Forstjóri Hafró opinberar fáfræði sína í fiskifræði

Þann 3. júlí 2014 var viðtal við Jóhann Sigurjónsson forstjóra Hafró á útvarpi Sögu, í þættinum "Þjóðarauðlindin", sem Ólafur Arnarson hagfræðingur heldur úti. Eftir almennt spjall um hitt og þetta kom að því að Ólafur spurði um nýtingarstefnu Hafró:  Hvað segir þú um þessar raddir sem hafa heyrst í nokkur ár, að það sé ekki veitt nóg?

Var nú sem skrúfað væri frá krana, forstjórinn talaði í belg og biðu og spyrillinn sá enga ástæðu til að trufla mál hans með óþarfa spurningum.

Jóhann forstjóri:

"Varðandi það má segja að sú kenning að það sé ekki veitt nóg, hún grundvallast á því að fiskurinn sé magur og rýr og af þeim sökum hafi hann ekki nægan mat og þess vegna þurfi að veiða meira til þess að fiskurinn sem eftir lifir hafi nóg að éta og í sjálfu sér er þetta ekki órökrétt hugsun, ég myndi nú ekki vísa því algjörlega á bug. En til þess að við getum látið þessa kenningu stýra okkar ráðgjöf þá þurfum við náttúrulega að hafa einhver merki um það að þorskurinn sé að drepast úr hor, eða ýsan eða hvaða fiskur sem er, það er nú alveg forsendan. Okkur finnst nú þegar menn eru að fullyrða þetta að þeir séu með svona gögn í höndunum sem sýna fram á nauðsynina á að bregðast við þessu".

"Varðandi þorskinn sérstaklega þá verðum við að gera okkur grein fyrir því að þorskurinn er alveg ótrúleg skepna. Hún er þeim eiginleikum gædd að ef hún hefur nóg að éta þá getur hún náð að komast yfir svo mikið magn á skömmum tíma og þyngst svo mikið að það er alveg með ólíkindum. Þetta er ákveðin aðlögun, sem þorskurinn hefur gengið í gegn um í þróunarsögunni vegna þess að hann hefur náð að tileinka sér þennan lífsstíl, þá getur hann t.d. nýtt sér loðnu sem kemur hér bara eins og elding suður fyrir landið og í kring um landið og hann nær að nýta sér hana og stútfyllir sig af loðnu, sem er mjög orkumikil næring og svo er hún dauð að hrygningu lokinni þannig að þetta er ákveðin sérhæfing sem hann hefur náð að þróa, sem gerið það að verkum að hann getur hámarksnýtt svona toppa".

"Þorskurinn er líka, og það hafa menn gert tilraun með, hann þolir mikið harðræði lengi án þess að deyja, hann verður bara magur og ljótur, en um leið og tækifæri gefst er hann búinn að nýta sér það til að verða feitur og pattaralegur og verðmæt afurð. Þess vegna, ef við veiðum þorskinn vegna þess að hann er eitthvað magur þá munum við aldrei njóta ávinningsins af því að hann verður feitur þegar hann finnur sinn tíma koma, þannig að þetta er dálítið mikilvægt og eins er það að náttúruleg dauðsföll þorsks, jafnvel þó hann sé svangur, eru mjög lág. Eftir að hann er orðinn 2-3 ára þá er það í raun og veru maðurinn, sem er aðal óvinurinn, aðal orsakavaldur dauðsfalla í stofninum. Hann hefur ekki marga aðra óvini og hann mun geta skrimt vel þótt svangur sé".

Það er óásættanlegt að á stærstu rannsóknastofnun landsins skulu starfa menn, sem hafa svona litla þekkingu á fiskifræði og dýrafræði almennt. Dýr, sem eru í svelti hafa minnkað mótstöðuafl og minni hreyfigetu. Þau eru næmari fyrir sjúkdómum og sníkjudýrum og eiga erfitt með að  forða sér frá því að verða étin. Góð þrif og góður vöxtur leiðir til betri afkomu en vanþrif og aumingjaskapur veldur auknum afföllum. Þorskurinn er ekki svo "ótrúleg skepna" að hann komist hjá að hlýða náttúrulögmálunum.

Lítum á gögn frá Færeyjum sem sýna hvernig dánartala er háð vexti: Þegar vöxtur er góður er dánartala lág og öfugt, þegar vöxtur er lélegur hækkar dánartalan.

Myndin sýnir heildar dánartölu 3, 4, 5 og sex ára þorsks við Færeyjar tímabilið 1987-2005. Punktalínan ofan við myndina sýnir vöxt þorsks frá fjórða til fimmta aldursárs. Fram kemur að vöxturinn breytist reglulega á tímabilinu.

Þarna má sjá að þegar vöxtur er lélegur 1989 þá er dánartala há og hæst hjá elsta fiskinum því hann þarf mest fóður, sem er af skornum skammti. 1993 þegar vöxtur er góður er dánartalan lág hjá öllum árgöngum, um 33%, allir hafa nóg að éta.

Þetta breytist svo aftur 1997, lélegur vöxtur og há dánartala mest hjá elsta og stærsta fiskinum.

Hvernig Hafró kemst upp með að afneita því að þrif fiska hafi áhrif á afkomu þeirra er mér hulin ráðgáta.

Jóhann heldur áfram viðalinu: 

Ýsa
"Þetta er svona með þorskinn, það er aðeins annað varðandi ýsuna, við höfum getað séð það að þegar stórir árgangar af ýsu koma þá, væntanlega vegna innbyrðis samkeppni þessara einstaklinga í stórum árgöngum, þá er vaxtarhraði heldur minni en í litlum árgöngum. þetta erum við búnir að vera að sjá, það sem einnig er mikilvægt að hafa líka í huga er að ýsan er töluvert langlíf tegund þannig að koma tímar og koma ráð sko, þannig að hún getur líka bætt við sig þyngd og það er það sem við erum að sjá núna í ýsustofninum, þó svo að árgangarnir séu lélegir og kannski einmitt vegna þess að árgangarnir eru lélegir þá erum við að ná að kreista út úr þessum árgöngum 2003 og árgöngunum kring um aldamótin sem uxu frekar hægt vegna þess að það voru svo stórir árgangar, nú eru þeir orðnir gamlir fiskar þeir eru samt ennþá þarna í stofninum og eru að bæta við sig þyngd og eru ástæða þess að menn tala um svo mikið af stórri ýsu, af því að ungu árgangarnir eru lélegir".

Hér er viðurkennt að vöxtur ýsu sé í öfugu hlutfalli við árgangastærð. En Hafró telur að þetta gildi ekki um þorsk eða aðrar tegundir, enda er þorskur alveg "ótrúleg skepna" að áliti forstjórans.



Stórþorskur
Jóhann heldur áfram og segir frá því hvernig þeir hyggist ná hámarksafrakstri úr þorskstofninum:

"Mikilvægt að við gerum okkur grein fyrir því að ráðgjöf Hafró miðar að því að ná hámarksafrakstri út úr viðkomandi stofni og hafa líka til staðar lágmarks áhættu á því að við sköðum stofninn til langs tíma litið. Við erum að tryggja sjálfbærar veiðar og hámarks afrakstur".

"Stór fiskur er mikilvægur til þess að lágmarka áhættuna á að stofninn fari niður þ.e.a.s. stór fiskur gefur af sér lífvænlegri afkvæmi, og þess vegna er alnauðsynlegt að hafa tiltekið hlutfall t.d. 15% eða eitthvað svoleiðis, 15- 20% af stofninum þarf að vera fiskur sem við skilgreinum 8, 10 ára eða eldri fiskur. Við vorum með þetta hlutfall alveg niður í 2-4% fyrir nokkrum árum síðan, áður en efnt var til þessara niðurskurðaraðgerða, og af því við sáum að það var einhvers konar orsakasamband á milli þess að hafa stóran fisk í stofninum og að fá sterka nýliðunarárganga var þetta ein af aðgerðunum að breyta aldurssamsetningunni. Með því myndum við auka líkurnar á því að fá fleiri sterka árganga, sem er algjörlega forsenda fyrir því að auka aflaheimildir því þó svo að þyngd einstaklinganna sé ákaflega mikilvæg, það getur munað 20-30% áhrif til hækkunar eða lækkunar, á afrakstri stofnsins en hins vegar fjöldinn í árganginum sem er ennþá meiri lykilstærð".

Þetta er algjör vitleysa, enda hefur Hafró margoft lýst yfir að þeir finni ekkert samband milli stærðar hrygningarstofns og nýliðunar. Þegar hrygningarstofn er stór, þá er í honum gamall og stór fiskur.

Því er þetta með mikilvægi stóra gamla fisksins hreinn heimatilbúningur, enda- hefur nýliðun brugðist í rúman áratug, með þessum gamla fiski. - Þarf frekari vitnanna við?

Lesa má hér meira um samband hrygningarstofns og nýliðunar.

Hafi menn óslökkvandi löngun til að hlusta á allt viðtalið við forstjórann  þá er það hér:

Athugasemdir

[Halldór Egill Guðnason, 3.8.2014 kl. 00:42]

Þurfti nánast að klípa mig, eftir að hafa hlustað á þetta. Hvað ætli Íslensk þjóð sé búin að tapa mörgum milljörðum á þessari ruglstofnun, gegnum árin? á þingi sitja síðan kverúlantar sem slá um sig með frösum eins og sjálfbærni, besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi og öðru déskotans rugli. Þingheimur allur skilur ekki fiskveiðar og þegar forstjóri Hafró talar svona, sem "uberstormester" yfir allri dellunni, skilja menn enn minna, en taka þann kostinn að fara í einu öllu eftir tilmælum stofnunarinnar! Dúddamía, hvað við erum illa sett, er kemur að skynsamlegri nýtingu auðlinda okkar, með svona fólk í brúnni.

[Árni Gunnarsson, 3.8.2014 kl. 21:35]

Það er eðlilegt að það taki fáeina áratugi að koma sér upp slíkum birgðum af yfirgripsmikilli vanþekkingu á lífríkinu.

[Davíð Gíslason (IP-tala skráð) 3.8.2014 kl. 22:00]

Hvað á þetta graf að sína? Hvaðan kemur þetta graf og hversvegna er enginn gildi við vöxtinn? Erum við ekki aðeins að sjá að á þessu grafi að veiðin er meiri sum ár en önnur? Þetta er heildar dánartíðni en ekki náttúrulega dánatíðínin sem þú sínir hér. Og ef þetta er allt svona einfalt hvers vegna eru að sína graf fyrir þorsk við Færeyjar en ekki Ísland. Það er meingölluð sú hugmynd að við höfum tapað milljörðum vegna ákvarðanna HAFRÓ. Við höfum bara ekki hugmynd um það hve mikið væri af þorski nú né hve veiðin væri mikil ef aðrar ákvarðanir væru teknar.

[Jón Kristjánsson, 3.8.2014 kl. 23:00]

Ekki var settur kvarði á vaxtargrafið, því er einungis ætlað að sýna tímabil með góðum og lélegum vexti. Veiði, aflinn, sést ekkert á þessu grafi, enda skiptir hún ekki máli. Hins vegar er sóknin jöfn á tímabilinu því Færeyingar nota sóknardaga sem eru svipaðir frá ári til árs. Gögn frá Færeyjum eru notuð vegna þess að stofninn er einsleitur og tiltölulega lítill og hann er þekktur fyrir sterkar sveiflur. auk þess sem sóknin er nokkuð stöðug eins og áður sagði. Ef þú endilega vilt sjá náttúrulega dánartíðni getur þú dregið 18% frá. 

[Árni Gunnarsson, 4.8.2014 kl. 09:03]

Við settum aflamark vegna þess að ofveiði var talin orsök minnkandi afraksturs nytjastofna.
Var það ekki sett til að styrkja þessa stofna?
Jú, að sjálfsögðu.

Var þetta fyrsta niðursveifla í nytjastofnum okkar á sögulegum tíma?
Nei, fjarri því. Fólk féll unnvörpum úr hungri í verstöðvum í fiskleysiárum.

Hefur kvótakerfið styrkt fiskistofna eins og að var stefnt, að mati vísindamanna og skila þeir verulegri aukningu landaðs afla og hefur kerfið náð þeim tilgangi sem því var ætlað að ná, að efla atvinnulíf og styrkja búsetu á landsbyggðinni?

Þessari síðustu spurningu er fljótsvarað því aflamarkið er enn í sögulegu lágmarki og aldrei hefur önnur eins byggðaröskun orðið sem á þeim þriðjungi aldar sem þetta kerfi dauða og tortímingar hefur legið yfir landsbyggðinni.
Púkinn á fjósbitanum - sægreifinn sem vegna skortstöðu hefur leigt og selt aflaheimildir á okurprísum - hefur fitnað og ráðið sér áróðurslið sem vinnur verkin sín af miklum þrótti.

Sjómennirnir- mennirnir SEM DAGLEGA ERU Á VETTVANGI - vita ekki sitt rjúkandi ráð út af þessari glæpavæðingu atvinnugreinarinnar.
Þeir segjast geta fiskað eins og enginn væri morgundagurinn ef það væri bara ekki tugthússök í augum íslenskra stjórnvalda. 
En fréttastofur beggja sjónvarpsstöðva þegja þunnu hljóði.
Þær hafa báðar fengið í hendur úttekt á árangri þessarar undarlegu vísindastofnunar.
Af hverju þessi þögn?   

[Jón Kristjánsson, 4.8.2014 kl. 18:12]

Smá leiðrétting við síðustu athugasemd mína hér á undan:
Í síðustu setningunni átti auðvitað að vera: "Ef þú endilega vilt sjá fiskveiði dánartöluna getur þú dregið 18% frá".
Við þetta er að bæta að þar sem sókn við Færeyjar er stöðug, alltaf sami fjöldi fiskidaga, þá má álykta að það sem skrifast á fiskveiðdánartölu, sé í raun náttúruleg dánartala, þ.e. dauði vegna sjúkdóma, afráns, hungurs, elli o.fl.
Þessi gögn sýna að sú afföll sem skrifast á fiskveiðar, eru í raun náttúruleg afföll. Þeim er allt af haldið konstant 18%, en eru í raun breytileg. Þetta þýðir að öll stofnmódel, sem byggja á fastri náttúrulegri dánartölu eru röng, og eins og maður segir, hreinlega ga ga.