ÞEIR VITA MEST – SKAKKT. - Grein Ásgeirs Jakobssonar frá 1979 - Forspá um mistök

Nýlega boðaði Hafró 6% niðurskurð í þorskafla í tilraun þeirra til að byggja upp stofninn" eins og þeir kalla það. Þetta hafa þeir reynt í um 50 ár með þeim árangri að aflinn nú er um helmingur þess sem hann var þegar uppbyggingin hófst. Og enn skal haldið áfram.

Hafró er löngu búin að sanna fyrir okkur venjulegum mönnum að þessi þrautpínda aðferð gengur ekki upp en samt skal henni haldið áfram. Það er alla tíð búið að benda á að forsendur uppbyggingar með friðun gengur ekki, einfaldlega vegna þess að burðarþol fiskimiðanna er takmarkað fæðulega séð. Ásgeir heitinn Jakobsson benti á þetta fyrir áratugum og skrifaði fjölda greina í Moggann um málið. Þessar greinar voru gefnar út á bók, sem hét Fiskleysisguðinn og kom út árið 2001.

Mér finnst vel við hæfi að rifja upp greinar úr þessari bók og hef fengið til þess leyfi Jakobs Ásgeirssonar, sem stóð að útgáfu bókarinnar. Eftirfarandi grein, ÞEIR VITA MEST SKAKKT fjallar um nokkrar grundvallarspurningar í vistfræði sem þarf að svara áður en fara út í svona aðgerðir, sem ég hef kallað "veiða minna núna til að veiða meira seinna".

Tíminn hefur sannað rækilega að Ásgeir heitinn hafði fullkomlega rétt fyrir sér en greinina skrifaði hann árið 1979, þremur árum eftir að erlend fiskiskip voru farin af miðunum og við gátum farið að stjórna nýtingunni sjálfir. Þeir sem eru núna um fimmtugt og taka þátt í umræðum um fiskveiðistjórn, voru 10 ára þegar greinin ver skrifuð. Þess vegna á upprifjun fullan rétt á sér.

          ÞEIR VITA MEST – SKAKKT 

„VIRÐINGIN FYRIR ANNARRA SKOÐUNUM er  stærsti  löstur mannsins sem skynsemisveru“, sagði Robert Bacon, enskur heimspekingur á 13du öld, og er það eflaust rétt, að það er löstur hjá skynberandi fólki að gleypa allt hrátt, sem löggiltir spekingar tala til fólksins ofan af stalli, sem þeir hafa verið færðir á.

Þegar efast er um fullyrðingar íslenzkra fiskifræðinga um fiskstofnana og áætlanagerð þeirra sömu fræðinga, er viðkvæðið: „Þeir vita mest.“

Menn láta þessa röksemd nægja, og leiða ekki hugann að því, að í mikilvægum málum er oft ekki nóg að einn viti meira en annar, ef enginn veit nóg – og þaðan af síður leiða menn getum að því, sem víða blasir þó við okkur í lífinu, að mesta þekking í tilteknu efni reynist oft hættulegri en minnsta þekking, ef sú fyrri er alröng, og einmitt þetta hefur gerzt í fiskifræðidæminu.

Nú eru að berast skýrslur erlendra fiskifræðinga, þar sem játað er fullum fetum, að kenningar þeirra sjálfra um fiskstofnaog áætlanagerð í því sambandi hafi hvort tveggja verið byggt á röngum forsendum og það þurfi að stokka algerlega upp að nýju alla áætlanagerðina, byggja öll stjórnunar-„líkön“ upp frá grunni. Þær skýrslur, sem ég hef í höndum og hér verður síðar vitnað í, eru annars vegar frá dönsku Hafrannsóknastofnuninni, rituð af dr. Erik Ursin og sú grein birtist í Ægi, 4. tbl. 1979, en hins vegar útdráttur úr álitsgerð brezkra fiskifræðinga og hollenzkra sem gefin er út af brezku fiskimálastjórninni og heitir „Mikilvægi fiskstofna í Norðursjó“ (The Importance of Fishery Resources of the North Sea). Sá útdráttur, sem ég hef undir höndum, er samhljóða dönsku greininni og ég vitna því ekki til þeirrar brezku nema þessara sláandi orða: „Stærsta hindrunin í verndun fiskstofna er fiskurinn sjálfur.“ Íslenzkir fiskifræðingar hafa verið hljóðir um þessar gerbyltingarskýrslur erlendra starfsbræðra og voru þær þó komnar á döfina 1977. Í fiskifræðilegum efnum, sem og máski fleirum, búum við Íslendingar við vísindalega þekkingareinokun. Hafrannsóknastofnunin getur matað okkur á sínum „vísindum“ gagnrýnislaust fiskifræðilega.

Fyrir nokkrum árum (1975) skrifaði ég grein, og kom reyndar oftar inn á efnið í Morgunblaðinu og Ægi, um beitarþol íslenzkra sjávarhaga. Mér fannst þá orðin úr hófi fullvissa fiskifræðinganna um framtíð þorskstofnsins, og í þann mund var og hafinn forkostulegur vaðall um stjórnun fiskveiða, stórkostleg plön, sem tölvuglaðir nýgræðingar voru að hrófla upp, settu upp greindarleg en haldlaus dæmi, gáfu sér eitt og annað, sulluðu öllu inn í tölvu, og bundu útkomuna saman í pappírskilju, sem Rannsóknarráð ríkisins gaf út sem mikinn vísdóm. Auk þess losnaði um líkt leyti skrúfa í gömlum verksmiðjueiganda og hann fór eins og flóðbylgja yfir landið með kenningar sínar.

                        Grundvallarspurningarnar þrjár 

Það voru aðallega þrjár grundvallarspurningar, sem ég  velti fyrir mér í fiskveiðidæminu, sem ég taldi nauðsynlegt að fá svar við áður en lengra væri haldið í spádómum og áætlanagerð. Auðvitað var ekki um neina speki af minni hálfu að ræða, spurningarnar lágu allar beint við lærðum sem leikum, þótt fiskifræðingar okkar kysu að horfa framhjá þeim, af því að þeim lá svo mikið á að gera sig gildandi í stjórn veiðanna. Þeim er nú að hefnast fyrir það að ýta þessum grundvallarspurningum frá sér. Erlendir starfsbræður þeirra lýsa því nú yfir að nýjustu rannsóknir sýni, að nauðsynlegt sé að fá svar við öllum þeim spurningum, sem ég spurði í fáfræði minni fyrir 4 árum, áður en hægt sé að fjalla af viti um stjórnun veiða: 

1)  Hver áhrif hefur vöxtur eins fiskstofns á annan?

Íslenzku fiskifræðingarnir töluðu alltaf um að auka alla stofna á íslenzku fiskislóðinni. Þeir áttu allir að dafna. Í barnaskap mínum trúði ég ekki á þessa kenningu, mér fannst hún svo óeðlileg og sótti um það dæmi til landsins. Það þrífast ekki allar tegundir búfjár jafnt í takmörkuðum beitarhögum. Það hlýtur það sama að gilda í sjávarhögunum. Ein tegund étur aðra af, þegar þar sækja margar í sama æti. Þessa skoðun staðfesta erlendu fiskifræðingarnir eins og fram kemur í kaflanum hér á eftir um „samspil tegundanna“.

Á öðrum stað í greininni frá dönsku hafrannsóknastofnuninni segir orðrétt um þetta: „Þegar tekið er tillit til hinna líffræðilegu keðjuverkana á milli fisktegundanna, kemur í ljós, að sú hugsun, að markmiðið með stjórnun fiskveiða sé að ná fram hámarksnýtingu á hverri tegund er blekking. Mikill afrakstur af sumum tegundum getur leitt til lítils afla af öðrum tegundum.“ (Leturbreyting á orðinu blekking er ekki mín heldur danska fiskifræðingsins, sem hikar ekki við að taka svo djúpt í árinni.)

2)   Hver eru áhrif fullorðins fisks á yngri árganga? 

Ástæðurnar fyrir þessari spurningu voru þær, að þegar ég fletti sögulegum heimildum, þá virtist mér votta fyrir tiltekinni fylgni með mikilli fiskgengd sunnanlands á vertíð og aflaleysi, stundum ördeyðu, í kjölfarið. Sögulegar heimildir um aflabrögð eru mjög strjálar og skýrslur ná stutt aftur, rúmlega þessa öld, og vissulega spurði ég af takmarkaðri þekkingu, en það er nú komið á daginn, að íslenzku fiskifræðingarnir hefðu betur staðið fastar í fæturna einnig í þessu efni áður en þeir fóru að gera áætlanir um varanlega stærð hrygningarstofns.

Í dönsku skýrslunni segir, að 200 þúsund tonna stofn stórþorsks í Norðursjó éti 450 þúsund tonn af smáþorski árlega (í brezku skýrslunni er sagt, að það séu 500 þúsund tonn  og vitnað til rannsókna hollenzkra fiskifræðinga). Í báðum skýrslunum er bætt við, að þessi smáþorskur sé sá sem verið sé að friða með aukinni möskvastærð. Íslenzku fiskifræðingarnir hafa gert ráð fyrir að koma hér upp, og hafa að staðaldri 4–500 þúsundtonna stofn af fiski 7–14 ára. Það þýddi eftir þessum nýjustu rannsóknum, að sá stofn æti 800 þúsund til milljón tonna af smáþorski (1–2 ára) og æti síðan krabbadýr og annað æti frá árgöngunum 3–6 ára og það er ekkert smáræði, kannski 2–3 milljónir tonna eftir átinu á Norðursjávarþorskinum að dæma. Það getur því varla talizt heimskulegt, að ég vildi fá svar við spurningunni, hvað  íslenzka  fiskislóðin þyldi mikið af stórþorski án þess að það hefði örlagarík áhrif á yngri árganga. 

3)    Er ekki höfuðnauðsyn að þekkja magn plöntuog dýrasvifs á klakstöðvunum og á slóð 1. árs seiða?

Þessi spurning er reyndar frumspurningin í öllu fiskstofnadæminu – og henni fylgir svo önnur: Þar sem plöntuog dýrasvifið er mjög viðkvæmt fyrir árferðisbreytingum í sjónum, getur þá ekki allt eins þurft í slæmu árferði að grisja seiði eins og að vernda þau? Þessar spurningar urðu áleitnar, þegar rækjuveiðar voru stöðvaðar æ ofan í æ, nánast verið að eyðileggja þann atvinnuveg, vegna mikillar seiðagengdar á ákveðnum svæðum. Það lá beint við að spyrja áður en gengið var í skrokk á fiskimönnunum: Er það tryggt, að þetta mikla seiðamagn á tiltekinni slóð hafi nóg æti krabbadýra (ljósátu, etc.)? Getur ekki allt eins verið að við ættum að grisja seiðin, svo að þau gerfalli ekki vegna ætisleysis? Það kemur iðulega fyrir að það er finnanlegt mikið seiðamagn, en árgangurinn reynist ekki þar  eftir, þegar hann á að koma inn í veiðarnar. Hvað hefur þá gerzt?

Venjan hefur þá verið að kenna fiskimönnunum um, þeirhafi veitt svo mikið af smáfiski úr árganginum. Nú vitum við, að ránfiskar, selur og fugl eru aðgangsharðari smáfiskinum en fiskimennirnir og það gæti hafa verið of mikið af stórþorski á slóðinni eða sel, en gæti það ekki líka hafa gerzt, að seiðamagnið hafi verið of mikið fyrir dýrasvifið og seiðin hreinlega fallið fyrir ætisskort?

En fleira kemur til í sambandi við þetta frumatriði lífkeðjunnar í sjónum, plöntuog dýrasvifið. Það sækja nefnilega flestar fisktegundir á okkar slóð í þessa frumfæðu, berjast um hana.

Það er langt síðan fiskimenn fóru að velta fyrir sér, hvort hinn stóri loðnustofn tefði ekki, að hinn friðaði síldarstofn kæmist upp aftur. Um leið og síldarstofninn var orðinn veikur hljóp vöxtur í loðnustofninn og hann ruddist inn á miðin, lagði þau undir sig og tók æti frá ungsíld. Nú segja þeir loðnustofninn vera að veikjast, og nú er líka farið að verða vart ungsíldar víða við landið. Það er stutt síðan fiskifræðingur sletti í góm við þessari „fáránlegu“ kenningu. Ég heyrði það ekki sjálfur, en mér er sagt, að nýlega hafi einn þeirra (á ráðstefnu á Hótel Loftleiðum) verið að draga upp framtíðarmynd af 10 milljón tonna síldarstofni, 10 milljón tonna loðnustofni og 10 milljón tonna kolmunnastofni, öllum í senn á slóðinni. Allur þessi fiskur sækir þó í sama dýrasvifið!

Hvað ætli sá dagur heiti, þegar það kemst inn í höfuðið á íslenzkum fiskifræðingum að þeir ráða ekki fiskmagni á íslenzku fiskislóðinni, heldur náttúran. Þeir skilja þetta víst orðið starfsbræður þeirra við Norðursjóinn. Þeir höfðu ímyndað sér að þar gæti þrifizt 27 milljón tonna heildarfiskstofn,  það  er,  alls  af  öllum  tegundum,  en  nú  segja  þeir:

„Með núverandi þekkingu okkar á aðstæðum í hafinu virðistósennilegt að frumframleiðslan (framleiðsla sjávarplantna) geti staðið undir svo miklum stofni.“ Og þessir fiskifræðingar, sem þora að játa rangar áætlanir sínar, telja nú að Norðursjórinn þoli ekki nema sem svarar 12 milljón tonna heildarfiskstofn. Þetta er ekki nema 65% fráhvarf frá fyrri áætlun. Hver ætli útkoman verði hjá íslenzkum fiskifræðingum ef þeim skyldi til hugar koma að endurskoða sitt dæmi? Ef fiskifræðingur hefur slegið fram þessari hugsun, að hér í kringum Ísland gæti hugsanlega þrifizt 30 milljón tonna stofn af áðurnefndum fisktegundum auk allra annarra sem sækti allur í plöntuog dýrasvif á slóðinni, þá hlýtur eitthvað að hafa farið úrskeiðis í kollinum á þeim manni.

Það eru ekki fiskimennirnir, sem halda niðri fyrir honum Jakobi [Jakobssyni fiskifræðingi] Suðurlandssíldinni, heldur kolmunninn, spærlingurinn, loðnan og stórþorskurinn.

Orsök kollsteypunnar

Það, sem olli því að erlendu fiskifræðingarnir hrukku við og fóru að efast um kenningar sínar og líkanagerð, og gerðu sér ljóst, að þeir yrðu að þekkja frumætismagnið og „samspil tegundanna“ var það, að á daginn kom að það var sama hversu mikið veitt var úr Norðursjónum, heildarfiskmagnið hélzt alltaf hið sama. Hin gífurlega sókn í Norðursjóinn, sem allir voru sammála um að væri alltof mikil, átti auðvitað að leiða til minnkandi fiskmagns. Í stað 1,5 milljóna tonna ársveiði var farið að taka hin síðari ár 3 milljónir tonna árlega, en samthélzt stofninn í 9 milljónum tonna, samanber þessa töflu:

Stofnstærð (millj. tonna)

                    1964      1976

Síld og makríll     6          2

Aðrar tegundir     3          7         

Samtals              9          9

Með þessari töflu skrifar greinarhöfundur, dr. Ursin: „Það liggur beinast við að álykta af þessu, að síldin og sérstaklega makríllinn hafi étið mjög mikið af ungfiski, sem nú fékk möguleika á að lifa af, þegar síldar og makrílstofninn var takmarkaður. Jafnvel þótt aðeins 5% af fæðu makrílsins og enn minna af fæðu síldarinnar sé fiskur, þá hafa þessar 5–6 milljónir tonna af makríl og síld líklega étið að minnsta kosti helming af framleiðslu Norðursjávarins á fiskseiðum (Ursin, 1977). Stór hluti þessara seiða fékk skyndilega möguleika á því að vaxa upp, m.a. vegna þess að skerðing síldarog makrílstofnsins hafði létt á beitarþunganum á þeim smáu svifberum sem flest fiskseiði lifa á.“ 

Samspil milli fisktegunda 

Í kaflanum „Samspil tegundanna“, sem hér birtist orðrétt, kemur flest það fram í tölulegum staðreyndum, sem  ég  hef verið að ræða um hér að framan:

„Á síðustu árum hefur hins vegar ýmislegt gerst, sem gerir það erfitt að halda fast við tegundalíkönin. Fiskveiðarnar eru orðnar svo stórtækar að það geta átt sér stað miklar breytingar á fáum árum. Þetta hefur í för með sér að samkeppnisaðstaða tegundanna breytist mjög fljótt, og að áhrif ránfiskanna kunna að vera allt önnur nú en áður. Samspil milli fisktegunda fer að skipta æ meira máli.

Nýjar bandarískar rannsóknir (Laevastu og Favorite, 1978) benda til þess að fiskar á Beringshafi éti 700.000 tonn af síld á ári, en selir og hvalir taki um 400.000 tonn til sín. Þar sem síldveiðarnar gefa aðeins 40.000 tonn á ári er það vonlaust verk að hafa stjórn á síldveiðunum án þess að hafa jafnframt stjórn á stofnstærð annarra fisktegunda og spendýra.

Útreikningar, sem pólskir vísindamenn hafa gert, hafa leitt í ljós að þorskurinn í Eystrasalti étur minnst 600.000 tonn af síld og brislingi á ári, sem er nokkurn veginn jafnmikið og veitt er af þessum tegundum.

Í Norðursjónum er ástandið ekki alveg eins slæmt. Í suðurog miðhluta Norðursjávar er fiskneysla þorsksins um það bil

300.000 tonn á ári (Daan, 1975). Ef þessi tala er margfölduð með 1,5 til þess að fá út töluna fyrir allan Norðursjóinn er útkoman 450.000 tonn, eða 15% af heildaraflanum. Það verður hins vegar að taka tillit til þess, að sá fiskur, sem þorskurinn étur, er mestmegnis smáfiskur, sem fiskifræðingarleggja til að sé friðaður með lágmarksstærð og hæfilegri möskvastærð,  þar  til  hann  hefur  náð  hæfilegri  stærð.  Þau

450.000 tonn af fiski, sem þorskurinn étur í Norðursjónum, mundu því væntanlega koma til með að vega mun meira, ef þau kæmu inn í aflann í stað þess að lenda í gini þorsksins. Það er  nú freistandi  að draga þá  ályktun, að þorskurinn  sé skaðræðisskepna, sem best væri að útrýma. Málin eru hins vegar flóknari en svo, þar sem heildarfæðuneysla þorsksins í Norðursjónum   nemur   1,2   milljónum   tonna,   og   einungis

450.000 tonna af því er fiskur. Afgangurinn, 750.000 tonn, eru krabbadýr, skelfiskur, ormar og annað, sem yrði mjög erfitt, eða allsendis ómögulegt fyrir mennina að nýta í öðru formi en þorsksins.“

Í lok greinar sinnar segir dr. Ursin: „Það eru mörg vandamál, sem þarf að skýra og fiskifræðingar geta ekki tekið afstöðu til þeirra án pólitískra fyrirmæla um þau markmið, sem stefnt er að.“

Í þessum ummælum kemur ljóst fram, að erlendir fiskifræðingar líta á sig sem líffræðinga fyrst og fremst, ekki stjórnunarmenn og þeir eigi að hlíta pólitískum fyrirmælum. Og ennfremur segir dr. Ursin:

„Þegar tillit er tekið til hins vistfræðilega samhengis tegunda, verður meiri þörf fyrir samband á milli líffræðinga og hinna ábyrgu stjórnmálamanna en þegar gengið er út frá einföldum líkönum. Það verða einfaldlega mun fleiri atriði, sem taka þarf afstöðu til, þegar fiskveiðistefna er mótuð og ætlazt er til, að hún verði framkvæmanleg í reyndinni.“

Ég hef nú rakið, hvernig Hafrannsóknastofnunin, þessi unga vísindastofnun, hefur hlunnfarið sjálfa sig, fiskimenninaog alla þjóðina í áætlanagerð sinni um þróun fiskstofna. Það er ekki ég lengur, vesall maðurinn, að slá fram illa grunduðum skoðunum, heldur erlendar fiskifræðistofnanir á næstu grösum við okkur. Stjórnmálamenn okkar segjast taka mark á fiskifræðingunum (þeir vita mest, etc.) og sé það rétt, þá hljóta þeir að taka mark á því, sem hér hefur verið sagt og þeir geta sjálfir kynnt sér í frumheimildum frá nefndum fiskifræðistofnunumáður en þeir ráðast í að stjórna fiskveiðum okkar að tillögum Hafrannsóknastofnunar.

Hinar árlegu skekkjur

Þótt grundvallarskekkjur Hafrannsóknar séu örlagaríkastar, hefði það átt að blasa við, að minnsta kosti fiskimönnum, að stofnunin reiknaði líka skakkt frá ári til árs. Nú verður það dæmi rakið, lítillega þó, það er af miklu meira að taka, og í leiðinni verður gerð grein fyrir af hverju Hafrannsóknastofnun lenti í þeim pytti, sem hún er í.

Árið  1971  fullyrti  íslenzka  Hafrannsóknastofnunin,  að íslenzki þorskstofninn væri „fullnýttur“, 1972 að hann væri„ofnýttur“ og 1973 að hann væri í „bráðri hættu“. Miðað við það, að sú er venjan að vísindastofnanir séu tregar til fullyrðinga og orðalag þeirra loðið og fullt af fyrirvörum var ekki óeðlilegt, þegar hver fullyrðingin rak aðra með árs millibili, að leikmenn ýmsir spyrðu, hvort þessi unga vísindastofnun væri ekki að villast út úr kortinu. Það var erfitt að hugsa sér slíkar stökkbreytingar  í  vísindalegum  rannsóknum,  ekki  sízt  þegarum var að ræða vísindarannsóknir við mjög erfiðar aðstæður. Menn létu þó kyrrt liggja, þeir sem efuðust, og töldu ekki tímabært að draga yfirlýsingar Hafrannsóknar í efa, við áttum í styrjöld og þær komu sér vel, hefðu reyndar mátt vera fyrr á ferðinni sem áróðursgagn. Svo gekk nú stríðið yfir, en samt breyttist ekkert um „síðasta þorskinn“, þótt hundruð skipa hyrfu af miðunum. Þá fóru grunsemdir að vakna. En efasemdaraddir voru kæfðar umsvifalaust (þeir vita mest).

Íslenzkur  almenningur  tók  því  með  miklum  fögnuði  að eiga nú vísindastofnun, sem gæti sagt fyrir örugglega um alla þróun  í  aðalatvinnuvegi  þjóðarinnar,  færði  Hafrannsóknamenn á stallinn og gerði skýrslur þeirra árlegar að guðspjalli ársins.  Þetta  leiddi  stofnunina  í  þá  freistni,  sem  hún  féll  í. Hafrannsóknastofnunin tók að leika stærra hlutverk en hún hafði getuna til. Þegar yfirlýsingin kom um „síðasta þorskinn“ fékk  þjóðin  eitt  móðursýkiskastið,  líkt  og  í  handritamálinu, landhelgismálinu  og  reyndar  öllum  meiriháttar  málum.  (Ég hef áður skrifað greinar um að taugakerfi þessarar þjóðar væri ekki í sem beztu lagi og henni væri stundum betra að nota fremur heilann en nýrnahetturnar í mikilvægum þjóðmálum.) Fjölmiðlar okkar fátækir af æsifréttum, tóku sér stöðu við dyrnar á gjörgæzludeildinni á Skúlagötu 4, og spurðu áfjáðir á hverjum morgni:

„Hvernig leið honum í nótt, er enn von … ?“ Fjölmiðlarnir þurftu sannarlega ekki að kvarta yfir því að gjörgæzludeildin lægi á upplýsingum um ástand sjúklingsins. Það fór síversnandi, ný hættueinkenni komu fram á hverri nóttu. Loks var almenningur orðinn svo hrelldur að hann tók að krefjast þess að þjarmað væri að þessum fáu mönnum, sem voru að róa og gerðu allt sem þeir gátu til að kála sjúklingnum,„síðasta þorskinum“, og heimtaði að um þetta hefði gjörgæzludeildin forgöngu en ekki stjórnmálamenn, sem hefðu sumir ekki nægan skilning á hvernig komið væri. Hafrannsóknastofnunin skoraðist vissulega ekki undan þessu ábyrgðarmikla hlutverki og tillögum um stjórnun veiðanna tók að rigna yfir þjóðina. Árlega frá 1973 fram til 1980 átti að skerða veiðarnar um sem næmi 10–12 milljarða tekjumissi á ári fyrir fiskimenn og fiskvinnslufólk. Gegn þessu lofaði stofnunin fiskimönnum, sem þá yrðu á lífi, bærilegum afla árið 1985.

Þeir gerðu fyrst spá um hvernig aflabrögðin yrðu á Íslandsmiðum (útlendingar með í dæminu) frá 1973 og vel áratug fram í tímann til að skýra hvernig fara myndi, ef ekki væri farið að tillögum þeirra. Sú spá var vissulega ekki glæsileg. Þorskaflinn átti að fara síminnkandi og nú á þessu ári [1979] átti hann að hafa hrapað niður í 226 þús. tonn (úr 374 þús. tonnum 1973) og hrygningarstofninn kominn niður í 94 þús. tonn.

Raunveruleikinn er aftur á móti sá, að á þessu spátímabili, sem nú liggur fyrir, 1973–1978, fór aflinn sem næst um 30 þús. tonnum fram úr spáðum afla hvert ár og nam um síðustu áramót [1978/1979] alls 180 þús. tonnum umfram spána. Á yfirstandandi ári, sem átti að verða aflaleysisár, er mokafli um allt land og nær því búið að veiða á hálfu árinu það magn, sem Hafrannsóknarmenn spáðu að yrði heildarársafli 1979 (226 þús. tonn), og þrátt fyrir áðurnefnda 180 þús. tonna veiði umfram spána er hrygningarstofninn ekki 94 þús. tonn heldur 200 þús. tonn, ef eitthvað er að marka talninguna.

Til að kóróna þennan þorskspádómsferil gerðu þeir einnig spá um loðnuveiðarnar og spáðu milljón tonna afla árlega ogmenn ruku til að smíða sér nýtízkuleg loðnuveiðiskip, en rétt sem þau komu á miðin kom önnur spá um að loðnustofninn væri í hættu og stöðva þyrfti veiðarnar umsvifalaust.

Maður hefði nú haldið eftir þennan feril, sem rakinn hefur verið, og margt órakið af smærri mistökum, að mennirnir létu sér hóglegar í tillögugerðinni og ekki sízt þar sem þeir játuðu í síðustu skýrslu sinni að þorskstofninn væri ekki lengur í líffræðilegri hættu. Sem hann reyndar aldrei var.

Það hefði ég einnig haldið, að lækurinn væri orðinn svo bakkafullur að fiskimenn hefðu uppi einhver mótmæli, þegar þeir eru reknir í land úr góðum afla á grundvelli spádóma þessarar nefndu stofnunar. Það er þó eitthvað annað, þeir játa hver um annan þveran, að ekkert sé sjálfsagðara en draga upp net sín seiluð og vörpur sínar fullar og halda til lands að binda skipin. „Þeir vita mest, fiskifræðingarnir.“

Það má nú segja, að virðingin fyrir annarra  skoðunum lætur ekki að sér hæða í mannlífinu, fremur en á dögum Bacons.

10. maí 1979.

Athugasemdir

[Atli Hermannsson., 23.6.2020 kl. 00:21]

Árið 2012 fór ég niður á Alþingi og gaf öllum sem þá voru í sjavsrútvegsnefnd Alþingis sitt eintak af Fiskleysisguðinum. Þá fengu allir formenn flokkana einnig sitt eintak. Annars veit ekki meir, því enginn hafði svo mikið sem fyrir því að þakka mér fyrir bókina. 

[Snorri Gestsson, 23.6.2020 kl. 19:36]

Fiskileysisguðinn ætti að vera kennslubók í öllum skólum, takk fyrir þessi skrif Jón !

[Halldór Jónsson, 24.6.2020 kl. 13:34]

Hver hefur beinan hag af því að þorskaflinn sé minnkaður?

Sá sem á kvóta í verðmetnum tonnum í efnahagsreikningi?

Sá sem hefur lánað þessum kvótaeiganda fyrir nýju skipi?

Vísindamaður sem hefur vinnu við aflaspádóma?

Getur ekki verið að þarna sé samspil í gangi?

Fiskileysisguðinn sé hagnaðardrifinn?