Hafró liggur á upplýsingum

Ég bað um gögn frá Hafró í lok febrúar og fékk viðbrögð í byrjun apríl, var þá erlendis og svaraði ekki fyrr en í fyrradag. Það var sjeffinn Björn Ævarr sem svaraði og fara viðskipti okkar hér á eftir:

 

Björn skrifar:

 Sæll Jón. Í lok febrúar sendir þú Einari Hjörleifssyni tölvupóst þarsem þú óskaðir eftir gögnum um lengdardreifingu þorskafla og úrstofnmælingu með botnvörpu (SMB) að vorrlagi. Sökum anna höfum við þvímiður ekki getað svarað þér fyrr. Í erindi þínu er ekki alveg ljósthvað þú átt við með "lfd þorskaflans". Við eigum þessi gögn eftirveiðarfærum, svæðum og tíma árs. Þegar við tölum um um lengdardreifinguþorsksaflans eftir árum er átt við lengdardreifingu sem vegin hefurverið með afla í hvert veiðarfæri. Er það slík gögn sem þú ert að óskaeftir ? 

 

Ég svaraði honum:

> Ég skrifaði grein í Brimfaxa nýlega, þar sem ég sýni lengdardreifingu í

> afla Breta 1960-64 til að sýna fram á að þeir hafi veitt mikið af

> smáfiski undir viðmiðunarmörkum.  Hún er byggð á grein JJ 1969, Einar

> Hj. þekkir hana. Brimfaxagreinina finnur þú á:

> http://www.fiski.com/meira/meira117hernad.html

>

> Vil ég gera samanburð á sóknarmynstri þá og nú, til þess vantar mig

> sambærilega lfd afla, sem sýnir hvernig er sótt í stofninn. Gjarnan má

> greina sundur togara, línu net, vertíð- ekki vertíð svipað og JJ gerði

 

Einnig spurði Björn:

 Varðandi lengdardreifingu úr SMB er ekki alveg ljóst hvað þú átt við með"rauntölur". Áttu við einstakar lengdarmælingar ?

                           

Ég svara:

 

> Ég á við lengdardreifingu afla í ralli, þess sem kom samtals á dekk

> allra skipanna, án nokkurra leiðréttinga eða uppreikninga m.v.

> togflöt, svæði eða þessháttar.

>

> Gjarnan að honum yrði skipt í suður- og norður svæði.

 

Björn svarar:

 Sérfræðingar okkur eru önnum kafnir þessar vikurnar við úttekt á stöðunytjastofna og ráðgjafarvinnu og við getum því miður ekki sinnt þessuerindi fyrr en um miðjan júlí. Vinsamlegast hafðu samband við EinarHjörleifsson ([e-mail]) eftir 15. júlí og mun hann þá vinna gögniní samræmi við ósk þína og senda þér. Þar sem gögnin liggja ekki fyrir á því formi sem þú óskar eftir gerum viðráð fyrir um 10 tíma vinnu við þetta verk og samkvæmt upplýsingum fráfjármálstjóra kostar útseld vinna sérfræðings  6400 kr/klst ánvirðisaukaskatts. Kv. Björn Ævarr

 

Ég svaraði um hæl:

> Þakka svarið Björn

> 

> "Það er ekki óðagotið á mönnum þarna undir Jökli" eins og biskup sagði

> við Umba í Kristnihaldinu.

> 

> Ef ég þarf að greiða fyrir þessar upplýsingar er eins gott að sleppa

> þessu. Verði svo, afturkalla ég beiðnina hér með.

> kveðja, Jón

Segir brottkast að aukast gífurlega

Og alltaf bíta fréttamennirnir á!

Enn ein dómsdagsspáin, og alltaf bergmála fréttamenn vitleysuna. "Spámennirnir" fá alla athygli, en ef gerðar eru athugasemdir við vitleysuna hefur enginn áhuga.
Nú er Hafró að fara í enn eitt rallið, sennilega til þess að finna út að þorskstofninn sé ofveiddur - eina ferðina enn. - Sjáum til!

Allir fiskistofnar í hættu

Beðið eftir loðnunni...

Oftast hefur loðnan látið standa á sér á vorvertíð nú seinni árin. Alltaf hefur hún þó dúkkað upp á endanum en í mis- miklu magni. Það er enginn leikur að stunda veiðar meðan skipin mega ekki hreyfa sig fyrr en Hafró hefur "tekist" að mæla stofninn. Þá má fyrst fara af stað. Og aðeins ef þeir hafa "mælt" 400 þús. tonn og þá má einungis veiða það sem er umfram það magn, skv. tölum snillinganna. Var það ekki líka hinn sami Þorsteinn Sigurðsson sviðsstjóri sem kom heim úr leiðangri í hitteðfyrra og sagði að karfastofninn væri hruninn....þeir hefðu ekkert fundið.

Hvaðan kemur loðnan?
Loðnan hrygnir við S- og V- ströndina að vori og seiðin dreifast með straumi kring um land. Ungloðan heldur sig á grunnslóð, landgrunninu, fyrstu tvö sumrin, gengur þá norður í höf og kemur aftur til hrygningar eftir rúmt ár. Það er sú loðna sem nú er veidd, veiðar á ókynþroska ungloðnu heyra nú orðið sögunni til.
Loðnan er mikilvægust þorskinum sem fæða á meðan hún er að alast upp á grunnslóðinni. Stóra hrygningarloðnan, sú sem ber uppi loðnuaflann, nýtist þorskinum hins vegar aðeins þann vetur sem hún gengur til hrygningar og þá aðeins þar sem hún gengur um. Oft étur þorskurinn yfir sig og því hlýtur hún að nýtast fremur illa til vaxtar auk þess sem þetta gerist á kaldasta tíma ársins.

Hver stjórnar loðnunni?
Því er gjarnan haldið fram að þorskur sé horaður vegna þess að það vanti loðnu - Er það ekki fremur svo að hlutfallslega stór þorskstofn sé horaður vegna þess að hann hafi gengið of nærri fæðu sinni, loðnunni, og minnkað þannig stofninn?
Sú staðreynd að þorskurinn nærist á uppvaxandi loðnu gerir það að verkum að það er í raun hann sem stjórnar því með áti sínu hve mikið af loðnu gengur norður í höf til að fita sig og koma síðan aftur til hrygningar við S-land.
Svartfugl lifir líka á loðnu og sandsíli og horaður svartfugl er merki um vöntun þessara tegunda. - Á sama svæði er horaður þorskur! Hver er sökudólgurinn?
Þorskveiðar fyrir N-landi hafa verið í lágmarki í tvo áratugi. Í kvótakerfi með takmörkuðum þorskafla geta menn ekki stundað veiðar á svæðum sem gefa nær eingöngu þorsk. Þorskkvótinn er notaður sem aðgangur að öðrum tegundum og er nú orðinn nánast sem meðafli. Þess vegna hefur þorskurinn óáreittur fengið að éta upp rækjuna, loðnuna og sandsílið e.t.v. líka, en ekki nýst okkur vegna þess hve staðbundinn hann er á uppeldistímanum.
Nú sem aldrei fyrr þarf að ræða vistfræði, samhengið í náttúrunni, og hætta að einblína á ofveiði. Hvernig væri að gefa þorskveiðar frjálsar um tíma á stórum svæðum fyrir N-landi og sjá hvað gerist?
Ég stakk upp á þessu við ráðherra 2001 en því var ekki gefinn gaumur, ekki einu sinni tekið til umræðu.

Leggja til loðnuveiðistöðvun

Hernaðurinn gegn sjávarútveginum

Aðförin að sjávarútveginum heldur áfram, því fyrir áramót bárust enn neikvæðar niðurstöður frá Hafró um þorskstofninn. Niðurstöður haustralls voru kynntar í byrjun desember og reyndist vísitalan hafa minnkað um 20% frá í fyrra." Þetta er svipað og við bjuggumst við" sögðu snillingarnir. Ekki hafa verið veidd nema tæp 200 þús tonn, svo vöxtur í stofninum er enginn. Hann nær ekki að framleiða nóg til að standa undir veiðinni við þessa litlu sókn, hvað þá að vaxa.

Ein skýringin er sú makalausa setning að "nú eru lélegir árgangar að bætast í veiðistofninn"! En hvað með hina árgangana sem voru þar í fyrra? Maður skyldi halda að þó lítið bættist við eitthvað ætti það samt að stækka. Vöxtur þess sem var til áður en lélegu árgangarnir bættust við er því minni en enginn. Svona röksemdir eru endaleysa.

Furðulegast af öllu er að ráðamenn skulu leyfa Hafró að halda þessari niðurrifsstarfssemi áfram endalaust. Nú sitja í ríkisstjórn 2 ráðherrar sem áður hafa lýst mikilli vantrú á ráðgjöf Hafró, en þeir hafa nú snúist um 180 gráður og beygja sig í duftið. Annar er ráðherra sjávarútvegs en hinn ráðherra byggðamála. Þetta vekur upp spurningu um hvað valdi þessari hlýðni við "vísindin" og hver RAUNVERULEGA stjórni þessu. Það er ekki aðeins verið að valda tjóni á Íslandi heldur riðar sjávarútvegur til falls víðast í hinum vestræna heimi. Það er verið að búa til hungursneyð með því að banna mönnum að sækja sjó.

Sagan
Það er búið að gera tilraun til að byggja upp eða stækka þorskstofninn með því að draga úr veiðum. Tilraunin hefur staðið í 30 ár. Árangurinn er að afli á næsta fiskveiðiári verður aðeins fjórðungur af því sem hann var þegar tilraunin hófst. Í byrjun var lofað skjótum árangri, 400 - 500 þús tonna jafnstöðuafla úr stofninum. Í stórum dráttum var farið eftir ráðgjöfinni, möskvi var stækkaður og það leiddi til mjög minnkaðs veiðiálags á smáfisk, sem var ætlunin.
Sérstakar aðgerðir til verndar smáfiski, sem unnt var að fara í þegar Bretar yfirgáfu miðin 1976, reyndust mjög vel. Þannig var veiðistofn í byrjun tilraunar miðaður við 3 ára fisk og eldri en þegar frá leið breyttist þetta í að vera 4 ára og eldri. Þarna tókst vel til, afli fór vaxandi. Þrátt fyrir s.k. skrapdagakerfi sem tekið var upp til að hemja af þorskaflann, fór hann í 465 þús. tonn 1981. En galli varð á gjöf Njarðar því fljótlega dró úr vexti og afli féll um tæp 200 þús. tonn milli áranna 1981 og 1983.
Þegar þarna var komið hefðu menn átt að sjá að tilraunin hafði misheppnast og hugsa sinn gang. Mikil gagnrýni á þessum tíma fólst í að í stað þess að skera niður, ætti að auka veiðarnar til að koma á jafnvægi í fæðubúskapnum. En sérfræðingarnir voru staðfastir, niður skyldi skera og ráðherrann stóð með þeim.
Kvótakerfið sett á svo unnt væri að takmara enn betur aflann því menn skýrðu aflabrestinn með ofveiði. Fyrstu árin var farið nokkuð fram úr ráðgjöf og afli fór aftur vaxandi, stofninn hafði minnkað og fæða aukist. Tveir mjög stórir árgangar fæddust upp úr þessu stofnhruni, árgangarnir 1983 og 84, tveir stærstu samliggjandi árgangar sem fram hafa komið í sögunni.

Merkilegt nokk fóru tillögur Hafró hækkandi þrátt fyrir að farið væri fram úr ráðgjöf á hverju ári. Árið 1987 var séð hvert stefndi. Flóar og firðir fyrir Norðurlandi fylltust af horuðum svöngum smáþorski sem m.a. hreinsaði rækjuna úr Skagafirði, Öxarfirði og Húnaflóa á einum vetri. Silunganet sem lögð voru í Fljótavík fylltust af þorski en enginn veiddist silungurinn. Horaður smáþorskur sem minnti helst á skiptilykla, var uppistaðan í togaraaflanum við Vestfirði, þrátt fyrir stækkaðan möskva í trolli.
Þessir árgangar, 83- og 84- entust illa í afla, komu ekki fram sem stórfiskur m.v. hve þeir mældust stórir sem ungviði. Skýring Hafró var að þeir hefðu verið veiddir gegndarlaust, stútað með ofveiði.
Miklu sennilegri skýring er að þeir hafi drepist úr hungri. Sem dæmi um magnið má nefna að árgangur 1983 mældist 6 sinnum stærri en meðaltal árganga 1986-2003 sem 2 ára fiskur. Saman mældust 83- og 84- árgangarnir, þegar þeir voru 2 ára svipað stórir og þeir 11 árgangar samanlagðir sem eftir komu! (tafla 3.1.11. í Ástandsskýrslu 2007). Summan af þeim 3 ára var stærri en summa næstu sex árganga þar á eftir. En þeir hurfu út í myrkrið, brunnu upp í hungri sem stafaði af vanveiði.

Kenningarnar
Hafró hefur komið sér upp nokkrum kennisetningum fram og heldur í þær dauðahaldi. Þegar að er gáð standast þær hvorki nánari skoðun né heldur reynslu. Segja má að hugmyndafræði Hafró brjóti í bága við náttúrulögmál, almenna vistfræði og reynslu. Skoðum kennisetningar þeirra nánar:

1. Hrygningarstofninn þarf að vera stór til þess að hann gefi af sér góða nýliðun.

Sé stærð hrygningarstofns og nýliðun þorskstofnsins er sett upp í tímaröð kemur annað í ljós. Þegar hrygningarstofninn vex þá minnkar nýliðun. Þegar hrygningarstofn fer minnkandi þá vex nýliðun. Þetta er í hróplegu ósamræmi við það sem Hafró heldur fram.

Þetta öfuga samband má skýra þannig að þegar hrygningarstofn er stór, er heildarstofn einnig stór og hvorki þörf, pláss né matur fyrir ungviði. Það hefur takmarkaða möguleika til uppvaxtar og er oft étið af stærri fiski. Þetta er hin sjálfvirka stjórnun stofnsins á sjálfum sér.

Stærð hrygningarstofns og nýliðun þorsks 1960-2004, 3 ára keðjumeðaltöl. Sjá má að allt til 1987 sveiflast nýliðun reglulega. Heil sveifla er 10 ár. Á þessu tímabili er ekki að sjá jákvætt samband hrygningarstofns og nýliðunar, fremur hið gagnstæða: Stór stofn gefur litla nýliðun og öfugt. Stigsmunur verður á nýliðun eftir 1984 þegar stjórnun með aflamarki hefst. Meðalnýliðun fellur úr 212 milljónum í 133 milljónir 3 ára fiska. Líklegt er að stjórnun með aflamarki takmarki aflatoppa og feli þar með nýliðun - og vanmeti stofnstærð.

 

2. Mikilvægt er að friða smáfisk svo hann nái að stækka og fleiri verði stórir.
Reynslan hefur leitt í ljós að þetta hefur ekki gengið eftir. Friðun smáfisks veldur auknu beitarálagi á fæðudýr, þau eru étin upp áður en þau ná að gagnast stærri fiski. Stærri fiskur þarf því að velja um að svelta eða éta undan sér. Hvort tveggja virðist gerast. Árið 1998 var ástandið svona, horaður fiskur með lítið annað en eigin ungviði í maga. Enda minnkaði stofninn þá snögglega, þvert á væntingar því á þessum tíma taldi Hafró að uppbyggingin væri að skila sér og bætti í kvótana. Eftir að stofninn minnkaði var þetta skýrt með "ofmati" í fyrri mælingum. Einkennilegt hjá heimsliði í ralli eins og þeir mátu sjálfa sig á þeim tíma.

Mikið var veitt hér af smáþorski allt fram að því að útlendingar fóru af miðunum og unnt var fara að "stjórna" veiðunum. Dæmi um þetta er veiði Breta á sjöunda áratugnum en þá voru rúm 50% afla þeirra að fjölda til við eða undir núverandi viðmiðunarmörkum.
 

Smáfiskadráp Breta. Hér má sjá samanburð á lengdardreifingu í afla íslenskra og breskra togara árin 1960-64 að báðum árum meðtöldum. Sýndur er fjöldi fiska í 5 cm lengdarflokki, samtals fyrir öll árin. Lengdarflokkar eru skilgreindir þannig að í flokknum 25 t.d. eru fiskar á bilinu 25-29 sm. Helmingur aflans, að fjölda til, er jafn eða undir 55 cm, þeim viðmiðunarmörkum sem notuð eru í dag. Einnig er athyglisvert að bera saman lengdardreifingu hjá Íslendingum og Bretum. Takið eftir muninum í afla, bresku togararnir veiða 7 sinnum fleiri fiska en þeir íslensku. Á þessum árum veiddu útlendingar, aðallega Bretar, um 160 þúsund tonn af þorski við landið á ári. Það er jafn mikið og allur þorskaflinn er í dag. Það hljómar því vægast sagt einkennilega þegar fullyrt er í dag að smáfiskadráp komi í veg fyrir stækkun þorskstofnsins (eftir Jón Jónsson 1965).

Þegar býsnast var yfir smáfiskadrápi og meintri ofveiði 1964, sendi þáverandi forstjóri Hafró, Jón Jónsson, þetta frá sér:

..fjöldi einstaklinganna er ekki einráður um útkomuna, heldur er vaxtarhraði hvers einstaklings mjög mikilsverður. Hæfileg grisjun stofnsins er því mikilvæg til þess að viðhalda hámarksvaxtarhraða einstaklinganna, þannig að bezt nýtist framleiðsla sjávarins hverju sinni."
3. Fiskurinn þarf að fá frið til að hrygna.
Stuðlað er að þessu með s.k. hrygningarstoppi, þ.e að veiða ekki á hrygningarslóð um hrygningartímann og til öryggis kringum allt land í einhverjar vikur.

Til er að svara að fiskur hrygnir hvort sem hann fær "frið" eða ekki. Fiskur í slíkum hugleiðingum er yfirleitt ekki að hugsa um hvað gerist í kring um hann. Þeir sem hafa fengist við lax eða silungsveiðar þekkja slíkt vel. Tíðkast hefur frá alda öðli að herja á hrygnandi fisk, m.a. vegna þess hve auðvelt er að ná honum þegar hann safnast saman til hrygningar og er lítt var um sig. Áður fyrr var djöflast á hrygningarfiski án þess að það hefði nokkur áhrif en nú er floti netabáta sem áður stunduðu þessar veiðar að nær engu orðinn. Áður fyrr var á vertíðinni einni veitt tvöfalt það magn sem nú er leyfilegt að veiða allt árið.

Ekki er að sjá að þessi aðgerð hafi nokkru skilað. Því meiri friðun, þeim mun lélegri árgangar, það er reglan. (þetta má auðveldlega skýra, þegar stofninn er stór er ekki þörf á ungviði.

4. Með því að veiða minna mun stofninn stækka.
Reiknimeistararnir á Hafró trúa því að veiðar séu sá þáttur sem mest áhrif hefur á stofninn, hann stækki og minnki í hlutfalli við það sem úr honum er veitt. Til þess að þjóna þessu hafa þeir búið til "lögmál" sem er að gera alla áhrifaþætti að fasta, setja náttúruleg afföll 20% á ári. Svo er leitast við að mæla afföllin og allt sem er umfram 20% er skrifað á veiðar. Þetta heitir nú á mannamáli að stinga höfðinu í sandinn og þykir ekki gæfulegt.

Sannleikurinn er sá að náttúruleg afföll eru mun meiri en veiðarnar, enda sýna rannsóknir á hrefnu að hún étur tvöfalt meira úr þorskstofninum en Hafró gefur sér sem öll náttúruleg afföll. Þeir sögðu sjálfir frá útreikningum á áti hrefnunnar en settu það ekki í samhengi. Merkilegt.

Þrátt fyrir svona upplýsingar um þversagnir í "vísindum", ásamt þeirri bláköldu staðreynd að þorskafli hafi minnkað um 2/3 á tímabili tilraunarinnar gerist ekkert. Stjórnmálamenn virðast alveg hafa tapað glórunni því þeir mæla með auknum fjárveitingum til Hafró. Þarna liggur e.t.v. hundurinn grafinn: allt í fári, meiri rannsóknir, meiri peninga. Stofnanir þurfa nefnilega að viðhalda sjálfum sér. Fróðlegt verður að fylgjast með framhaldinu, því líklegt er að mikil fiskgegnd verði á vertíð í vetur, - en engir mega veiða.

(Birt í "Brimfaxa" í janúar 2008)

"Ekkert stendur eftir"

Það setti að mér hroll þegar ég las greinina um Akranes í Mogga þann 1. Febrúar." Ekkert stendur eftir" hét hún og þar sagði frá því að þar hefðu róið 35 bátar fyrir kvótakerfi. Þeir hefðu landað 4500 tonnum af vertíðarfiski bara í skreið, auk annars afla afganginn af árinu.
Nú róa frá Skaganum 4 bátar með örfáum köllum og hafa 450 tonn í kvóta! Allt vegna kerfis sem sett var á og er haldið við í nafni fiskfriðunar. Að sögn er enn ofveiði en vart eru lengur nein skip á sjó. Akranes er þó ekki eini staðurinn, heldur samnefnari um ástandið í flestum fiskveiðibæjum landsins. Það er að styttast í endalokin. Hve lengi ætla stjórnmálammenn að líða meinlokuna í Hafró? Þegar allt verður búið - þarf enga “ráðgjöf”.

Lykillinn að viðhaldi kvótakerfisins?

Það sem heldur kvótakerfinu gangandi er sú trú manna að það sé hægt að veiða síðasta fiskinn. Duglegust í að halda þessu fram er Rannsóknastofnun Ríkisins, - Hafró. Allir, þ.á.m. stjórnmálamenn, trúa því að það sé nauðsynlegt að skera niður veiðar, þeir ræða ekki möguleikann: Er ekki allt í lagi að veiða? Er eitthvert gagn í að friða fisk? Áratuga friðun hefur ekki skilað öðru en aflaminnkun!

Hafró hélt rástefnu um þorsk hér á dögunum. Ég ákvað að vera með þó ekki fengjust upplýsingar um hvernig hún yrði skipulögð. Það kom í ljós að hún fylgdi gamalkunnri uppskrift, sem gekk út á hræða landann og fá útlendinga til að samþykkja vinnubrögð Hafró.

Fyrst kom fyrirlestur Kanadamanns, sem sagði hvernig veiðarnar hefðu útrýmt þorskinum á Miklabanka, stofninn hefði ekki náð sér enn og að við Íslendingar yrðum að passa okkur að lenda ekki í sama feninu og passa okkur á ofveiðinni.

Þá tóku við fyrirlestrar fluttir af Íslendingum, flestum starfandi á Hafró eða gervitunglum hennar, um hin ýmsustu efni. Fá erindi fjölluðu beint um þorskrannsóknir þó það væri þema ráðstefnunnar og varla er hægt að flokka yfirlit um "þróun þorskstofnsins og veiða" undir rannsóknir. Nægilega mikið hefur verið skrifað um það.

Endað var með samantekt samherja þeirra frá ICES, sem dró erindin saman. Þar var m.a. vikið að því að við yrðum að fara varlega, passa okkur á ofveiðinni svo ekki færi hér eins og í Kanada.

Fjölmiðlamenn höfðu svo viðtöl við útlendingana, sem brýndu fyrir okkur að við yrðum að passa okkur á ofveiðinni. - Ég flutti erindi á ráðstefnunni, einn af örfáum "utangarðsmönnum" og hér er samantekt míns fyrirlestur:

Aldur, vöxtur og kynþroski þorsks við sunnanverðan Breiðafjörð.

Við nýtingu þorskstofnsins er stefnt að því að vernda 4 ára fisk og yngri. Eru viðmiðunarmörkin, (í lengd) notuð við lokun smáfiskasvæða. Viðmiðunarmörk árið 2005 voru 25% < 55 cm.

Eftir mælingar og tíðar skyndilokanir í framhaldi af því, var stóru svæði í Breiðafirði lokað með reglugerð í nóvember 2004. Að beiðni Landssambands smábátaeigenda var aldursdreifing í afla línubáta rannsökuð.

Sýni voru tekin Í janúar 2005 úr afla þriggja báta sem höfðu róið með línu á hefðbundin heimamið og lönduðu í Grundarfirði. Tekin voru 40 aldurssýni úr þorski frá hverjum bát. Helmingur þorsksýna var tekinn af undirmálsfiski flokkuðum á sjó, helmingur af öðrum fiski, annars óvalið í hverjum flokki fyrir sig. Fiskarnir voru lengdarmældir, vegnir og skráð var kyn og kynþroski.

120 þorskar voru á lengdarbilinu 44-70 cm. Aldur þeirra var 3-11 ár, 3 ára fiskar voru ókynþroska, en frá 4 ára aldri var kynþroskahlutfall í hverjum árgangi 70-80% Þorskurinn vex á 3-4 árum upp í u.þ.b. 45 cm og tæpt kíló að þyngd en bætir litlu við sig eftir það. 8 og 9 ára fiskar eru að jafnaði 57-58 cm og 1,8 kg að þyngd. 92% 5 ára, 71% 6 ára og 53% 7 ára þorska voru undir viðmiðunarmörkum, 55 cm.

Fyrirspurnir til mín að loknu erindi einkenndust af því hvort ég hefði staðið rétt að sýnatöku, hvort ég hefði aldursgreint rétt eða reiknað rétt.

Menn virtust ekki telja það neitt atriði að þarna var fiskur sem ekki óx...

Telja kvótakerfið getulaust

Ég sem hélt að þeir vissu allt

Hafró "fann" þorskseiði norður í Dumbshafi, sem þeir kalla reyndar Íslandshaf, og þótti merkilegt, mikil breyting frá í fyrra þegar ekkert fannst, en það mun hafa verið í fyrsta sinn sem leitað var að þeim þar. Svo var tilkynning Hafró þannig orðuð að skilja mátti að þarna hefðu fundist síldar-og kolmunnaseiði: "Núverandi útbreiðsla kolmunna, síldar og þorskseiða í Íslandshafi gefur til kynna stórfellda breytingu frá því í júlí 2006, þegar þessar fisktegundir fundust alls ekki á þessum slóðum. Líklegt er að hér sé um að ræða viðbrögð þessara fiskstofna við hlýnun Íslandshafs á undanförnum árum og jafnvel áratugum. Þó er ekki unnt að útiloka að um eins mánaðar seinkun á rannsóknatíma eigi hér hlut að máli. Mjög takmarkaðar mælingar eru tiltækar til að sannreyna umfang hlýnunar."
Þegar betur var kafað í Hafrófréttina var þetta öðruvísi: "Kolmunni fannst á stóru svæði norðaustantil í Íslandshafi. Kolmunninn hélt sig í efstu 20-30 metrunum þar sem upphitunar yfirborðslaga gætti. Lóðningar voru hins vegar mjög gisnar. Einnig fannst kolmunni við Suðausturland. Síld fannst grunnt norður af Siglunesi og norðarlega í Íslandshafi."
Það er sem sé ekkert nýtt sem kemur fram í þessum seiðafréttum annað en það að ekki hefur verið leitað að þorskseiðum svona norðarlega fyrr!
Útbreiðsla þorskseiða er auk þess óháð sjávarhita. Þau eru algjörlega háð hafstraumum, berast með straumi frá hrygningarstöðvum og taka botn þar sem þau eru stödd síðsumars. Að þetta séu merki um hlýnun er bull.
Árið 1968 var hafið fullt af kolmunna, frá Glettinganesdýpi langt austur fyrir Jan Mayen. Ég var þá í síldarleit á Snæfugli frá Reyðarfirði og við stímdum í kolmunnalóðningum næstum alla leið til Svalbarða, en þar var síldin. Að síld hafi fundist "grunnt norður af Siglunesi og norðarlega í Íslandshafi eru ekki fréttir, - nema fyrir þá sem ekkert vita.

Hörku þorskgegnd við Grænland.

Togarinn Kiel kom á dögunum til Hafnarfjarðar með fullfermi af þorski. Hluti aflans, 700 tonn af stórþorski, veiddist á aðeins 10 dögum. Sjómenn töldu að mikið hefði verið um Grænlandsþorsk hér heima á sl. vertíð. Þetta á ekki að koma á óvart, því Færeyingar veiddu mjög vel við Grænland í fyrra og mikið hefur verið um þorsk við landið undanfarin ár. Smábátar á grunnslóð hafa verið að landa í frystitogara sem notaðir hafa verið sem fljótandi frystihús.
Einhvern veginn virðist þetta hafa farið fram hjá ríkisreknum vísindamönnum, en þeir keyptu í fyrra flök af Færeyingum til DNA greiningar. Ekkert hefur frést af niðurstöðum enda ku búið að leggja þá deild niður á Skúlagötunni.
Ég skrifaði skýrslu um horfur í þorskveiðum við Grænland árið 2001. Skýrslan er á norsku. Ráðlagði ég Grænlendingum að vera klárir í að verka saltfisk 2005-2006, þá yrði orðið mikið af stórþorski á miðunum. Það sem ég sagði þá virðist hafa gengið eftir. - Tilviljun?

Að bjóða Indverjum í mat

Þegar ég las fréttina um samvinnu íslenskra fiskifræðinga við Indverja kom mér í hug grein með þessu nafni, sem Sigurður Pálsson málari og fluguhnýtari reit í sjómannablaðið Víking fyrir 17 árum (Víkingur, 5-6 1990). Þar sagði hann m.a. í tilefni þess að stungið hafði verið upp á að ala þorskseiði og sleppa þeim í hafbeit:

,, Það eru margir vitmenn í Kína. Skyldi þeim hafa dottið í hug þegar fólk var á hungurmörkum og margir dóu, að úr þesu mætti bæta með því að bjóða Indverjum í mat? ".. .. ,,Hvaðan kemur mönnum það að hér vanti þorskseiði? Það er kannski óréttlátt að ætlast til þess að þeir sem telja sig geta búið við fiskveiðistefnuna okkar hugsi mjög rökrétt. Fiskur í hafinu sem sveltur og vex ekki getur farið á aðrar slóðir, segja menn. Já, já, en hvert? Er ekki líka fiskur þar? "

Fróðlegt verður að fylgjast með því hvaða ráð Hafróliðið mun gefa Indverjum.

Íslendingar og Indverjar í samstarf á sviði sjávarútvegs

Stjórnmálamenn í gíslingu Hafró

Þegar ráðgjöfin birtist frá Hafró, um að fara með þorskaflann niður í 130 þús tonn, sagðist sjávarútvegsráðherra ætla að fara mjög gaumgæfilega yfir allar forsendur, hafa þverpólitiskt samráð, hafa samráð við hagsmunaaðila, svo og vísindamenn.
Ekki hefur ráðherrann enn haft þverpólitiskt samráð og mér er ekki kunnugt um að hann hafi haft samband við nokkurn þann í vísindageiranum, sem hefur leyft sér að bera brigðar á forsendur Hafró við "uppbyggingu" þorskstofnsins s.l. 24 ár.

Flestir sem koma að stjórn fiskveiða, ráðherrar og alþingismenn virðast vera sammála Hafró um að skera þurfi niður afla í þeim tilgangi að "byggja upp þorskstofninn. Ég hef hins vegar ekki heyrt haldbæran rökstuðning um að það sé yfirleitt hægt, miðað við ýmsar upplýsingar og gögn sem koma fram í skýrslum Hafró. Ég hef aðeins heyrt talsmenn stofnunarinnar böðlast á fullyrðingum án þess að rökstyðja þær með haldbærum gögnum. Þeir segja t.d að það þurfi að stækka stofninn með því að veiða minna, en jafnframt að þyngd eftir aldri, það sem í daglegu tali er kallað vöxtur, sé í sögulegu lágmarki. Það þýðir væntanlega að fæðuskortur sé ríkjandi hjá þorski. Við slíkar aðstæður er harla ólíklegt að stofninn stækki þó látið sé af veiðum.
Hungraður þorskur vanþrífst og er viðkvæmur fyrir sjúkdómum og mótlæti og étur undan sér til að komast af. Vaxtarstöðnum er einkenni vanveiði en ekki ofveiði og það verður að gera þá lágmarkskröfu til þeirra sem fást við fiskveiðiráðgjöf að þeir þekki mun á einkennum ofveiði og vanveiði. Í ofveiddum stofni eru einstaklingarnir fáir en þeir eru ungir hraðvaxta og holdmiklir vegna þess að fæða er í umframmagni. Þessu er öfugt farið ef um vanveiði er að ræða: Horaðir, gamlir hægvaxta fiskar sem geta líka verið fáir vegna þess að þeir hafa ofnýtt fæðubúrið.
Auk þess að fást við vonlaust verkefni, stækka sveltandi fiskstofn með friðun, segir Hafró að tilgangurinn sé að stækka hrygningarstofninnm því stór stofn gefi af sér meiri nýliðun eða viðkomu.
M.ö.o. er að vandamálið sé að það vanti seiði, en varla getur það verið vænlegt að bæta við einstaklingum í sveltandi stofn? Aukinn seiðafjöldi kemur einungis að gagni sem fóður handa foreldrunum.

En hvernig stenst fullyrðingin um að stór hrygningarstofn gefi meira af sér en lítill? Á myndunum sem fylgja greininni má sjá samband hrygningarstofns og nýliðunar allt frá árinu 1955. Tölurnar eru sóttar í skýrslu Hafró.
Ekki er unnt að sjá að myndin styðji þessa fullyrðingu, stóri stofninn um miðja sl. öld gaf ekkert meira af sér en minni hrygingarstofn síðar. Fremur er unnt að tala um öfugt samband. Fullyrðing Hafró um að stór hrygningarstofn sé frjósamari en lítill er klárlega röng. En einhvern veginn fá þeir áfram að veifa röngu tré afskiptalaust.

Þegar skoðað er sérstaklega tímabilið 1964-2005 má greinilega sjá öfugt samband, stór hrygningarstofn gefur minna af sér en lítill, auk þess sem stigsmunur verður á nýliðun eftir 1985 eftir að farið er að stjórna veiðum með aflamarki og draga verulega úr sókn - til þess að byggja upp stofninn (!).
Líklegt er að samdráttur í afla með handafli valdi hungursneyð, sjálfáti og vanmati á stofni.
Sé það rétt er alveg víst að ef farið verður að tillögum um verulegan niðurskurð á þorskafla munum við standa frammi fyrir sama vandamáli að ári: Árangursleysi í "uppbyggingunni" og tillögum um áframhaldandi niðurskurð.
Eina leiðin til að komast út úr ógöngunum er að auka veiðar, - svo mikið að veiðarnar fari að hafa áhrif á stofninn þannig að vöxtur lagist. Verði að þessu sinni farið pínulítið fram úr, kemur Hafró að ári og segir að veitt hafi verið fimm fiskum of mikið. Hvað gera bændur þá?

Aflaráðgjöf Hafró ber vott um fádæma skort á fagmennsku og sjálfsgagnrýni.

Eftir magurt kvótaár, gekk óvenju mikið magn þorsks til hrygningar. Menn sögðust ekki hafa orðið varir við jafn mikinn fisk svo árum skipti. Það varð þó ekki landburður af fiski, til þess var kvótinn allt of lítill, vertíðarflotinn reyndar að, engu orðinn. Fremur má segja að það hafi verið landgangur af þorski. Bátar voru að fylla sig í fjöruborðinu alls staðar.
Því var búist við aukningu á aflaheimildum enda aflabrögð verið góð og línuveiði afburðagóð.
Hafró fór í rall í mars eins og venjan er, í vitlausu veðri og niðurstaðan í takt við það, stofnvísistalan hafði lækkað um15%.
Minnkun aflaheimilda var í vændum en menn voru þó vongóðir að hún yrði ekki mikil því fiskur virtist um allan sjó. En því var ekki að heilsa, Skúlagatan lagði til 30% niðurskurð í þorski, auk samdráttar í ýsu, ufsa, kola, steinbít og fleiru sem menn tóku varla eftir, vegna svartnættisins í þorskinum.

Menn höfðu reyndar búið sig undir niðurskurð, því svo hefur virst sem mest tillit sé tekið til rallsins við stofnmatið og lítið tekið tillit til annara þátta svo sem aflabragða og reynslu sjómanna. Enginn átti þó von á svona miklum niðurskurði. Skýringin var að Hafró tók allt í einu upp hjá sjálfri sér að færa aflaregluna niður. Í stað þess að veidd væru 25% veiðistofnsins, vilja þeir nú aðeins láta veiða 20%. Kenna þeir um að allt of oft hafi verið farið fram úr tillögunum á liðnum árum og því að veiðin skríði oft upp að 30% þegar árið er gert upp.
Merkileg er þessi nákvæmni Hafró. Það er almennt álit að lítið sé að marka svona stofnmælingar, togararöll eins og þau eru gjarnan kölluð. Skekkjumörk eru mikil, menn tala um 20-50%. Þess vegna er ansi merkilegt að vera að hengja sig í að veiði hafi farið örfá prósent fram yfir ráðgjöf.
Hér um árið gagnrýndu Hafrómenn, með Gunnar Stefánsson í fararbroddi, Kanadamenn fyrir að stofnmælingar þeirra væru snar vitlausar, þess vegna hefðu þeir ekki séð að stofninn hefði verið kominn að fótum fram. Spurður þess hvort slíkt gæti gerst hér, var á Gunnari að skilja að þeir væru heimsliðið í stofnmælingum.
Skömmu síðar varð svo ofmatið fræga, þegar nokkur hundruð þúsund tonn af þorski "týndust". Heimsliðið gerði sem sagt grodda mistök, sem rétt áður höfðu verið talin ómögulegt. En nú eru þeir aftur orðnir heilagir, stofnmatið kórrétt upp á fisk.

Stofnmatið
Stofnmat Hafró fer þannig fram að togað er á liðlega 600 stöðum í kring um landið og það sem leitast er við að mæla er meðalfjöldi 1, 2, 3, ... ára fiska á togeiningu (togmílu eða togtíma), reiknað yfir öll miðin.
Þannig fengust í rallinu í vor 7,6 eins árs, 18,3 tveggja ára, 8,5 þriggja ára og 21.2 fjögurra ára þorskar að meðaltali á togeiningu. Þetta er vísitala, þ.e. hlutfallsleg viðmiðurnartala sem er svo síðar stillt af til að tengja hana "raunverulegri" stofnstærð. Þá er t.d. notuð VP greining, sem byggist á að greina landaðan afla eftir aldursflokkum, en það er yfirgripsmikið verk og felur í sér mjög miklar skekkur. Þannig má stundum finna fjóra árganga ýsu á lengdarbilinu 45-50 cm. Í rannsókn á línufiski sem verið var að loka á í Breiðafirði 2005 var meðallengd 4-8 ára þorska á lengdarbilinu 47-55 cm! Þá er lengd eftir aldri breytileg eftir svæðum og árstíma. Það er því líklegt að aldursskipting afla eftir aldri sé lítið meira en ágiskun.
VP greining mælir stofninn eftir á þegar flestir einstaklingar sem voru í stofninum árið sem greiningin tekur til eru dauðir. Á sínum tíma hættu menn að nota VP greininguna, því hún var ónákvæm söguskýring, og tóku upp - togararallið.

Skekkjan í rallinu
Mikilvægt er að gera sér grein fyrir því að stofnmat rallsins byggist á því sem veiðist. Fiskur sem ekki veiðist, er t.d. uppi í sjó eða annars staðar, hann viktar ekkert inn í niðurstöðuna! Stofnmat rallsins er því ALLTAF lágmarkstala. Fiskur inni í fjörðum, uppi í fjörum og mestur hluti vertíðarfisksins telst ekki með. Ekki frekar en að fiskur við Færeyjar eða Grænland mælist í rallinu.
Það virkar því hlægilegt þegar sagt er að farið hafi verið fram úr ráðgjöf, sem byggir á svona hæpnum forsendum og er auk þess lágmarksmæling.
Sem dæmi um misheppnað stofnmat með botnvörpu má taka mat á stærð rækjustofnsins á Flæmska Hattinum, sem byggt var á aflabrögðum hluta togaraflotans meðan veiðar þar voru stundaðar af kappi.
Reiknað var út frá svæðinu sem varpan fór yfir, afla á togtíma og heildarsókn. Þá fékkst að rækjustofninn væri 25 þús. tonn og væri ekki í frásögur færandi nema að aflinn á svæðinu var 50 þús. tonn á ári og a.m.k. 5 árgangar í veiðinni. Þetta mat var notað við ráðgjöfina sem annað hvort var að hætta veiðum eða halda þeim í lágmarki. Árin 1995-2004 voru veidd 300 þús tonn umfram ráðgjöf og ekkert lát á afla, um 50 þús tonn á ári. Þarna var tekið hressilega fram fyrir hendurnar á fiskifræðingum NAFO, en m.a. Íslendingar koma þar að rækjuráðgjöf.
Þá er vert að benda á að árið 1996 var tekið upp svokallað haustrall. Rökin fyrir því að gera það voru að í mars væri þorskur á leið á hrygningarslóð, ferðaðist uppi í sjó og kæmi því síður fram í hinu hefðbundna vorralli. Svo kom í ljós að vísitalan úr haustrallinu var alltaf talsvert lægri en sú úr vorrallinu! En var ekki verið að mæla sama fiskstofninn?

Ráðgjöfin
Hversu röng sem stofnmælingin kann að vera er aflaráðgjöfin enn furðulegri. Þegar aflareglan var fundin upp var það gert með því að gefa tölvu forsendur og láta hana reikna og reikna. Án þess aðfara nánar út í forsendurnar, þá var ekki gert ráð fyrir vaxtar- og fæðutengdum þáttum, svo sem að vöxtur, dánartala og nýliðun væru háðir stofnstærð, eða að þorskurinn hefði áhrif á eigið fæðuframboð - með því að éta, eða reikna með samkeppni frá öðrum tegndum, svo fátt sé nefnt.
Starað er blint á formúlurnar og aldrei horft út fyrir pappírinn sem þær eru skrifaðar á. Líffræðilegir þættir eru hreinlega ekki með.

Hafandi þær upplýsingar í höndunum að þyngd einstaklinga í stofninum eftir aldri sé í sögulegu lámarki, er ráðgjöf reiknimeistaranna á Hafró röng, þó svo að þeir álíti sem svo að stofninn sé lítill: Það er rangt að friða sveltandi fiskstofn. Hann er að horast upp, dánartala er vaxandi, fiskurinn étur undan sér og vonlaust að bíða eftir nýliðun við slíkar aðstæður. Gögn sýna að nýliðun verður ekki við hunguraðstæður. Svangur þorskur spyr ekki um ættartengsl þegar hann étur afkvæmi sín.
Auk þess er ljóst að við sveltiaðstæður er það ekki lausn að bæta við ungviði. Þess vegna er það hjákátlegt að heyra að það þurfi að byggja upp hrygningarstofninn og að í honum þurfi að vera gamlar beljur, sem gefa af sér lífvænlegri afkvæmi, til þess að auka nýliðun.

Skyndilokanir
Þá er kyndugt, eftir að hafa hlustað á röksendirnar um nauðsyn á mörgum stórum fiskum í hrygningarstofni, að beitt skuli lögregluvaldi til þess að friða smáfisk, sem aukin heldur er gamall og sveltur. Skyndilokanir nú í miðjum júní eru komnar yfir 80. Þetta hefur ekki skilað tilætluðum árangri, að fleiri nái að stækka, í áratugi. Þá er þversagnakennt, í aflamarkskerfi, þar sem sagt er að vanti fleiri stóra fiska, að stýra þá sókninni í stóra fiskinn. Það er ekki heil brú í svona vinnubrögðum.


Það er grafalvarlegt mál og ber vott um fádæma lélega fagmennsku að kunna ekki skil á mismuni á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni!
Þegar fiskur vex ekki er stofninn hlutfallslega of stór fyrir fæðuframboðið. Þá er eina ráðið að veiða meira. Skv. tillögum Hafró á aflinn að fara í fjórðung af því sem hann var í áratugi þegar stöðugt var farið fram úr ráðgjöf, þ.e.a.s. engin ráðgjöf var í gangi, eina stjórnin var landhelgi og möskvastærðarákvæði, annars veiddu menn eins og þeir vildu, allir sem vildu.
Er nú ekki kominn tími til að tengja í stað þess að klifa stöðugt á að farið hafi verið fram úr ráðgjöfinni svo lengi?
Það sem þarf að gera núna er að ráðherra aftengi Hafró frá ráðgjöfinni, setji aflamarkið í 260 þús tonn og hætti smáfiskafriðun og skyndilokunum. Fróðlegt verður að fylgjast með hvað gerist - þetta getur ekki versnað.

Hálfa leið í höfn?

Geir hældi kvótakerfinu í dag, en Sturla sagði það misheppnað og þyrfti að stokka það upp, því áform um að byggja upp fiskstofna hefði mistekist "ef marka mætti niðurstöðu Hafró".
Þá er hann kominn hálfa leið: Kerfið sem notað er til að "byggja upp fiskstofna" er ónýtt. En hvað með aðferðina við að "byggja upp fiskstofna", friðunina? Þarf ekki líka að endurskoða hana? - Aftengja Hafró ráðgjöfinni og láta þá um það sem þeir geta, - safna gögnum. Ekki kunna þeir að túlka þau, svo mikið er víst.
Niðurstaða Hafró er að fiskstofnar séu í lélegu ástandi, vöxtur í sögulegu lágmarki, lítið um gamlan fisk og nýliðun léleg. Aðferðin til að laga það er að FRIÐA meira, svo fiskurinn fái að vaxa! Er það nú ekki fullreynt?
Aðspurður í hádegisviðtali á Stöð 2 kvaðst forstjórinn ekki þekkja dæmi um að tekist hefði að byggja upp þorskstofn með friðun. Ekki þekkti hann til þorsksins í Barentshafi, sem er í góðu standi eftir að veitt hefur verið umfram (hækkandi) ráðgjöf í mörg ár! Hann sagðist hins vegar hafa fylgst vel með ástandinu í Færeyjum ! Því skyldi hann hafa sagt það?

Sturla: Kvótakerfið hefur mistekist

Ekki fara að friða rjúpu! - Það bjargar engu.

Æ æ, en leiðinlegt. Ráðstafanir til uppbyggingar stofnsins hafa ekkert gefið. Friðun rjúpu undanfarin ár hafa ekki skilað þeim tilætlaða árangri að rjúpu fjölgaði. Friðunin hefur hins vegar haft þau áhrif að útivistarmenn hafa verið sviftir þeirri ánægju að ganga til rjúpna. Rjúpnaganga er holl útivist og dregur menn á heiðar og fjöll, ekki eingöngu til þess að drepa rjúpu, heldur að hafa erindi og afsökun fyrir útivistinni. Alltaf hefur það verið aukaatriði hvort menn veiddu eitthvað eða ekki. Sjálfur hef ég gengið til rjúpna síðan 1970, frá 1976 hef ég notað fuglahunda mér til hjálpar og skemmtunar og litið á rjúpnaveiðar sem hreina íþrótt. Aflinn hefur verið þetta ekkert - 10-12 fuglar á ári, mest 22 stykki, enda ekki atriði að drepa sem mest heldur að hafa ánægju af veiðiferðunum og fá í jólamatinn. Oft hef ég gripið ti fyrninga í lélegum árum.

Nú bið ég um að ekki verði gripið til friðunar til þess að reyna að "byggja upp rjúpnastofninn". Það skiptir ekki máli hvort rjúpa er á veiðisvæðinu eða ekki, aðalatriðið er að fá að ganga til veiða með félögum og hundum, einn ef ekki vill betur.
Ekki fara í Hafróstellingarnar, halda að það séu veiðarnar sem stjórni stofninum. Friðunin undanfarin ár skilaði engu. Svæðin sem lengst hafa verið friðuð, SV-hornið, eru nú rjúpnasnauð. Friðun verður aðeins til þess að auka vetrafóður hjá rebba svo hann lifi af veturinn - og geti lagst á rjúpnaungana að vori. Honum hefur reyndar bæst liðsauki, sílamávurinnm, sem sækir nú upp í land að leita að mat vegna þess að heilögu kýrnar, þorskurinn, eru friðar og áféta hann af sjávarfangi. -
Friðunin, Það er ljót kerling. Látið rjúpuna í friði - ég bara bið!

Rjúpum fækkar um nær 27% - ástand stofnsins slæmt

Loðnuraunir

Á að friða loðnu svo þorskurinn hafi meira að éta? - Svarið er nei.
Sífellt er talað um að friða þurfi loðnu til þess að þorskurinn fái meira að éta, en hann er nú með horaðasta móti, þyngd eftir aldri í sögulegu lágmarki að sögn Hafró. Þetta tal, um að friða loðnu í þágu þorsksins, byggist á vanþekkingu og skorti á rökrænni hugsun.

Loðna - þorskur?
1000 kg óveidd loðna x 0.6 (nýting) x 1/10 (fóðurstuðull) x 0.25 (aflaregla) x 0.8 ( slægður fiskur) = 12 kg seljanlegur þorskur.
Hlutfallið loðna/ þorskur, miðað við þessar forsendur, er um 100, því þarf þorskur að vera 100 sinnum verðmætari en loðna til að aðgerðin beri sig. Víðs fjarri er að svo sé.

Fóðrun og veiðitilraunir í vötnum
Þegar ég var að mæla með því að silungsvötn, sem voru full af smáum og horuðum fiski væru grisjuð, til að auka þrif og vöxt fiskanna, fékk ég gjarnan þá spurningu hvort ekki væri vænlegra að gefa fiskunum meira að éta með aðkeyptu fóðri í stað þess að veiða og fækka þeim. Svarið við þeirri spurningu var að það yrði aðeins til þess að FLEIRI yrðu svangir. Enda verið marg- sýnt fram á það með tilraunum að slík aðferð gengi ekki. Eina ráðið væri að auka veiðar á smáum fiski. Auk þess hefði verið sýnt með tilraunum að miklu meiri afli fengist úr vatni ef veiðunum væri stýrt í smáfisk fremur en stóran fisk.
Við nánari skoðun er þetta rökrétt: Stærstu fiskarnir í hverjum stofni eru mjög fáir og með því að veiða aðeins þá fæst nær enginn afli miðað við stofnstærð. Þegar slíkri nýtingu var beitt gerðist einnig annað sem menn áttu ekki von á: Fiskur í viðkomandi vatni fór almennt smækkandi svo stöðugt þurfti að minnka möskvann til að fá eitthvað. Jafnframt fór nýliðun vaxandi og smáfiski fjölgaði. Þetta endaði svo með því að vatnið varð fullt af horuðum tittum.
Þróunin varð alltaf sú sama í öllum vötnum; ef markvisst var sótt í stóran fisk jókst nýliðun sem leiddi til offjölgunar, vatnið fylltist af smáum horuðum fiski en stofninn minnkaði í þyngd, vegna þess að þessir allt of mörgu munnar gengu of nærri fæðudýrunum. Fæðuframleiðslan minnkaði því fæðudýrin voru ofbeitt.
Fyrst var ofveiði kennt um; afli hafði jú sífellt farið minnkandi, síðar komust menn að því sanna við að leggja smáriðin net, stofninn hafði ekki verið veiddur um of í venjulegum skilningi heldur hafði rangt sóknarmynstur, að stýra sókn í stærsta fiskinn, leitt til smáfisks og hungurástands.
Það sýndi sig að hægt var að laga þetta með því að grisja smáfiskinn. Þá var unnt, ef hægt var að veiða nógu mikið, að snúa þróunninni við.

Erfðafræðin
Eitt sinn héldu menn að erfðafræðinni væri um að kenna, fiskurinn væri orðinn úrkynjaður, en það reyndist ekki rétt því vöxtur lagaðist þegar veiðimynstri og veiðiálagi var breytt. Ættu menn að leggja niður slíkt tal um þorsk á Íslandsmiðum.

Hver er munurinn á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni?

Hafró telur að þorskstofninn sé ofveiddur. Miðað við þau gögn sem stofnunin leggur fram er ég þeirrar skoðunar að hann sé vanveiddur. Hver er munurinn á stofneinkennum við þessar öndverðu aðstæður?
    Ofveiddur fiskstofn:
Stofninn er fáliðaður vegna þess að tekið hefur verið of mikið af honum. Einstaklingarnir eru ungir og hraðvaxta því fæðan er umfram eftirspurn. Fiskarnir eru það fáir í hlutfalli við fæðuframboðið að þeir ná ekki að nýta fæðuna til fulls og hún fer til spillis. Vegna þess að fiskurinn vex hratt bíður hann með kynþroska þar til hann er orðinn mjög stór. Einstaklingarnir eru að mestu lausir við sníkjudýr og fiskurinn lítur vel úr. Holdafar er gott.
    Vanveiddur fiskstofn:
Stofninn getur einnig verið fáliðaður en einstaklingarnir eru hægvaxta og horaðir vegna þess að stofninn er hlutfallslega of stór fyrir fæðuframboðið. Einstaklingarnir eru smáir, en gamlir og hægvaxta. Fiskurinn verður kynþroska smár vegna þess að hann hefur ekki nægan mat til að verða stór og hrygningin er orkufrek. Stofninn bætir litlu við sig í þyngd því orkan úr fæðunni fer í að leita að mat. Þá er oft mikið af ormi og öðrum sníkjudýrum í fiskinum. Fiskurinn lítur illa úr og er í lélegum holdum, horaður og lifrarlítill.
Hafró segir nú að það vanti stóran fisk, vöxtur, þyngd eftir aldri, sé í sögulegu lámarki, það vanti fæðu, loðnu og sandsíli, og þorskstofninn sé ofveiddur. Þess vegna þurfi að friða hann.
     Hér er um að ræða fádæma skort á fagmennsku: Hafró þekkir ekki mun á ofveiddum og vanveiddum fiskstofni!

Blind trú á "vísindamenn"

Alveg er það merkilegt hvað menn, sérstaklega háskólamenn, taka gagnrýnislaust því sem kemur frá Hafró.
Ekki er efast um "vísindin". Allir virðast gleyma að það er búið að reyna þessa friðunar og geymsluaðferð í 30 ár, án annars en hörmulegs árangurs. Ráðgjöfin klikkar ár eftir ár og enn skal reynt.
Þjálfari íþróttafélags er stundum látinn taka pokann sinn eftir þrjá tapleiki í röð. En Hafró? - Tómir tapleikir í aldarfjórðung en áfram fá þeir að halda. Bestu fáanlegu vísindi, segja menn.
Klausurnar hér að neðan sýna að þessi ráðgjöf er ekki ný, - en áfram skal haldið. Hversu lengi? Hvenær kemur ráðherra sem þorir að segja: Hingað og ekki lengra!

Spá því að þorskkvótinn verði ákveðinn 155 þúsund tonn

Sagan endurtekur sig !

Síðasta ráðgjöf Hafró um að skera þurfi groddalega niður þorskveiðar vekur upp gamlar minningar hjá okkur sem munum meira en 
fyrirsagnir frá í gær. Allt þetta hefur verið sagt áður. 
Ballið byrjaði 1983 þegar sagt var að minnka skyldi afla vegna þess 
að dregið hefði úr vexti einstaklinga í stofninum, nákvæmlega það sem er sagt nú.
Á þeim tíma sögðum ég og fleiri að þetta væri ekki hægt.
Ef fiskur væri að horast væri ekki hægt að geyma hann.
Hér að neðan eru tvær greinar um þessi gömlu mál.

Hollt er fyrir þá sem ekki voru fæddir þá að kynna sér gömlu röksemdirnar okkar, 
sem efuðust um gagnsemi friðunar á fiskstofni - sem væri að horfalla:
 

Spádómurinn frá 1998 - sem rættist

Spádómurinn sem rættist
Eftirfarandi viðtal birtist í dagblaðinu Degi þann 31. október 1998. Þarna var á ferðinni spá sem átti eftir að rætast. Stuttu seinna var farið að minnka kvótana vegna samdráttar í stofni og þá var sett í gang heljarmikið leikrit. Sagt var að stofnarnir hefðu verið vanmetnir 1997 og 1998, þeir hefðu ekki verið eins stórir eins og haldið var þá - bókhaldinu var breytt eftir á. Var af þessu mikil registefna sem endaði með "Fyrirspurnarþingi" að frumkvæði sjávarútvegsráðherra. Það var í reynd einnig leikrit því þar hvítþvoði Hafró sig eina ferðina enn og vísaði á bug allri málefnalegri gagnrýni.
--------------------------
Viðtal úr dagblaðinu DEGI 31. Október 1998:
Þorskstofninn fer nú vaxandi en mun fara minnkandi aflur upp úr aldamótunum því við höfum ekki fiskiskipaflota til að veiða úr honum það sem þarf til að koma í veg fyrir hrun, segir Jón Kristjánsson fiskifræðingur.
"Samkvæmt reynslunni mun þorskstofninn á Íslandsmiðum fara að minnka og vera í lægð árið 200 eða,2004 " sagði Jón Kristjánsson fiskifræðingur í samtali við Dag eftir fund um þetta mál í gær. Og hann hélt áfram:

"Mínar niðurstöður af gögnum frá Færeyjamiðum sýna að þegar þorskstofninn hefur náð ákveðinni stærð dregur bæði úr vexti hans og nýliðun og hann tekur að minnka. Þetta gerist vegna þess að þegar hann er í hámarki er ekki nóg æti fyrir þetta mikla magn í hafinu. Því benda allar líkur til þess að stofninn hér við land taki að minnka upp úr aldamótunum. Og ef við aukum ekki veiðar úr stofninum aukast líkurnar á þessu. Ég tel raunar alveg óvíst að við getum stjórnað þessu með veiðum því ég efast um að við höfum afl, fiskiskipaflota, til að veiða það sem þarf til að koma í veg fyrir að þorskstofninn taki enn eina dýfuna niður á við. Staðreyndir sýna okkur að þeim mun meira sem miðin eru friðuð þeim mun dýpri verða dýfurnar hjá þorskstofninum," sagði Jón Kristjánsson. Jón Kristjánsson og Kristinn H. Pétursson, fiskverkandi og fyrrverandi alþingismaður frá Bakkafirði, voru frummælendur á fundi sem útflutningsráð Samtaka verslunarinnar og Félag íslenskra stórkaupmanna efndu til í gær. Jón Kristjánsson skýrði þá frá niðurstöðum á rannsóknum sínum á gögnum frá Færeyjamiðum sem hann hefur verið að vinna að. Jón sagði að mönnum beri ekki saman um ástæður hinna miklu sveiflna í fiskistofnum. Hann sagðist hafa sett fram nýja kenningu eftir að hafa lesið hina athyglisverðu skýrslu um þorskstofninn við Færeyjar.

Keðjuverkun
Kenning Jóns Kristjánssonar er sú, í fáum orðum, að þegar þorskstofninn er mjög stór og veiðar eru takmarkaðar er ekki nóg æti fyrir fiskinn í sjónum. Þá tekur stofninn að minnka. Sömuleiðis dregur stórlega úr vaxtarhraða fisksins vegna þess að ætið er ekki nóg. Hann segir ástandið í hafinu endurspeglast í vaxtarhraða fisksins. Nýliðun helst í hendur við þetta. Þegar stofninn hefur minnkað og fæðumagnið hjá honum eykst verður nýliðun mun meiri, vaxtarhraðinn eykst uns aftur er toppi náð og stofnminnkun hefst á ný. Niðurstaða hans er sú að þegar stofninn er stór verða skilyrði í hafinu slæm vegna fæðuskorts og það er ekkert pláss fyrir ungviðið. Þegar stofninn er lítill verða skilyrðin góð, nýliðun heppnast vel og vöxturinn eykst. Sömuleiðis hrygnir þorskurinn miklu fyrr og er smár við slæm skilyrði og getur þá drepist. Við góð skilyrði og mikinn vöxt bíður fiskurinn með hrygningu þar tíl hann er orðinn stærri og lifir þá af.

Grisjunarkenningin
Þegar vöxtur þorsks er góður og allt stefnir í stóran stofn eigum við að hjálpa honum við að takmarka stofnstærðina með veiðum þannig að stofninn verði ekki svo stór að um algert hrun verði að ræða. Ef til vill eru sveiflurnar núna (við Færeyjar) svona djúpar vegna veiðitakmarkana. Nú er þorskstofninn á Íslandsmiðum á uppleið eftir mikla lægð. Menn segjast hafa verið að byggja hann upp og ætla að gera það áfram. Samkvæmt fyrri reynslu eru allar líkur á að stofninn fari snöggt niður á við upp úr aldamótunum, þá við höfum ekki afl til að veiða það sem þarf úr honum tíl að koma í veg fyrir hrun," sagði Jón Kristjánsson. - S.DÓR

Aftur á byrjunarreit?

Ráðgjöf Hafró nú er endurtekning á því sem stofnunin sagði haustið 1983. Þá settum við félagarnir fram gagnrýni á stefnu stofnunarinnar og finnst mér við hæfi að draga hana fram aftur núna. Ekki er að sjá að Hafró hafi lært neitt á aldarfjórðungi. Því séum við aftur komin á byrjunarreit:

Jón Kristjánsson og Tumi Tómasson:
Gagnrýni á stefnu í fiskveiðum.

Samantekt handa blaðamönnum á fundi í Norræna húsinu 14. janúar 1984

Fátt hefur vakið meiri umræðu og svartsýni en hin svarta skýrsla sem Hafrannsóknastofnunin sendi frá sér í nóvember. Megininntak hennar var að minna væri af þorski í sjónum og hann yxi nú hægar en áður. Því skyldi dregið úr afla á árinu 1984. Þetta fékk okkur heldur betur til að sperra eyrun, því við höfum í mörg ár verið að láta menn grisja silungsvötn til þess að þeir fiskar sem eftir verða fái meira að éta og vaxi betur.
Hvað er það í sjónum sem réttlætir gagnstæðar aðgerðir? Stærð og samsetning fiskstofns almennt er háð fjórum þáttum: Þeir eru:
1. Viðkoma,
2. Vöxtur einstaklinganna,
3. Náttúruleg dánartala og
4. Fiskveiðidánartala.
Afrakstur stofnsins fer eftir stærð hans (fjölda fiska) svo og vexti einstaklinganna. Miðað við stöðugt fæðuframboð er vöxtur í öfugu hlutfalli við fjölda einstaklinga. Mesta framleiðni í kílóum á flatareiningu á ári fæst i fiskstofni sem er svo þéttur að vöxtur sé í meðallagi (hvorki of hraður né of hægur).
Sem dæmi má taka að þegar stofninn er of lítill (ofveiddur) eru fáir og smáir fiskar sem vaxa hratt. Samt er heildar þyngdaraukning stofnsins lítil vegna fæðar einstaklinganna. Þegar stofninn er of stór (vanveiddur) eru fiskarnir margir og smáir en vöxtur þeirra hægur. Hér fer meiri hluti fæðu sem aflað er í viðhald og leit að fæðu. Því verður heildar þyngdaraukning stofnsins lítil við þessar aðstæður. Einhvers staðar þarna á milli er heppilegt að halda stofnstærðinni, þá fæst hámarks þyngdaraukning, og þar með hámarks afrakstur. Stofninn er í kjörstærð og vöxtur einstaklinga í meðallagi.
Vegna flókins og breytilegs sóknarmunsturs og dreifingar fisksins í sjónum er erfitt að fá jafnvel afstæðan mælikvarða á stofnstærð. Þá er einnig svonefnd V.P. stofnmæling þeim annmörkum háð að hún mælir stofnstærð aftur í tímann, þannig að þegar upp er staðið heyrir stofnmatið fortíðinni til. Hins vegar er tiltölulega auðvelt að meta vaxtarhraða á hverjum tíma en hann má einmitt nota í sama tilgangi, þ.e. meta hlutfallslega stofnstærð við ríkjandi aðstæður, því vaxtarhraði og stofnstærð eru nátengdir þættir.
Sem viðmiðun verður að vera til vaxtarstaðall fyrir viðkomandi fiskstofn, þ.e. vöxtur frá þeim tíma þegar góð uppskera fékkst. Ef vaxtarhraðinn er meiri en staðallinn segir er rétt að draga úr sókninni og beina henni fremur í stærri fisk, þar sem þyngdaraukning einstaklinga vegur upp á móti þeim sem tapast vegna náttúrulegra affalla (dauða). Ef vaxtarhraði minnkar þá ber að auka sókn, sérstaklega í smáfisk. Þetta er réttmætt þó svo að náttúruleg dánartala væri óháð vaxtarhraða, en yfirleitt eykst náttúruleg dánardala þegar vaxtarskilyrði versna og er það því enn brýnna að auka sókn i smærri fisk þegar vaxtarhraði minnkar.
Þegar fiski fækkar verður til meiri fæða handa hverjum og einum, en jafnframt eykst fæðuframleiðslan sjálf, enda gilda sömu lögmál um stofn og framleiðslu fæðudýra og fiskinn sjálfan. Sem dæmi má taka, að ef þorskurinn ofbeitir aðalfæðu sína loðnuna, nær hún ekki að fullnýta sína fæðu, dýrasvifið og plöntuframleiðslan (frumframleiðnin) kemst ekki öll til skila. Ef ástandið væri svona, mætti auka loðnuafla, með því að fækka þorski.
Þetta er einungis nefnt sem dæmi um það hvernig allir hlutar vistkerfisins hanga saman, og að það verði að skoða þá í samhengi. Hafa ber það hugfast að þættir aðrir en stofnstærð fisks hafa einnig áhrif á umhverfi þeirra svo sem veðurfar og hafstraumar, sem breytast frá ári til árs og sveiflast jafnvel í enn lengri tímabilum. Þess vegna verður að miða nýtingarstærð fiskstofna við rikjandi aðstæður, en ekki við fyrirfram ákveðna stærðsem eiginlega er ekki annað en meðaltal frá liðnum árum.

Það var tekin upp sú stefna á árunum 1976 og 77 að takmarka veiðar á smáfiski í þeirri von að hún skilaði sér í aukningu á stórum fiski síðar. Forsendan hlýtur að hafa verið sú, að fæðudýr fiskstofna væru ekki fullnýtt. Áhrifaríkasta aðgerðin til friðunar smáfisks er að dómi sérfræðinga Hafrannsóknarstofnunar stækkun möskva í poka úr 120 mm í 155 mm. Auk þess kemur til friðun allstórra svæða fyrir togveiðum allt árið svo og skyndilokanir.
Síðan 1977 hefur sú þróun orðið að dregið hefur úr vexti þorsksins þannig að allir árgangar hafa lést að jafnaði um 4% á ári. Er nú svo komið að sjö ára þorskar eru jafn þungir (4,01 kg) og sex ára þorskar voru að jafnaði árin I971-76 Vegna þessa hæga vaxtar "vantaði" 100 þús. tonn upp í ársaflann 1983.

Samkvæmt því sem áður sagði um nýtingu fiskstofna virðist eðlilegt að bregðast við vaxtarminnkuninni með því að auka sókn í smáfisk. En Hafrannsóknarstofnun heldur fast við smáfiskafriðun og leggur til að dregið verði úr sókn. Þetta fáum við alls ekki til að ganga upp og það er í andstöðu við þær ráðleggingar sem við höfum gefið til að auka nýtingu silungsvatna. Þá finnst okkur hæpið að nota reiknilíkan til að reikna út framleiðslu þorsks í sjónum, án þess að taka tillit til þess að þorskurinn er hluti af sínu eigin umhverfi og þættir eins og vaxtarhraði, náttúruleg dánartala og nýliðun eru allir tengdir stofnstærð. Útreikningur sem grundvallast á óbreytanleika þessara þátta eru óraunhæfir og beinlínis hættulegir.

Fundir um fiskifræði og fiskveiðistjórn

Ég hef haldið erindi um fiskifræði og fiskveiðistjórn á nokkrum fundum Frjálslynda flokksins á landsbyggðinni. Síðustu fundir voru á Akureyri og Húsavík í síðustu viku vetrar.

Rakti ég þær ástæður sem ég tel að séu fyrir misheppnaðri "uppbyggingu þorskstofnsins" og beitti fyrir mig fiskifræðilegum rökum. Þau helstu eru að tilgátan um að næg fæða væri í sjónum til að þola stærri stofna sem kalla átti fram með tímabundinni friðun, hefur reynst röng. Það hefur ekki tekist að geyma fisk í sjónum eins og peninga á bók. Einnig færði ég fyrir því rök að veiðar hafi miklu minni áhrif á fiskstofna en almennt er haldið. Sé dregið úr veiðum leiði það einungis til aflataps og líklega einnit til minnkunar stofna, því meira af orku fari í samkeppni og sjálfát.

Þessir fundir voru skemmtilegir og umræða lífleg. Fundarmenn höfðu ekki heyrt áður að rétt stundaðar veiðar séu fiskstofnum til bóta og geta gefið aukinn afla, miklar veiðar séu jafnvel nauðsynlegar til að halda stofnunum í rækt.

Slíkri umræðu hefur jafnan verið haldið niðri af þeim aðilum (les: Hafró) sem hafa hagsmuni af því að skapa ótta svo viðhalda megi stjórnunar- og rannsóknaþörf (tekjum) eigin stofnana. Ekki má heldur gleyma eftirlitsiðnaðinum, sem sprottið hefur upp í kring um óttann.

Lesa má nánar um fundina á www.sigurjon.is