Er Hafró að toga þorskvísitöluna upp?

Steingrímur sjávarútvegsráðherra skrifaði grein í Fréttablaðið 18. apríl, þar sem hann ánægjast yfir því að þorskafli verði aukinn, vísitala þorsks hefði hækkað og ekki verið hærri í 27 ár. Aukinn afli myndi hafa jákvæð áhrif. Nú verð ég að lýsa þeirri skoðun minni að hér hefur verið mjög mikið af þorski undanfarin ár, en af einhverjum varúðarsjónarmiðum hefur Hafró ekki fundist hann vera nógu stór og ekki viljað veiða meira en 20% af stofninum, eins og þeir mæla hann. Ekki þarf að fjölyrða um það en flestir sem til þekkja telja að þeirra mælingar séu út í loftið og gefi kolranga mynd af fiskgegndinni. Það skal ekki rætt hér en ég beina athyglinni að þeim hluta í grein Steinda þar sem hann ræðir um stækkun stofnsins.

Hann klippir inn í grein sína kafla úr fréttatilkynningu Hafró, en sleppir mjög mikilvægu atriði. Hér að neðan fer það sem Grímur, eins og Össur kallaði hann einu sinni, skrifaði í greininni, en það sem hann sleppti úr tilkynningunni er letrað af mér með svörtu. Grímur skrifaði:

Stofnvísitala þorsks hækkar
Samkvæmt upplýsingum Hafró hefur stofnvísitala þorsks hækkað fimmta árið í röð og þar með ekki verið hærri frá 1985. Hækkun vísitölunnar undanfarin ár má einkum rekja til þess að æ meira hefur fengist af stórum þorski og hélst sú þróun áfram í ár. 

Einnig fékkst mikið af þorski á bilinu 35-60 cm, en mæliskekkja í þeim stærðarflokki er mjög há þar sem verulegur hluti fékkst í einu tveggja mílna togi fyrir austan land sem gaf rúm 20 tonn. Dreifing stærri þorsks (80-110 cm) var hinsvegar mjög jöfn og mæliskekkja þar af leiðandi lág.

Fyrsta mat á 2011 árgangi þorsks bendir til að hann sé á meðal stærstu árganga frá 1985. Hann kemur í kjölfar lítils árgangs frá 2010, en árgangarnir frá 2008 og 2009 hafa mælst yfir meðallagi. Meðalþyngd þorsks eftir aldri hefur farið hækkandi undanfarin ár og er nú um og yfir meðaltali hjá flestum aldurshópum. Gott holdafar þorsksins undanfarin ár er í samræmi við það að meira hefur fengist af loðnu í þorskmögum og var loðna langmikilvægasta bráð þorsksins eins og títt er á þessum árstíma.

 

Lýkur þar með tilvísunar hans í frétt Hafró, en það sem hann sleppti úr þeirra skýrslu er feitletrað hér að ofan. Ekki verður frekan vitnað í hans grein en að hann heldur áfram og talar um:

Langtímasýn og ábyrgðar veiðar, sem er hefðbundinn áróður um hve veiðunum hafi verði vel stjórnað og að allt sé á beinu brautinni, bla. bla. bla...

 

Hér er línurit sem sýnir vísitöluna. Skekkjumörkin eru sýnd með gráa svæðinu. Þar sést að neðri mörkin liggja í kring um 480 þús. tonn, en vísitalan er sögð 610 þús tonn. Þarna munar miklu. 

(Smellið á myndina til að stækka hana) 

 

Það hentaði ekki Steingrími að minnast á að, "verulegur hluti fékkst í einu tveggja mílna togi fyrir austan land sem gaf rúm 20 tonn", og því sleppti hann setningunni. 

Í þessari setningu segir Hafró beinlínis að aflinn af einni stöð, af um 600, hafi ráðið niðurstöðum mælinga þorskstofnsins! Tuttugu tonna hal vegur þungt, en ég held að heildarafli þorsks í ralli sé af stærðargráðunni 50 tonn. Hafró notar þennan afla í mælinguna þótt svona afli sé út úr korti og eigi því ekki að reiknast með í útreikningum. Heiðarlegra hefði verið að sleppa þessu risahali eða a.m.k. gefa upp vísitöluna með og án þessarar stöðvar. En það er ekki gert og þess vegna segi ég að Hafró sé að toga vísitöluna upp til að blekkja fólk, og fá það til að halda að ráðgjöfin þeirra hafi skilað svona miklum árangri.

Myndin sýnir lengdardreifingu úr stofnmælingunni, 20 tonna halið innifalið, og ég teiknað hring um fiskinn úr því hali, 35-60 cm að lengd. Svarta línan er 2012 en sú rauða sýnir mælinguna 2011. (Smella til að stækka)   

Sjá má að aukningin frá í fyrra er meira en 100%, hún er þreföld. Þetta getur ekki staðist og bendur til þess að önnur hvor eða báðar mælingarnar séu vitlausar. 

Hvernig getur fjöldi 50 cm fiska þrefaldast milli ára þegar hann vex 5-10 cm á ári? Ekki nema honum hafi rignt niður. Þetta er hrein della en verst er að Hafró er að reyna að fegra mælinguna, toga þorskstofninn upp.

En, - ég get lofað því að þeir fá þetta í hausinn seinna. - Hefur einhver einhvern tíma heyrt talað um ofmat?

 

Friðun kórallasvæða - tískubóla græningja

Norskur línubátur var færður til hafnar, grunaður um ólöglegar línuveiðar á vernduðu kórallasvæði. Þessi friðun hefur stoð í reglugerð frá í desember sl. Þar eru nokkur svæði friðuð fyrir öllum veiðum, undanskildar eru veiðar í flottroll og hringnót, veiðarfæri sem ekki snerta botninn og meiða því ekki kóralla. En gleymdist ekki að undanskilja línu- og færaveiðar? Ekki skemma þær botninn eða hvað?

Ég tel að þessi lokun hafi farið fram hjá Norsaranum, hann hafi ekki séð þessa 4 mánaða gömlu reglugerð. Það vekur upp spurningu um hvernig svona sé kynnt. Er reglugerðin þýdd á erlend tungumál og send til útlanda? Línubáturinn var færður til hafnar, en einhvern tíma hefði verið látið nægja að "stugga við honum". Augljóst hefði átt að vera að skipstjórinn var ekki að brjóta viljandi af sér, hann veit að hann sést á tölvuskjá gæslunnar í landi og reyndar hvaða tölvu sem er, en hér má skoða staðsetningu, hraða og stefnu allra skipa. Eru þessi hörðu viðbrögð hefnd vegna makríldeilunnar?

Kórallasvæði hvað?

Ekki er langt síðan það komst í tísku að friða "viðkvæm" kórallasvæði. Ekki éta fiskar kóralla enda eru þeirr gerðir úr steini og aðeins eru lifandi dýr í efsta laginu. Fiskar geta ekki étið þau því þau hafa skel sér til varnar. 

En hvernig stendur á því að enn eru til ósnert kóralsvæði við Ísland, sem þarf að friða? Það er búið að draga troll á Íslandsmiðum í 100 ár, á öllum þeim stöðum þar sem unnt er að koma við trolli. Þau skyldu þó ekki vera óskemmd vegna þess að ekki er hægt að draga troll á þeim karga sem kóralrifin eru. Þau eru því sjálf friðuð.

Fyrir nokkru voru nokkur kórallasvæði í Eystrasalti, við strendur Danmerkur, friðuð fyrir togveiðum. Eftir að búið var að gefa út kort af hinum friðuðu svæðum var farið að athuga hvar dönsku skipin höfðu verið að veiða undanfarin ár, með því að skoða plott af togslóðum þeirra. Þá kom í ljós að engar veiðar höfðu verið stundaðar á hinum ný- friðuðu svæðum. Jú botninn þar var svo slæmur að skipstjórar forðust þessi svæði. Sjálf friðað.
Segi menn svo að Græningarnir séu ekki snillingar. Jón Bjarnason var svo mikill Græningi að hann gleymdi að undanskilja krókaveiðar á kórallaslóðinni. Einum of grænn.

Vissu ekki að veiðarnar væru ólöglegar

"Hrygna einu sinni og deyja svo" - eins og laxinn

Nú er vertíðarþorskurinn að hrygna með allri Suður- og Vesturströndinni. Sjómenn segast ekki muna aðra eins þorskgegnd og eru hættir að leggja netin yfir nótt því afli verður þá allt of mikill. Farið er út að morgni, netin lögð, menn fá sér smá kaffi og draga svo frá hinum endanum og koma með aflann að landi síðdegis. Fáir eru á sjó því kvótinn er svo naumt skammtaður og þorskurinn fær að vera í friði í stað þess að skapa vinnu og gjaldeyri. Eingis tvær trillur gera út frá Reykjavík og eru að veiða rétt NA- úr Viðey og koma heim með skammtinn sinn eftir 4 tíma róður. 

Með því að veiða svona lítið af þessum fiski erum við að kasta frá okkur gífurlegum verðmætum, um 100-200 þús. tonn af fiski, sem vertíðir voru að skila hér áður þegar mátti veiða. Sárgrætilegast er að mest af þessum þorski drepst eftir hrygningu og gefur því ekki annað færi á sér aftur. Mest af þessum risaþorski er að ganga til hrygningar í fyrsta sinn og hrygningarafföllin eru um 80%. Það er því ekki verið að spara neitt með því að veiða svona lítið. Það sem ekki er veitt, tapast. Almennt vita menn þetta ekki og því er lítið haldið af lofti af fræðingunum á Skúlagötunni, það passar ekki við geymslukenninguna eða þeir vita það ekki.

En í eina tíð vissu menn þetta og notuðu það sem röksemd um að veiðarnar væru að ganga frá stofninum, fiskurinn hryngdi svo sjaldan vegna þess að hann væri hreinlega veiddur upp. En það virtist ekki raunin ef marka má endurheimtur af merktum hrygningarfiski meðan slík vísindi voru stunduð. Endurheimtur merkja voru litlar og féllu mjög hratt með tíma.

Þannig voru merktir 7772 þorskar á árunum 1948-69 en aðeins 1126 (15%) merkjum var skilað, þar af 952 fyrsta árið, 129 annað árið og 32 það þriðja. Útreikningar gefa 75-80% afföll á ári en aðeins lítill hluti er vegna veiða því heildarendurheimtur eru ekki nema 15%. Áhugasamir geta fundið grein um þetta hér.

Hvernig þessi miklu afföll voru notuð sem röksemd til að draga úr veiðum má sjá í eftirfarandi klausu, sem er tekin úr bók Jóns Jónssonar, "Hafrannsóknir við Ísland", II bd:

Áhrif veiðanna á þorskstofninn koma einnig vel fram á mynd 70, sem sýnir hrygningartíðni þorsks við Ísland 1930-1974. Byggt á meðalfjölda fiska í hverjum gotflokki var reiknað hve oft hver einstaklingur hefði hrygnt að jafnaði, og má segja að þetta sé einskonar mat á afkastagetu stofnsins, mið-að við sama fjölda fiska. Árin 1946-1949, þegar stofninn hafði notið minni sóknar stríðsáranna, hrygndi hver fiskur að meðaltali 2.5 sinnum á ævinni, en með vaxandi sókn fór þessi tala sílækkandi og var komin niður í 1.2 á tímabilinu 1965-1969. Varðandi umræður um ástand þorskstofnsins við Ísland, sagði bókarhöfundur stundum við Breta og aðra, að þorskstofninn nálgaðist óðum laxinn: hrygna einu sinni og deyja svo.

Hver einstaklingur lét þannig æ minna af mörkum til viðhalds stofninum, og afkastageta hrygningarstofnsins var því stórlega skert. Þetta hafði í för með sér, að veiðin byggðist á æ yngri fiski, og af þeim sökum var hætt við að sveiflur þær í stærð stofnsins, sem missterkir árgangar valda, yrðu tilfinnanlegri en áður. Þegar hver einstaklingur hefur einungis færi á að auka kyn sitt einu sinn á ævinni, má lítið út af bera, svo að framlag hans til viðhalds stofninum bregðist ekki.

I greinargerð sinni 1966 sem áður er getið segir höfundur (bls. 60-61): Við okkur blasir því sú kalda staðreynd, að meira er tekið úr þorskstofninum en hann virðist þola. Við getum því ekki gert ráð fyrir að auka heildarþorsk-veiðina frá því sem nú er; það geta þó komið nýir og sterkir árgangar eða sterkar göngur frá Grænlandi, sem geta aukið veiðina eitthvað í bili, en sé litið á þetta til langs tíma, virðist útilokað, að stofninn geti skilað af sér meira aflamagni, og verði sóknin enn aukin, má búast við minnkandi afla á bát og síðan minnkandi heildarafla."

Það var nú deginum ljósara að frekari aðgerða var þörf til verndunar þorskstofninum og þá sérstaklega ungfisksins er óx upp í kalda sjónum. A fundi Norðaustur-Atlantshafsnefndarinnar 1967 lagði því íslenska sendinefndin fram tillögu um lokun ákveðins svæðis út af Norður- og Austur-landi. Má segja að hér hafi að nokkru leyti verið um að ræða framhald af hugmyndinni um lokun Faxaflóa.

Ályktunin sem er dregin í þessu síðustu setningum eru vægast sagt einkennileg: Stóri fiskurinn var að koma til hrygningar aðallega í fyrsta sinn. Jón Jónsson mældi dánartöluna í þeim fiski mjög háa, "hrygna einu sinni og deyja svo", eins og hann sagði. Svo leggur hann til að friða ungfisk fyrir Norðurlandi! - Það hefur engin áhrif á afföll í hrygningarfiski.

En hvernig skyldu málin standa nú eftir að hefðbundn vertíð hefur nær lagst niður og sókn í hrygningarfisk ekki svipur hjá sjón frá því sem þáður var?

Kristinn Pétursson á Bakkafirði reyndi í 4 ár að fá Hafró til að endurtaka þessar mælingar en hafði ekki árangur sem erfiði, fyrr en hann atti Árna Matt sjávarútvegsráðherra á stofnunina. Þeir gerðu þetta með hangandi hendi og fundu að hrygningartíðnin væri 1,5, en sýnin hefðu verið fá og niðurstaðan því óviss.

Auðvitað, þetta má ekki fréttast. Fyrr skal þorskinum "hent" en að Hafró gefi sig.

Ég fór í róður um daginn og fékk í soðið nokkur eyruggabein, en 1-2 klumbur af svo stórum þorski er heil dásamleg máltíð fyrir einn mann. Mjög auðvelt er að sjá árhringi og gotbauga í beininu með því að bera það upp að ljósinu, en ekki er hægt að lesa aldurinn því miðjan er ógagnsæ. Á myndinni, sem hér fylgir má sjá einn gotbaug, þessi meters langi fiskur var að koma í fyrsta sinn til hrygningar. Skoðun á fleiri beinum sýndi svipað, 1-2, mest 3 gotbauga. 

Þetta er svona alþýðurannsókn, sem auðvelt er að framkvæma - þó Hafró nenni því ekki.