Fiskveiðistjórn - vöxtur sjávarfiska er háður þéttleika

Vöxtur fiska ræðst ekki einungis af þeirri fæðu sem er fyrir hendi hverju sinni, það skiptir máli hve margir þurfa að deila henni á milli sín. Flest silungsvötn eru það sem kallað er ofsetin, fiskur þrífst ekki sem skyldi vegna þess hve margir þeir eru. Þetta má laga með grisjun, veiða mikið og ef vatnið er ekki of stórt kemur árangurinn fljótt í ljós. Fiskurinn stækkar og fitnar.

Til þess að viðhalda ástandinu verður að halda áfram að veiða mikið, sérstaklega af smáfiski. Reynslan hefur sýnt að þegar farið er að grisja vötn eykst nýliðun verulega. Þetta má skýra með því að þegar einstaklingarnir fá meiri fæðu fer hún ekki eingöngu í vöxt heldur einnig í aukna framleiðslu á ungviði. Smáfiskarnir, sílin, fá nú meira af mat og komast betur áfram í lífinu.

Því hefur löngum verið haldið fram af þeim, sem stjórna hér nýtingu, sjávarfiska að þessi lögmál gildi ekki í sjó. Stefnan hefur verið að draga úr veiðum á flestum tegundum til þess að geta veitt meira seinna, menn hafa talið að vandamál fiskveiðanna væri ofveiði. Árangurinn hefur látið á sér standa, þoirskafli hefur minnkað verulega, þyngd þorsks eftir aldri hefur verið í lágmarki lengi og beðið hefur verið eftir góðri nýliðun í tæp 30 ár. Þetta er í fullkomnu samræmi við reynsluna úr vötnunum, en einhvern veginn vilja þeir sem ráða ferðinni ekki horfast í augu við það. En víst er að nýliðun eykst ekki þótt reynt sé að auka hrygningu með friðun hrygningarfiska á vertíðinni. Það er rökrétt því reynslan sýnir að það er ekki pláss fyrir ungviði í fiskstofni, sem býr við fæðuskort.

En vísindamenn vissu betur hér áður fyrr. Í "Fiskunum" , sem komu út 1926 segir Bjarni Sæmundsson frá því að kolinn vaxi ekki sé stofninn of þéttur. Gefum Bjarna orðið:

Aldur skarkolans og annara fiska af flyðrurættinni, má best sjá á kvörnunum. Vöxtur hans og þroski er, eins og margra annara fiska, æði ólíkur, eftir því hvar er, og hefir hitinn þar mikil áhrif : hann er seinn i köldum sjó, en örvast með hitanum. Skarkolar úr Barentshafi hafa t. d. verið fluttir suður í Norðursjó, mældir og merktir og slept þar og sýnt miklu örari vöxt, endurveiddir. Eins hefir verið sýnt hér við land, með merkingu, að hann vex tvöfalt hraðara i hlýja, en í kalda sjónum, Einnig hefir fæðan mikið að segja.

Það getur stundum farið svo, að meira safnist saman af ungviði á einhverju svæði, en það, að fæða verði nægileg; kemur þá kyrkingur i stóðið, svo að það vex mjög seint og þrifst illa; en fiskurinn er mjög staðbundinn á þessu reki og leitar lítið burtu, i betra "haglendi". En ef menn veiða hann og flytja þangað, sem betra er, braggast hann fljótt og stækkar.

Þetta hafa Danir fært sér í nyt síðan um síðustu aldamót; þeir hafa tekið skarkolaseiði í stórhópum af óhentugum svæðum í Limafirði, og flutt þau á betri svæði i firðinum og fengið ómakið margborgað, eins og áður er sagt frá.

Þannig var það.....

Fær skynsemin að taka völdin af græðginni?

Virkjað var í Elliðaám og Sogi til þess að lýsa Íslendingum út úr myrkrinu. Þessar virkjanir hafa allar mikil neikvæð áhrif á laxastofna og urriðastofninn í Þingvallavatni. Virkjanahugmyndir í dag ganga hins vegar út á að selja útlendingum rafmagn og fá smá vinnu meðan verið er að reisa orkuverin. Við erum ekki að virkja fyrir okkur sjálfa, ó nei.

Það er ekki aðeins að laxastofnum verði ógnað, verði virkjanir í Þjórsá að veruleika, heldur munu laxveiðar leggjast af. Heimamenn hafa stundað netaveiði í Þjórsá í meira en 100 ár og laxinn verið gott búsílag. Engar stangveiðar hafa verið stundaðar enda áin einn drullugormur og óveiðanleg með stöng.

Áhrifin á laxastofninn eru að virkjanir hindra og tefja göngu hans upp fyrir virkjanir og seiðin drepist í vélunum á leið sinni til sjávar. Laxastigar myndu virka mjög illa vegna þess að skyggnið er það lítið, örfáir sentimetrar, að vafasamt er að laxinn finni stigann. Við það bætist að vatnsmagn í stiganum yrði sennilega ekki nema þúsundasti partur af heildarrennslinu. Þar sem fyrirhugaðar virkjanir eru þrjár, eru hverfandi líkur á að hann komist alla leið.

Áætlað er að gera "seiðaveitur", sem beini seiðunum fram hjá inntaki í vélarnar. Þetta lítur vel út á pappír en hefur alls staðar reynst erfitt og virkað illa, en nú er haldið fram að aðferðirnar hafi batnað. Má vera, en þær eru sennilega ónothæfar í jökulgormi Þjórsár. Skyggni er ekkert svo varla er hægt að nota sjónrænar stýringar. Oftast gefast menn upp á svona tilraunum, þær virka ekki, en þá er það orðið of seint: Það er búið að virkja.

Ein mótvægisaðgerð, sem stungið hefur verið upp á er að hætta netaveiðinni, taka hlunnindin af jörðunum, svo fleiri laxar komist fram hjá virkjununum í þeirri von að seiðabúskapurinn aukist, til mótvægis við þau sem drepast í vélunum. Engin líkindi eru á að aukinn hrygningarstofn myndi auka seiðaframleiðslu, fremur hið gagnstæða. Það hefur berlega komið í ljós í veiða-sleppa fiflaganginum.

Sú aðgerð, að hætta netaveiðum, myndi þýða að laxveiðar legðust af og til hvers þá allt þetta brölt? Ekki verður þarna stangveiði, hugmyndir Orra Vigfússonar um að hreinsa Þjórsá af leirnum eru hrein fásinna og stangveiðimenn hafa nóg af sprænum að leika sér í. 

Vonandi fær skynsemin að ráða því að Þjórsá verði látin í friði.

Engar virkjanir í neðri Þjórsá