Léleg laxagengd 2019 og mögulegar skýringar.

Laxagengd var með minnsta móti þetta sumar. Ekki bætti úr skák að ekki kom dropi úr lofti S-og V-lands í margar vikur og ár allt að því þornuðu upp. Þessi lélega laxagegnd hafði nú gert boð á undan sér því ég sá ástæðu til að skrifaeftirfarandi í rannsóknaskýrslu um Leirvogsá haustið 2017:

"Veturinn einkenndist af miklu vatnafari. Ekki er vatnsmælir í Leirvogsá en gögn úr Elliðaám og Korpu sýna þetta. Mikið fannst af smáseiðum en lítill efniviður fannst í gönguseiði ársins 2018, sem eiga að skila sér 2019".

Nánar sagði í skýrslunni: Mikið vatn var í ám SV lands veturinn 2016 og langt fram eftir vori 2017. Ár voru auðar og hefur þetta væntanlega kostað mikla orku fyrir seiðin í ánum. Rennslið í Elliðaám var 15 m³ mest allan veturinn og hitinn 3-4 °C. Rennsli í Hólmsá við Gunnarshólma var lengstum 6- 8 m³ en í venjulegu árferði er það 1-3 m³ að vetri til. Mikið fannst af sumargömlum og eins árs seiðum í Leirvogsá, en einungis eitt 2 ára seiði. Sé þetta marktækt verður lítið um gönguseiði, sem fara munu út vorið 2018. Líklega stafa þessi afföll á stórum seiðum af hinu óvenjulega vatnafari veturinn 2016-17, mjög mikið vatn og "hlý" íslaus á. Þá þurfa seiðin að eyða mikilli orku. Besta vetrarástandið eru frostavetur þar sem lítið þarf þá að hafa fyrir lífinu undir ísnum. Gera má ráð fyrir þessi óvenjulegi vetur hafi einnig leitt til affalla á verðandi gönguseiðum vorið 2017.

Þetta er einn þáttur í skýringunni en fleira getur komið til. Í hafbeitaránum, Rangánum og Breiðdalsá, sem eru óháðar náttúrulegri framleiðslu, féll aflinn einnig mikið. Hér liggur makríllinn undir grun en hann bæði étur og afétur laxaseiði.

Hafró hafði aðrar skýringar:

1. Þeir sögðu að hrygningarárgangur 2014, sem gaf klakið 2015, hafi verið mjög lítill og seiðaárgangurinn alltaf mælst lítill. Þessi lax á að ganga sem smálax í sumar. Mælingar á stofninum, sem nú á að bera uppi veiðina á Vesturlandi hafi aldrei gefið tilefni til bjartsýni með veiðina í ár fullyrðir Hafró.

2. Þessu til viðbótar hafi vorið (2018) verið kalt og það hafi áhrif á afkomuna.

Hafró sá svo ástæðu til þess að senda út eftirfarandi áskorun til veiðifélaga og stangveiðimanna í júlí:

"Miðað við núverandi aðstæður er ljóst að hrygningarstofnar haustsins verða með minnsta móti og hvetur Hafrannsóknastofnun veiðimenn og veiðiréttarhafa til að gæta hófs við veiðar og sleppa sem allra flestum löxum sem veiðast til að hrygningarstofn haustsins verði sem stærstur. Annars er hætta á að sá seiðaárgangur sem undan þeim kemur verði einnig smár og veiðiþol laxastofna minnki enn frekar."

Þessar tilgátur Hafró standast ekki skoðun.

Stofnunin sagði að hrygningarstofn 2014 hafi verið það lítill að hann hafi valdið seiðaskorti en birti engin gögn máli sínu til stuðnings. Ég stundaði rannsóknir í 3 ám V- og NV- lands á árunum 2012-17. Ekki varð þar vart við neinn skort seiða úr klaki 2015 (0+) eða eins árs seiða árið 2016 (1+).

Hér má sjá niðurstöður seiðamælinga í Laxá á Ásum, Leirvogsá og Haffjarðará 2012-2017. Bláa línan sýnir niðurstöður árgangsins sem lagður var sem hrogn í lélega laxveiðiárinu 2014. Sýndur er fjöldi veiddra 0+ seiða/ 100 m² og fjölda 1+ seiða árið eftir. Ekki er nokkur leið að sjá að sjá að 2015 árgangurinn sé eftirbátur annarra árganga. Þá ber þess að gæta að vorið 2015 var mjög kalt, en þá koma 0+ seiðin seinna upp úr mölinni og mælast því færri en í eðlilegu árferði.

Kalt vor?

Sérfræðingur Hafró sagði að vorið (2018) hefði verið kalt og það hefði haft áhrif á afkomuna. Mælikvarði kalds vors er hitinn í ánum. Síritandi hitamælir í Leirvogsá sýndi að hitinn var óvenju hár í apríl. Maí hitinn var svipaður og í meðalári og fór ekki að lækka fyrr en 1-2 viku í júní en þá hafa seiðin tekið út sinn gönguþroska og flest farin til sjávar. Í Laxá á Ásum var hitinn svipaður og 2016 en hærri en kalda árið 2015. Þar fór ekki að kólna fyrr en þriðju viku í júní, þá eru seiðin flest gengin til sjávar. Tilgátan um að kalt vor hafi valdið tjóni stenst því ekki skoðun og er að mínu mati röng.

 

 

Vikulegur meðalhiti í Leirvogsá 2016-2018. Apríl var óvenju hlýr maí eðlilegur en svo fór að kólna viku af júní vegna úrkomu og sólarleysis. 

 

 

 

 

 

 

Vikulegur meðalhiti í Laxá á Ásum 2015, 2016 og 2018. Maí er kaldari en hann var 2016 en hlýrri en hann var 2015. Ekki fór að kólna fyrr en þriðju viku í júní en þá eru seiðin gengin úr ánum.

 

Stækka hrygningarstofninn?

Tilmælin um að sleppa sem mestu af fiski til að hrygningarstofninn verði sem stærstur bera merki um vanþekkingu og þau trúarbrögð að fleiri hrogn gefi meiri nýliðun.

Sýnt hefur verið fram á að hæfileg hrygning gefur betri árangur en of mikil hrygning. Þetta skýrist af því að þegar of mikið er af seiðum verður mikil samkeppni sem veldur hægum vexti og miklum afföllum. Einn mælikvarði á stærð hrygningarstofnsins er lengd 0 grúppu seiða, og reyndar fleiri aldursflokka, að hausti.

Vöxtur er þéttleikaháður og stærð seiða að hausti er því mælikvarði á stærð hrygningarstofnsins. Þegar vart verður við nýklakin seiði í júlí (S-lands) eru þau um 3 cm en þau vaxa hægt og í flestum ám ná þau varla 4 cm fyrir haustið.

Í Leirvogsá er meðallengd 0+ seiða á fiskgenga hlutanum fyrir neðan Tröllafoss 3.7 cm og 0.5 g. Þar er hrygningarstofninn á að giska 10-15 hrygnur/km.

Ofan við Tröllafoss var sleppt 11 hrygnum í fyrra og 7 hrygnum í hitteðfyrra á 3 km kafla. Það svarar til 2-3 hrygna/km. Þar eru 0+ seiðin 5.4 cm og 1.5 g, þrisvar sinnum þyngri en á fiskgenga hlutanum fyrir neðan fossinn. Fjöldi seiða á botnflöt var svipaður ofan og neðan við Tröllafoss, 50-200 seiði /100 m², en lífþyngd meiri ofan fossins vegna þess að seiðin voru miklu stærri.

Trúarbrögð í veiðiráðgjöf

Veiðisókn í laxveiðiám hefur minnkað mjög mikið frá því sem hún var fyrir 15-20 árum. Maðkaveiði hefur víðast verið lögð af, en menn muna enn þann tíma þegar eftirsókn var að komast í veiði eftir fluguveiðitíma útlendinga. Þá komu iðulega 3-400 laxa holl og engu var sleppt. Nú er um og yfir 80% laxa sleppt, og öllum sem eru stærri en 70 cm. Vekur það upp þá spurningu hvort öll þessi friðun í nafni laxaræktar sé ekki að valda því að veiðin fari minnkandi. Víst er að þar sem mestu er sleppt eykst ekki veiðin þótt laxar séu "veiddir" oftar en einu sinni.

En veiðiráðgjafarnir á Hafró eru ekki að huga að þessu. Þeir eru alveg fastir í trúarbrögðunum, veiða minna núna til að geta veitt meira seinna.

 

Athugasemdir

[Birgir Steingrímsson (IP-tala skráð) 27.9.2019 kl. 15:03]

Ég bendi á óbein áhrif makríls á laxaseiðin í gegn um kríu. Á þeim árum sem sandsílaskortur var hvað mestur vegna makrílsins, þá t.a.m. fluttist kríuvarp meðfram sjónum á Tjörnesi inn með Laxárbökkum og alla leið upp í Mývatnssveit. Eitthvað hefur þetta gengið til baka síðustu tvö-þrjú árin. það munar um þegar mörg þúsund kríur bætast við afránið á litlu laxaseiðin.

[Árni Gunnarsson, 28.9.2019 kl. 11:57]

Stórmerkilegt að svona einföld líffræði skuli vera gleymd hjá vísindastofnun?

Engum bónda kæmi til hugar að fjölga fé á upprekstrarsvæði sem væri farið að skila lækkandi fallþunga.