót, veiðarfæri sem ekki snerta botninn og meiða því ekki kóralla. En gleymdist ekki að undanskilja línu- og færaveiðar? Ekki skemma þær botninn eða hvað?

Ég tel að þessi lokun hafi farið fram hjá Norsaranum, hann hafi ekki séð þessa 4 mánaða gömlu reglugerð. Það vekur upp spurningu um hvernig svona sé kynnt. Er reglugerðin þýdd á erlend tungumál og send til útlanda? Línubáturinn var færður til hafnar, en einhvern tíma hefði verið látið nægja að "stugga við honum". Augljóst hefði átt að vera að skipstjórinn var ekki að brjóta viljandi af sér, hann veit að hann sést á tölvuskjá gæslunnar í landi og reyndar hvaða tölvu sem er, en hér má skoða staðsetningu, hraða og stefnu allra skipa. Eru þessi hörðu viðbrögð hefnd vegna makríldeilunnar?

Kórallasvæði hvað?

Ekki er langt síðan það komst í tísku að friða "viðkvæm" kórallasvæði. Ekki éta fiskar kóralla enda eru þeirr gerðir úr steini og aðeins eru lifandi dýr í efsta laginu. Fiskar geta ekki étið þau því þau hafa skel sér til varnar. 

En hvernig stendur á því að enn eru til ósnert kóralsvæði við Ísland, sem þarf að friða? Það er búið að draga troll á Íslandsmiðum í 100 ár, á öllum þeim stöðum þar sem unnt er að koma við trolli. Þau skyldu þó ekki vera óskemmd vegna þess að ekki er hægt að draga troll á þeim karga sem kóralrifin eru. Þau eru því sjálf friðuð.

Fyrir nokkru voru nokkur kórallasvæði í Eystrasalti, við strendur Danmerkur, friðuð fyrir togveiðum. Eftir að búið var að gefa út kort af hinum friðuðu svæðum var farið að athuga hvar dönsku skipin höfðu verið að veiða undanfarin ár, með því að skoða plott af togslóðum þeirra. Þá kom í ljós að engar veiðar höfðu verið stundaðar á hinum ný- friðuðu svæðum. Jú botninn þar var svo slæmur að skipstjórar forðust þessi svæði. Sjálf friðað.
Segi menn svo að Græningarnir séu ekki snillingar. Jón Bjarnason var svo mikill Græningi að hann gleymdi að undanskilja krókaveiðar á kórallaslóðinni. Einum of grænn.

Vissu ekki að veiðarnar væru ólöglegar

"Hrygna einu sinni og deyja svo" - eins og laxinn

Nú er vertíðarþorskurinn að hrygna með allri Suður- og Vesturströndinni. Sjómenn segast ekki muna aðra eins þorskgegnd og eru hættir að leggja netin yfir nótt því afli verður þá allt of mikill. Farið er út að morgni, netin lögð, menn fá sér smá kaffi og draga svo frá hinum endanum og koma með aflann að landi síðdegis. Fáir eru á sjó því kvótinn er svo naumt skammtaður og þorskurinn fær að vera í friði í stað þess að skapa vinnu og gjaldeyri. Eingis tvær trillur gera út frá Reykjavík og eru að veiða rétt NA- úr Viðey og koma heim með skammtinn sinn eftir 4 tíma róður. 

Með því að veiða svona lítið af þessum fiski erum við að kasta frá okkur gífurlegum verðmætum, um 100-200 þús. tonn af fiski, sem vertíðir voru að skila hér áður þegar mátti veiða. Sárgrætilegast er að mest af þessum þorski drepst eftir hrygningu og gefur því ekki annað færi á sér aftur. Mest af þessum risaþorski er að ganga til hrygningar í fyrsta sinn og hrygningarafföllin eru um 80%. Það er því ekki verið að spara neitt með því að veiða svona lítið. Það sem ekki er veitt, tapast. Almennt vita menn þetta ekki og því er lítið haldið af lofti af fræðingunum á Skúlagötunni, það passar ekki við geymslukenninguna eða þeir vita það ekki.

En í eina tíð vissu menn þetta og notuðu það sem röksemd um að veiðarnar væru að ganga frá stofninum, fiskurinn hryngdi svo sjaldan vegna þess að hann væri hreinlega veiddur upp. En það virtist ekki raunin ef marka má endurheimtur af merktum hrygningarfiski meðan slík vísindi voru stunduð. Endurheimtur merkja voru litlar og féllu mjög hratt með tíma.

Þannig voru merktir 7772 þorskar á árunum 1948-69 en aðeins 1126 (15%) merkjum var skilað, þar af 952 fyrsta árið, 129 annað árið og 32 það þriðja. Útreikningar gefa 75-80% afföll á ári en aðeins lítill hluti er vegna veiða því heildarendurheimtur eru ekki nema 15%. Áhugasamir geta fundið grein um þetta hér.

Hvernig þessi miklu afföll voru notuð sem röksemd til að draga úr veiðum má sjá í eftirfarandi klausu, sem er tekin úr bók Jóns Jónssonar, "Hafrannsóknir við Ísland", II bd:

Áhrif veiðanna á þorskstofninn koma einnig vel fram á mynd 70, sem sýnir hrygningartíðni þorsks við Ísland 1930-1974. Byggt á meðalfjölda fiska í hverjum gotflokki var reiknað hve oft hver einstaklingur hefði hrygnt að jafnaði, og má segja að þetta sé einskonar mat á afkastagetu stofnsins, mið-að við sama fjölda fiska. Árin 1946-1949, þegar stofninn hafði notið minni sóknar stríðsáranna, hrygndi hver fiskur að meðaltali 2.5 sinnum á ævinni, en með vaxandi sókn fór þessi tala sílækkandi og var komin niður í 1.2 á tímabilinu 1965-1969. Varðandi umræður um ástand þorskstofnsins við Ísland, sagði bókarhöfundur stundum við Breta og aðra, að þorskstofninn nálgaðist óðum laxinn: hrygna einu sinni og deyja svo.

Hver einstaklingur lét þannig æ minna af mörkum til viðhalds stofninum, og afkastageta hrygningarstofnsins var því stórlega skert. Þetta hafði í för með sér, að veiðin byggðist á æ yngri fiski, og af þeim sökum var hætt við að sveiflur þær í stærð stofnsins, sem missterkir árgangar valda, yrðu tilfinnanlegri en áður. Þegar hver einstaklingur hefur einungis færi á að auka kyn sitt einu sinn á ævinni, má lítið út af bera, svo að framlag hans til viðhalds stofninum bregðist ekki.

I greinargerð sinni 1966 sem áður er getið segir höfundur (bls. 60-61): Við okkur blasir því sú kalda staðreynd, að meira er tekið úr þorskstofninum en hann virðist þola. Við getum því ekki gert ráð fyrir að auka heildarþorsk-veiðina frá því sem nú er; það geta þó komið nýir og sterkir árgangar eða sterkar göngur frá Grænlandi, sem geta aukið veiðina eitthvað í bili, en sé litið á þetta til langs tíma, virðist útilokað, að stofninn geti skilað af sér meira aflamagni, og verði sóknin enn aukin, má búast við minnkandi afla á bát og síðan minnkandi heildarafla."

Það var nú deginum ljósara að frekari aðgerða var þörf til verndunar þorskstofninum og þá sérstaklega ungfisksins er óx upp í kalda sjónum. A fundi Norðaustur-Atlantshafsnefndarinnar 1967 lagði því íslenska sendinefndin fram tillögu um lokun ákveðins svæðis út af Norður- og Austur-landi. Má segja að hér hafi að nokkru leyti verið um að ræða framhald af hugmyndinni um lokun Faxaflóa.

Ályktunin sem er dregin í þessu síðustu setningum eru vægast sagt einkennileg: Stóri fiskurinn var að koma til hrygningar aðallega í fyrsta sinn. Jón Jónsson mældi dánartöluna í þeim fiski mjög háa, "hrygna einu sinni og deyja svo", eins og hann sagði. Svo leggur hann til að friða ungfisk fyrir Norðurlandi! - Það hefur engin áhrif á afföll í hrygningarfiski.

En hvernig skyldu málin standa nú eftir að hefðbundn vertíð hefur nær lagst niður og sókn í hrygningarfisk ekki svipur hjá sjón frá því sem þáður var?

Kristinn Pétursson á Bakkafirði reyndi í 4 ár að fá Hafró til að endurtaka þessar mælingar en hafði ekki árangur sem erfiði, fyrr en hann atti Árna Matt sjávarútvegsráðherra á stofnunina. Þeir gerðu þetta með hangandi hendi og fundu að hrygningartíðnin væri 1,5, en sýnin hefðu verið fá og niðurstaðan því óviss.

Auðvitað, þetta má ekki fréttast. Fyrr skal þorskinum "hent" en að Hafró gefi sig.

Ég fór í róður um daginn og fékk í soðið nokkur eyruggabein, en 1-2 klumbur af svo stórum þorski er heil dásamleg máltíð fyrir einn mann. Mjög auðvelt er að sjá árhringi og gotbauga í beininu með því að bera það upp að ljósinu, en ekki er hægt að lesa aldurinn því miðjan er ógagnsæ. Á myndinni, sem hér fylgir má sjá einn gotbaug, þessi meters langi fiskur var að koma í fyrsta sinn til hrygningar. Skoðun á fleiri beinum sýndi svipað, 1-2, mest 3 gotbauga. 

Þetta er svona alþýðurannsókn, sem auðvelt er að framkvæma - þó Hafró nenni því ekki.

Fiskveiðistjórn - vöxtur sjávarfiska er háður þéttleika

Vöxtur fiska ræðst ekki einungis af þeirri fæðu sem er fyrir hendi hverju sinni, það skiptir máli hve margir þurfa að deila henni á milli sín. Flest silungsvötn eru það sem kallað er ofsetin, fiskur þrífst ekki sem skyldi vegna þess hve margir þeir eru. Þetta má laga með grisjun, veiða mikið og ef vatnið er ekki of stórt kemur árangurinn fljótt í ljós. Fiskurinn stækkar og fitnar.

Til þess að viðhalda ástandinu verður að halda áfram að veiða mikið, sérstaklega af smáfiski. Reynslan hefur sýnt að þegar farið er að grisja vötn eykst nýliðun verulega. Þetta má skýra með því að þegar einstaklingarnir fá meiri fæðu fer hún ekki eingöngu í vöxt heldur einnig í aukna framleiðslu á ungviði. Smáfiskarnir, sílin, fá nú meira af mat og komast betur áfram í lífinu.

Því hefur löngum verið haldið fram af þeim, sem stjórna hér nýtingu, sjávarfiska að þessi lögmál gildi ekki í sjó. Stefnan hefur verið að draga úr veiðum á flestum tegundum til þess að geta veitt meira seinna, menn hafa talið að vandamál fiskveiðanna væri ofveiði. Árangurinn hefur látið á sér standa, þoirskafli hefur minnkað verulega, þyngd þorsks eftir aldri hefur verið í lágmarki lengi og beðið hefur verið eftir góðri nýliðun í tæp 30 ár. Þetta er í fullkomnu samræmi við reynsluna úr vötnunum, en einhvern veginn vilja þeir sem ráða ferðinni ekki horfast í augu við það. En víst er að nýliðun eykst ekki þótt reynt sé að auka hrygningu með friðun hrygningarfiska á vertíðinni. Það er rökrétt því reynslan sýnir að það er ekki pláss fyrir ungviði í fiskstofni, sem býr við fæðuskort.

En vísindamenn vissu betur hér áður fyrr. Í "Fiskunum" , sem komu út 1926 segir Bjarni Sæmundsson frá því að kolinn vaxi ekki sé stofninn of þéttur. Gefum Bjarna orðið:

Aldur skarkolans og annara fiska af flyðrurættinni, má best sjá á kvörnunum. Vöxtur hans og þroski er, eins og margra annara fiska, æði ólíkur, eftir því hvar er, og hefir hitinn þar mikil áhrif : hann er seinn i köldum sjó, en örvast með hitanum. Skarkolar úr Barentshafi hafa t. d. verið fluttir suður í Norðursjó, mældir og merktir og slept þar og sýnt miklu örari vöxt, endurveiddir. Eins hefir verið sýnt hér við land, með merkingu, að hann vex tvöfalt hraðara i hlýja, en í kalda sjónum, Einnig hefir fæðan mikið að segja.

Það getur stundum farið svo, að meira safnist saman af ungviði á einhverju svæði, en það, að fæða verði nægileg; kemur þá kyrkingur i stóðið, svo að það vex mjög seint og þrifst illa; en fiskurinn er mjög staðbundinn á þessu reki og leitar lítið burtu, i betra "haglendi". En ef menn veiða hann og flytja þangað, sem betra er, braggast hann fljótt og stækkar.

Þetta hafa Danir fært sér í nyt síðan um síðustu aldamót; þeir hafa tekið skarkolaseiði í stórhópum af óhentugum svæðum í Limafirði, og flutt þau á betri svæði i firðinum og fengið ómakið margborgað, eins og áður er sagt frá.

Þannig var það.....

Fær skynsemin að taka völdin af græðginni?

Virkjað var í Elliðaám og Sogi til þess að lýsa Íslendingum út úr myrkrinu. Þessar virkjanir hafa allar mikil neikvæð áhrif á laxastofna og urriðastofninn í Þingvallavatni. Virkjanahugmyndir í dag ganga hins vegar út á að selja útlendingum rafmagn og fá smá vinnu meðan verið er að reisa orkuverin. Við erum ekki að virkja fyrir okkur sjálfa, ó nei.

Það er ekki aðeins að laxastofnum verði ógnað, verði virkjanir í Þjórsá að veruleika, heldur munu laxveiðar leggjast af. Heimamenn hafa stundað netaveiði í Þjórsá í meira en 100 ár og laxinn verið gott búsílag. Engar stangveiðar hafa verið stundaðar enda áin einn drullugormur og óveiðanleg með stöng.

Áhrifin á laxastofninn eru að virkjanir hindra og tefja göngu hans upp fyrir virkjanir og seiðin drepist í vélunum á leið sinni til sjávar. Laxastigar myndu virka mjög illa vegna þess að skyggnið er það lítið, örfáir sentimetrar, að vafasamt er að laxinn finni stigann. Við það bætist að vatnsmagn í stiganum yrði sennilega ekki nema þúsundasti partur af heildarrennslinu. Þar sem fyrirhugaðar virkjanir eru þrjár, eru hverfandi líkur á að hann komist alla leið.

Áætlað er að gera "seiðaveitur", sem beini seiðunum fram hjá inntaki í vélarnar. Þetta lítur vel út á pappír en hefur alls staðar reynst erfitt og virkað illa, en nú er haldið fram að aðferðirnar hafi batnað. Má vera, en þær eru sennilega ónothæfar í jökulgormi Þjórsár. Skyggni er ekkert svo varla er hægt að nota sjónrænar stýringar. Oftast gefast menn upp á svona tilraunum, þær virka ekki, en þá er það orðið of seint: Það er búið að virkja.

Ein mótvægisaðgerð, sem stungið hefur verið upp á er að hætta netaveiðinni, taka hlunnindin af jörðunum, svo fleiri laxar komist fram hjá virkjununum í þeirri von að seiðabúskapurinn aukist, til mótvægis við þau sem drepast í vélunum. Engin líkindi eru á að aukinn hrygningarstofn myndi auka seiðaframleiðslu, fremur hið gagnstæða. Það hefur berlega komið í ljós í veiða-sleppa fiflaganginum.

Sú aðgerð, að hætta netaveiðum, myndi þýða að laxveiðar legðust af og til hvers þá allt þetta brölt? Ekki verður þarna stangveiði, hugmyndir Orra Vigfússonar um að hreinsa Þjórsá af leirnum eru hrein fásinna og stangveiðimenn hafa nóg af sprænum að leika sér í. 

Vonandi fær skynsemin að ráða því að Þjórsá verði látin í friði.

Engar virkjanir í neðri Þjórsá

Viðurkenning erlendis frá: Settur á topp 100 lista í sjávarútvegsmálum

Blaðamenn fréttaveitunnar IntraFish Media, sem gefur út fjölmörg blöð og tímarit á sjávarútvegssviði, völdu nýlega 100 áhrifamestu einstaklinga heimsins í sjávarútvegi. - Ég verð að játa að ég hrökk aðeins við þegar ég sá að ég var á listanum, í sæti nr. 98. 

Skýringin var: Einn af mjög fáum vísindamönnum sem gagnrýnt hefur ríkjandi stefnu Íslendinga við stjórn fiskveiða og hefur skoðanir, sem hafa kveikt mikla umræðu.

Greinilegt er að erlendir blaðamenn fylgjast betur með gagnrýnni umræðu í fiskifræði en kollegar þeirra hér heima. Ég hef oft verið í viðtölum í þeirra pressu frá árinu 2003, skrifað greinar og flutt fyrirlestra í mörgum löndum um meinbugi á ríkjandi skoðunum í fiskifræði og reynsluna af kvótakerfi Íslendinga s.l. 27 ár.

Hér á landi ríkir algjör þöggun málefnalegalegrar gagnrýni um stjórn fiskveiða, bæði hinn fræðilega grundvöll, hvort yfirleitt sé unnt að byggja upp fiskstofna með því að draga úr veiðum, og hvort stjórnun á afla einstakra tegunda sé haghvæm, þar sem fiskurinn virðist ekki vita hvort viðkomandi veiðarfæri megi veiða hann. Lendi hann í veiðarfæri þeirra sem ekki hafi kvóta, er honum hent aftur í sjóinn þar sem aðrir sjávarbúar éta hræið.

Fjölmiðlar hér tala aldrei orðið við gagnrýnendur, en Hafró og valdhafarnir fá að skrúfa frá sínum krönum án nokkurra gagnrýninna spurninga.