"Hrygna einu sinni og deyja svo" - eins og laxinn

Nú er vertíðarþorskurinn að hrygna með allri Suður- og Vesturströndinni. Sjómenn segast ekki muna aðra eins þorskgegnd og eru hættir að leggja netin yfir nótt því afli verður þá allt of mikill. Farið er út að morgni, netin lögð, menn fá sér smá kaffi og draga svo frá hinum endanum og koma með aflann að landi síðdegis. Fáir eru á sjó því kvótinn er svo naumt skammtaður og þorskurinn fær að vera í friði í stað þess að skapa vinnu og gjaldeyri. Eingis tvær trillur gera út frá Reykjavík og eru að veiða rétt NA- úr Viðey og koma heim með skammtinn sinn eftir 4 tíma róður. 

Með því að veiða svona lítið af þessum fiski erum við að kasta frá okkur gífurlegum verðmætum, um 100-200 þús. tonn af fiski, sem vertíðir voru að skila hér áður þegar mátti veiða. Sárgrætilegast er að mest af þessum þorski drepst eftir hrygningu og gefur því ekki annað færi á sér aftur. Mest af þessum risaþorski er að ganga til hrygningar í fyrsta sinn og hrygningarafföllin eru um 80%. Það er því ekki verið að spara neitt með því að veiða svona lítið. Það sem ekki er veitt, tapast. Almennt vita menn þetta ekki og því er lítið haldið af lofti af fræðingunum á Skúlagötunni, það passar ekki við geymslukenninguna eða þeir vita það ekki.

En í eina tíð vissu menn þetta og notuðu það sem röksemd um að veiðarnar væru að ganga frá stofninum, fiskurinn hryngdi svo sjaldan vegna þess að hann væri hreinlega veiddur upp. En það virtist ekki raunin ef marka má endurheimtur af merktum hrygningarfiski meðan slík vísindi voru stunduð. Endurheimtur merkja voru litlar og féllu mjög hratt með tíma.

Þannig voru merktir 7772 þorskar á árunum 1948-69 en aðeins 1126 (15%) merkjum var skilað, þar af 952 fyrsta árið, 129 annað árið og 32 það þriðja. Útreikningar gefa 75-80% afföll á ári en aðeins lítill hluti er vegna veiða því heildarendurheimtur eru ekki nema 15%. Áhugasamir geta fundið grein um þetta hér.

Hvernig þessi miklu afföll voru notuð sem röksemd til að draga úr veiðum má sjá í eftirfarandi klausu, sem er tekin úr bók Jóns Jónssonar, "Hafrannsóknir við Ísland", II bd:

Áhrif veiðanna á þorskstofninn koma einnig vel fram á mynd 70, sem sýnir hrygningartíðni þorsks við Ísland 1930-1974. Byggt á meðalfjölda fiska í hverjum gotflokki var reiknað hve oft hver einstaklingur hefði hrygnt að jafnaði, og má segja að þetta sé einskonar mat á afkastagetu stofnsins, mið-að við sama fjölda fiska. Árin 1946-1949, þegar stofninn hafði notið minni sóknar stríðsáranna, hrygndi hver fiskur að meðaltali 2.5 sinnum á ævinni, en með vaxandi sókn fór þessi tala sílækkandi og var komin niður í 1.2 á tímabilinu 1965-1969. Varðandi umræður um ástand þorskstofnsins við Ísland, sagði bókarhöfundur stundum við Breta og aðra, að þorskstofninn nálgaðist óðum laxinn: hrygna einu sinni og deyja svo.

Hver einstaklingur lét þannig æ minna af mörkum til viðhalds stofninum, og afkastageta hrygningarstofnsins var því stórlega skert. Þetta hafði í för með sér, að veiðin byggðist á æ yngri fiski, og af þeim sökum var hætt við að sveiflur þær í stærð stofnsins, sem missterkir árgangar valda, yrðu tilfinnanlegri en áður. Þegar hver einstaklingur hefur einungis færi á að auka kyn sitt einu sinn á ævinni, má lítið út af bera, svo að framlag hans til viðhalds stofninum bregðist ekki.

I greinargerð sinni 1966 sem áður er getið segir höfundur (bls. 60-61): Við okkur blasir því sú kalda staðreynd, að meira er tekið úr þorskstofninum en hann virðist þola. Við getum því ekki gert ráð fyrir að auka heildarþorsk-veiðina frá því sem nú er; það geta þó komið nýir og sterkir árgangar eða sterkar göngur frá Grænlandi, sem geta aukið veiðina eitthvað í bili, en sé litið á þetta til langs tíma, virðist útilokað, að stofninn geti skilað af sér meira aflamagni, og verði sóknin enn aukin, má búast við minnkandi afla á bát og síðan minnkandi heildarafla."

Það var nú deginum ljósara að frekari aðgerða var þörf til verndunar þorskstofninum og þá sérstaklega ungfisksins er óx upp í kalda sjónum. A fundi Norðaustur-Atlantshafsnefndarinnar 1967 lagði því íslenska sendinefndin fram tillögu um lokun ákveðins svæðis út af Norður- og Austur-landi. Má segja að hér hafi að nokkru leyti verið um að ræða framhald af hugmyndinni um lokun Faxaflóa.

Ályktunin sem er dregin í þessu síðustu setningum eru vægast sagt einkennileg: Stóri fiskurinn var að koma til hrygningar aðallega í fyrsta sinn. Jón Jónsson mældi dánartöluna í þeim fiski mjög háa, "hrygna einu sinni og deyja svo", eins og hann sagði. Svo leggur hann til að friða ungfisk fyrir Norðurlandi! - Það hefur engin áhrif á afföll í hrygningarfiski.

En hvernig skyldu málin standa nú eftir að hefðbundn vertíð hefur nær lagst niður og sókn í hrygningarfisk ekki svipur hjá sjón frá því sem þáður var?

Kristinn Pétursson á Bakkafirði reyndi í 4 ár að fá Hafró til að endurtaka þessar mælingar en hafði ekki árangur sem erfiði, fyrr en hann atti Árna Matt sjávarútvegsráðherra á stofnunina. Þeir gerðu þetta með hangandi hendi og fundu að hrygningartíðnin væri 1,5, en sýnin hefðu verið fá og niðurstaðan því óviss.

Auðvitað, þetta má ekki fréttast. Fyrr skal þorskinum "hent" en að Hafró gefi sig.

Ég fór í róður um daginn og fékk í soðið nokkur eyruggabein, en 1-2 klumbur af svo stórum þorski er heil dásamleg máltíð fyrir einn mann. Mjög auðvelt er að sjá árhringi og gotbauga í beininu með því að bera það upp að ljósinu, en ekki er hægt að lesa aldurinn því miðjan er ógagnsæ. Á myndinni, sem hér fylgir má sjá einn gotbaug, þessi meters langi fiskur var að koma í fyrsta sinn til hrygningar. Skoðun á fleiri beinum sýndi svipað, 1-2, mest 3 gotbauga. 

Þetta er svona alþýðurannsókn, sem auðvelt er að framkvæma - þó Hafró nenni því ekki.

Athugasemdir

[Jóhannes Laxdal Baldvinsson, 5.4.2012 kl. 19:38]

Jón, ég myndi skipa þig forstjóra Hafró ef ég mætti ráða.

[Gunnlaugur I., 6.4.2012 kl. 09:20]

Það hefði verið nær fyrir Stjórnlagaráðið að sett hefði verið inn í Stjórnarskrárdrögin að kosið skildi um helstu embætti meðal þjóðarinnar.

Svo sem að kosið yrði um:

Ríkislögreglustjóra og aðra lögreglustjóra, einnig Sýslumenn.

Helstu slökkviliðsstjóra

Brunamálastjóra

Forstjóra Hafró.

Forstjóra RÚV.

Forstjóra Íbúðalánasjóðs.

Seðlabankastjóra.

Forstjóra FME

Forstjóra Samkeppniseftirlits

Forstjóra persónuverndar

Forstjóra Siglingamálastofnunar. Helstu hafnarstjóra landsins

Flugmálastjóra.

Svona mætti sjálfssagt áfram telja kannski 5 til 10 önnur embætti. Kosningar yrðu samhliða sveitarstjórnarkosningum, þar sem koið yrði um staðbundin embætti. En þar sem kosið yrði um embætti á landsvísu yrði þetta samhliða þingkosningum.

Auglýs þyrftir þær kröfur um menntun og starfsreynslu og aðra hæfni umsækjenda og sérstök nefnd úrskurðaði hvort þeir væru hæfir til þess að bjóða fram þjónustu sína. Þeir yrðu síðan að kynna sig fyrir hvað þeir stæðu og hver yrðu stefnumál þeirra í embætti ef þeir næðu kosningu.

Ég held að ef þetta fyrirkomulag væri hér viðhaft. Fengjum við betri embættismenn, sem legðu sig fram um að þjóna fólkinu, sem væru þeirra herðar og þeir hefðu sínar skuldbindingar við.

Ég held að Jón Kristjánsson yrði fyrsti valkostur kjósenda í frjálsum kosningum um hver yrði forstjóri Hafró.

[Kristinn Pétursson, 6.4.2012 kl. 11:32]

Já... því ekki láta kjósa svona mikilvæga embættismenn bara í rafrænni kosningu...

En þetta er flott samantekt hjá Jóni Kristjáns.

[Kristinn Pétursson, 6.4.2012 kl. 12:20]

Merkið hjá Jóni á "gotbaugur" sést líka í hreistri og í kvörnum.

vísindalega eru því þit þarna þrjár mismunandi aðferði við að finna út (á 4 vikum ef áhugi er fyrirhendi)... hvað þorskurinn er að hrygna oft - núna.

Ég telað það sé rokkandi - 50-80% brottfall í þessum þorski sem er að hrygna  núna - 50-80% í fyrsta skipti.... og drepst svo - 50-80%.

Hafrannsóknarstofnun hefur engin gögn sem geta hrakið þessar líklegu vísvendingar um þessar staðreyndir.

Þetta er skýringin á því - að það  hefur aldrei gengið neitt að "byggja upp stofninn"!!

Hér er mynd:

Myndin  - unnin 100% eftir gagnagrunni Hafrannsóknarstofnunar - sýnir samanlagðar stofnstærðir og nýliðun SEX mikilvægra fiskistofna.

Sveiflan í náttúrunni þarna virtist vera "sameiginleg" - uppsveifla og niðursveifla - í takt við náttúruleg umhverfisskilyrði - sem við ráðum ENGU um.

Kjarni málsins við myndina - er að nýliðun fer  VERSNANDI -  þegar allir stofnar eru stærri - en nýliðun er betri þegar allir stofnar eru minni.

Náttúran sem sagt "regulerar" sig sjálf -  Náttæuran er með stillt á AUTO...

Ef við aukum veiðar - "framleiðir náttúran meira í gatið" (svigrúmið sem skapast fæðulega)...

Þannig geta veiðar örvað vöst og nýliðun eins og sagði í hollenskri skýrslu (1992)  um kolarannsóknir sem gagnagrunnar um kola voru settar voru í "einn pott frá 20 löndum"  nóg niðurstaðan varð fyrirsögn skýrslunnar:

auknar veiðar virðast örva vöxt og nýliðun...

Ég hef svo viðbótartilgátu um mikin stórþorsk fyrir Suður og Vesturlandi.

Hafró friðaði sýkta síld - og það er auðvelt fyrir stærri þorska að "fá sér í gogginn" með lítilli fyrirhöfn með því að elta svona torfu - og fá sér eina og eina.... 

Þorskurinn er gáfuð skepna og fer sínar eigin leiðir... 

Það er mikilvægt hlutverk stjórnmálamanna - að kynna sér sjálfir þessar staðreyndir um  dánardíðni  þorskson - eins og jón er að lýsa.

Öll gögn í gangagrunni Hafró - benda til þess að sú stefna sem fylgt er í dag - geti verið hættuleg.

Um leið og niðursveifla kemur í umhverfisskilyrði - sem er alltaf óvænt ( eldgos?) þá getu komið fellir í marga sofna samtímis - og hvar erum við þá stödd?

[Heimir Lárusson Fjeldsted, 6.4.2012 kl. 12:40]

Enn talar Jón Kristjánsson fyrir daufum eyrum.

Sorgleg staðreynd.

[Kristinn Pétursson, 6.4.2012 kl. 13:04]

Þetta  fer að minna á "vísindin" og Darvin.  Snobbið og heimskan að drepa niður framfarir.

[Kristinn Pétursson, 6.4.2012 kl. 13:53]

Ég tel að aflatapið - bara í þorski geti verið um 150 þúsund tonn á ári að meðaltali frá 1983 - eða í 30 ár.  Þetta er bara svona - 100 þúsund tonna tapaður afli á vetrarvertíð og 50 þúsun að auki - varlega reiknað.

150 þúsund tonn í 30 ár - er aflatap fyrir 4.500 milljónir tonna samanlagt - tonnuið er hægt að reikna á 500 kr/kg

4.5 milljónir x 500.000 kr/tonnið = ?

alls kyns brask í öllum greinum  - verðsetning aflaheimilda og sala á loftskuldabréfum hélt þessu gangandi - 1995-2008 þegar bankahrunið varð.

Þá hrundi gengið með - þegar "loftið" tappaðist af úr eignabólunni.

Það virðast margir ekki skilja samhengið.  Þjóðin þolir ekki svona mikin niðurskurð þorskveiða.  Aflinn verður aftur að fara í 3-400 þúsund tonn árelga. - það er ekkert vanamál ef það má ræða - og viðurkenna þau mistök sem gerð hafa verið - það er faglega RANGT - að skera svona niður þorskveiðar.

Þorskveiðar sem fyrst - 350 þúsund tonn ere brýnast - fyrir sjálfan þorskstofninn.

Tapaða markaði verður aðvinna til baka með SÓKN.  Í boltanum þarf væði að spila sókn og vörn. Það vinnur enginn neitt með því að "hanga alltaf skíthræddur upp við eigið marki.

Tökum falega umræðu um þetta - og aukum svo fiskveiðar á falega réttum og ábyrgum forsendum.

[Þórhannes Axelsson (IP-tala skráð) 6.4.2012 kl. 14:20]

Maður bara spyr sig! Er ekki hlutverk Hafró í raun og veru allt annað en vísindastarf? Er Hafró ekki bara hagsmunagæslustofnun fyrir LÍÚ? Hverjir hagnast mest á því að ekki sé veitt meira á Íslandsmiðum? Þetta er fyrir löngu orðið pólitískt mál en ekki spurning um vísindi!!

[Árni Gunnarsson, 6.4.2012 kl. 14:42]

Fagleg umræða við stjórn LÍÚ er vonlaus.

Brottkast er viðhaft í sóknarmarkinu sagði Friðrik J. Arngrímsson við mig á fundi í Keflavík nú í vetur.

Verst er að fást við fólkið í landinu, tugþúsundum saman sem sem þekkir ekki lengur neitt til fiskveða eða vinnslu og trúir áróðrinum stöðuga og óbreytanega að við búum við besta fiskveiðikerfi í heimi og allar tillögur um breytingar stefni í eina átt; að rústa sjávarútveginum. Morgunblaðið í eigu LÍÚ, ÍNN- hver skyldi nú styrkja þá stöð og svo báðir ritstjórar Fréttablaðsins. Ragnar Árnason og Helgi Áss í HÍ, Viðskiptablaðið....og svo mætti lengi telja.

Áróðurinn er alla daga án afláts enda eru hagsmunirnir gífurlegir.

Ofan í allt kemur svo Steingrímur J. með heimskulegra frumvarp til breytinga en nokkurn mann gat órað fyrir.   

[Kristinn Pétursson, 6.4.2012 kl. 14:45]

Varla Hagnast meðlimir LÍÚ á því - að veiða ekki þorsk!  Röksemdin bara gengur ekki upp.

Ég held að nokkrir fiskihagfræðingar og fleiri "dúkkulísuloftbólusérfræðingar" sem eru alltaf að rembast við að gera sig miklu merkilegri og gáfulegri en þeir eru í raun - séu þarna miklu meira ráðandi en hollt er fyrir þjóðarbúið.

Fiskihagfræði er vitlausasta kenning sem fundin hefur verið upp. Svo kemur auðlindagaldið sem andvana fætt "hugarflugsskrímslu" sem er bara andvana fæddur bastarður af kenningu fiskihafræðinnar.

Þaðr er TJÓN  að geyma fiskinn - en ekki hagnaður. 

Fiskihagfræðin reiknar þeta út sem hagnað "auðlindarentan"... þú eru þessir "bólufræðingar" orðnir óðir - nú SKAL vera komi að því að "auðlindarentan" skili sér í ríkissjóð - eins og þeir hafa alltaf lofað.

Þá reikna þeir og reikna - enn meiri dellu - auðlindagjaldið...

Hagnaður ríkissjóðs - kemur af sjálfu sér  með stórauknum veiðum - þar þaðrf enga nýja skatta - fyrirtækin þurfa í markaðsátak til að selja miklu meiri afla - það er ekkert til að taka frá fyrirtækjunum - þau þurfa að nota peningana í að endurnýja flotann og gera markaðsátak.

Miklu meiri afli - gefur ótal sóknarfæri fyrir nýliða - ef rétt er farið að.  Þetta ER svona einfalt.

Punktur

[Ólafur Örn Jónsson, 6.4.2012 kl. 20:14]

Maður bara kvelst að horfa uppá þessa andskotans vitleysu. Fullt af fiski sveltir markaðir og atvinnuleysi í hámarki í landinu. ER TIL MEIRI HEIMSKA?

Ef aflinn yrði aukinn eru þeir hræddir um geta ekki haldið utan um veiðina og verð á vissum tegundum félli í kvóta viðskiptum og þar með veðin í verði.

Eins vilja þeir ekki að aðrir komist að veiðinni og vinnslunni. Eftir að við voru seldi inní Granda hættum við á Viðeynni að landa á markað og skipti þá engu hvort við værum með meiri fisk en þeir gátu unnið. Það mátti alls ekki gefa öðrum kost á að kaupa fiskinn.

Síðan hefur maður heyrt að fiskur hafi verið settu á markað en þá með einhverjum skilyrðum?