Erfitt að spá um laxveiðina? - Það er nú það

Veftímaritið Flugufréttir hafði samband við mig í febrúar sl. og bað um laxaspá fyrir sumarið. Af reynslu veit ég að þá verður að stíga varlega til jarðar og ekki taka of djúpt í árinni því það getur haft áhrif á veiðileifasölu í báðar áttir. En þegar maður fæst við laxarannsóknir verður ekki hjá því komist að hafa skoðun og gefa álit.

Þegar séð var í hvert stefndi í þótti Flugufréttum ástæða til að rifja upp spár fyrir sumarið og 4. júlí birtu þeir þetta: 

Smálaxagöngurnar sem flestir vonuðu að myndu skila sér með Jónsmessustraumum um síðustu helgi, stærsta straumi sumarsins, komu ekki. Ástandið virðist, samkvæmt þessum tölum vera einna verst í ánum á Vesturlandi, en þær gefa um það bil 40% af laxveiðinni hérlendis.

Um miðjan febrúar báðum við fiskifræðinga að spá um laxveiðina í ár. Þeir voru ekki sammála. Jón Kristjánsson sagði: "Ef ég man rétt, þá var maí á síðasta ári mjög kaldur og sumarið eitt það kaldasta í mörg ár. Það lofar aldrei góðu. Vorið var líka úrkomulítið en þá ganga seiðin til sjávar í glæru vatni en það eykur líkurnar á því að þau verði drepin (étin af flugvargi, innskot JK). Þannig að möguleikarnir á stórgöngum smálaxa eru ekki miklir á komandi sumri," sagði Jón í febrúar.

Sigurður Már Einarsson á Veiðimálastofnun var hins vegar bjartsýnn. Hann sagði: "Seiðavísitalan gefur sterklega til kynna að laxveiðin verði góð á sumri komanda," segir hann og undirstrikar að hann sé eingöngu að tala um laxveiðiárnar á Vesturlandi, þær sem hann hefur fylgst með og rannsakað síðustu ár.. "Í ánum eru til mælingar á seiðavísitölunni mörg ár aftur í tímann, í sumum tilvikum allt aftur til ársins 1985. Þetta eru ansi langar gagnaraðir sem eru mjög verðmætar heimildir. Ég hef verið að skoða og tengja seiðamagnið í ánum við það sem skilar sér til baka í árnar. Þetta er m.a. hægt með því að lesa upplýsingar úr hreistri laxins ... en eins og allir vita, þá geta ófyrirsjáanlegar aðstæður gripið inn í, veðurfar og breytt skilyrði í hafinu. En þetta lítur vel út og ég er bjartsýnn," sagði hann í febrúar.

Það er víst ekki miklu við þetta að bæta, nema að árétta að afkoma seiðanna að vori í ánum, skilyrðin sem þau mæta þegar þau koma í sjó og sjávarskilyrði almennt virðast ráða meiru en fjöldi seiða í ánum haustið áður en þau ganga út.

Dræm laxveiði kemur mönnum í opna skjöldu

Grín- og sorgarþáttur um úthlutun aflaheimilda.

Sjávarútvegsráðherra gaf út aflaheimildir hér um daginn ákvað að fylgja alfarið ráðgjöf Hafrannsóknastofnunar um leyfilegan heildarafla fyrir næsta fiskveiðiár. Sjávarútvegsráðherra Íslands hefur þar með ekkert með ráðgjöfina að gera, hún er "alfarið" í höndum forstjóra Hafró og ICES í Kaupmannahöfn. Þetta kom fram í viðtali við hann á Ríkisútvarpinu þann 27, júní s.l.

Í eina tíð áttum við ráðherra sem höfðu þekkingu, kynntu sér málin og tóku sjálfstæðar ákvarðanir. Aldrei var það til þess að allt færi norður og niður, þvert á móti. Hér má nefna þá Lúðvík Jósefsson og Mattías Bjarnason.

Sigurður Ingi sagði í viðtalinu að vonir væru bundnar við aukna loðnuveiði. 
Hvernig í ósköpunum er hægt að segja fyrir um loðnuveiðar 2015 og byggja þá á mælingum á 1 árs loðnu 2013? Slíkar ágiskanir hafa enda oft brugðist.

Sigurður Ingi hefur áhyggjur af nýliðun í bolfiski. „Vissulega eru það vonbrigði að stofninn skuli ekki hafa stækkað meir heldur en menn höfðu verið með væntingar með síðustu árin. Hins vegar er veiðistofninn og hrygningarstofninn í sögulegu hámarki síðastliðinna 30 ára og þótt hann hafi lést, það er að meðalþyngdin hafi verið að minnka frá síðasta ári og það er ástæðan fyrir minni ráðgjöf, það sýnir að okkur hefur að tekist að byggja upp stofninn, en af hverju hann er að léttast og nýliðunin er eins og hún er er áhyggjuefni og við höfum ekki skýringar á því og ekki Hafró heldur.“

Þetta er nú ekki svo erfitt að skýra. Stefnan hefur verið að veiða lítið úr stofninum, 20% og friða fisk sem er undir 1 og hálfu kílói (55 cm). Miskunnarlaust er svæðum lokað hlutfall 55 cm fisks í afla fer yfir 25%.
Þegar fiskar horast undir svona kringumstæðum er það vegna þess að ekki er nægt fóður fyrir hvern og einn þeirra: Stofninn er orðinn of stór fyrir fæðuframboðið. Smáfiskurinn sveltur og vex hægt, sá stóri er líka svangur og leggur sér smáfisk til munns, líka sína eigin afhvæmi. Ástæða aukningar í stórþorski er m.a. auknar makrílgöngur, en þegar hann hverfur af miðunum á haustin eykst át á öðrum fiski.

Í stórum stofni er ekki pláss fyrir aukna nýliðun. Nýliðarnir eru annað hvort sveltir eða étnir.
Fiskar hafa ekki eilíft líf og þegar stóru fiskarnir drepast eftir hrygningu eða úr elli, skapast tækifæri, pláss og matur, fyrir ungfisk og nýliðun eykst. Þetta er orsökin fyrir reglulegum sveiflum í mörgum fiskstofnum. Séu gögn skoðuð aftur í tímann sést að yfirleitt sveiflast nýliðun og stofnstærð í öfugum fasa.

Ég get því sagt Sigurði Inga og Hafró það að leiðin til að auka nýliðun sé að auka veiðar verulega. Auk þess hefði það tugmilljarða bónus í för með sér strax. Ég reikna samt ekki með að ráðamenn hlusti nú frekar en endranær, þrátt fyrir áratuga hrakfarir Hafró í fiskveiðiráðgjöf.

Við þetta má bæta er að líklega er þorskstofninn farinn að minnka og verði haldið í 20% aflaregluna mun kvótinn óhjákvæmilega minnka.

               --------

Hér til hliðar má sjá samband hrygningarstofns, rauða línan, og nýliðunar, græna línan, hjá þorski, ýsu og ufsa í Færeyjum. Þarna hafa stofnstærð og nýliðun verið plottuð í tímaröð. 3 ára meðaltal, skammtíma sveifla, er dregið frá 9 ára meðaltali (langtíma leitni). Þannig fæst stofn- og nýliðunarsveifla, í kring um meðaltal.

Greinilega má sjá öfugt samband hrygningarstofns og nýliðunar: Stór hrygningarstofn gefur lítið af sér og öfugt. Þegar stofn er stór er ekki pláss fyrir ungviði. Hins vegar, þegar stofn er lítill, eru meiri möguleikar fyrir ungviði að vaxa upp.

 

 

 

Hér má sjá stærð hrygningarstofns (rautt) og fjölda nýliða (svart) í tímaröð hjá þorski í írska hafinu. Eftir að farið er að að stjórna veiðunum af alvöru, draga úr sókn, um 1988, fer sambandið út um þúfur, því þá er aflinn ákveðinn við skrifborð í landi. Hér er öfugt samband mjög greinilegt, stór stofn gefur lítið af sér.   

Hér er nánari lesning um hrakfarir fiskveiðistjórnunar á Íslandi.

Hér má sjá meira ( á ensku) um samband hrygningarstofns og nýliðunar og lýsingu á þeim aðferðum sem ég hef beitt til að draga fram sambandið. Áður, og enn, er litið á stofntölur sem raunstærðir stærðir. en í raun eru stofnstærðir hlutfallslegar. Á einum tíma getur 1000 tonna stofn verið stór, á öðrum tíma getur hann verið lítill, allt eftir því hvernig fæðuskilyrðin eru í hafinu.